Krotale

Krotale (talerzyki antyczne/pompejańskie) – instrument perkusyjny o starożytnym pochodzeniu, zaliczany do grupy idiofonów. Od czyneli (talerzy perkusyjnych) różnią się określoną wysokością dźwięku i delikatniejszym brzmieniem^[1].

Opis

Niewielkie płaskie dyski z brązu lub z mosiądzu, o pogrubionej krawędzi, średnicy najczęściej około 10–15 cm, z widoczną kopułą (komorą rezonansową) w środkowej części instrumentu. Ich dźwięk jest ostry, jasny i bardzo długo wybrzmiewający, podobny do dźwięku dzwonków. Ze względu na przewagę wysokich alikwotów partię krotali w nutach zapisuje się o dwie oktawy niżej od brzmienia.

Mogą stanowić zestaw 12 do 24 (dwie oktawy) strojonych chromatycznie talerzy, umieszczonych na stojaku (statywie), uderzanych metalowym prętem lub twardą pałką. W takiej postaci wchodzą w skład współczesnej orkiestry symfonicznej. W innej odmianie występują jako para identycznie nastrojonych talerzyków ze środkowym uchwytem i uderzanych o siebie.

Historia

Najstarsze zachowane krotale pochodzące z epoki brązu (1200–800 p.n.e.) znajdują się w Muzeum Narodowym Irlandii^{[potrzebny przypis]}.

W Izraelu ok. 1110 r. p.n.e. wykorzystywano jako instrument małe talerzyki jednoręczne msiltayîm, z których jeden przymocowany był do kciuka, drugi do palca środkowego^[2]. Miedziane krotale asyryjskie z VII w. p.n.e., zwane katral, przywieszano do szyi mułom i koniom^{[potrzebny przypis]}.

Jako instrumenty parzyste krotale wywodzą swe pochodzenie z muzyki starożytnego Egiptu i Grecji. U Greków instrument o tej nazwie (stgr. κρόταλα, lp. κρόταλον, łac. crotalum) składał się z dwóch niedużych, wydłużonych, jednostronnie lekko wgłębionych płytek różnokształtnych, którymi uderzano o siebie. Wykonywano je z bukszpanu, terakoty, kości słoniowej albo brązu^[3]. Przypominały dzisiejsze kastaniety i były rodzajem jednoręcznej kołatki używanej podczas tańców dionizyjskich^[4].

W Tybecie dotychczas używane są podobne do krotali talerzyki zwane tybetańskim sil-sil^{[potrzebny przypis]}.

Użycie w orkiestrze symfonicznej i muzyce współczesnej

Piotr Czajkowski – uwertura Rok 1812
Hector Berlioz – symfonia dramatyczna Romeo i Julia
Claude Debussy – Preludium do „Popołudnia fauna”
Igor Strawinski – balet Święto wiosny, kantata-balet Wesele^[5]
Tōru Takemitsu – From Me Flows What You Call Time

Użycie w muzyce rozrywkowej

Neil Peart (perkusista rockowy) używa krotali jako części zestawu perkusyjnego
Jocie Adams z zespołu The Low Anthem gra na krotalach smyczkiem
Stewart Copeland z zespołu Police grał na krotalach w utworze Wrapped Around Your Finger
Krotale stosowali w swoich projektach muzycznych m.in. Frank Zappa, Pat Metheny, Electric Light Orchestra

W muzyce obrzędowej

Mnisi Hare Kryszna obok bębnów mridangami używają krotali podczas ulicznych tańców i śpiewów.

Zobacz też

Przypisy

↑ Arthur Jacobs: Słownik muzyczny. Bydgoszcz: Delta, s. 181.
↑ Jeremy Montagu: Instrumenty muzyczne Biblii. Kraków: Homini, 2006, ISBN 83-89598-87-6.
↑ Słownik kultury antycznej. Grecja – Rzym (pod red. L. Winniczuk). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 205.
↑ Curt Sachs: Historia instrumentów muzycznych. Kraków: PWM, 1989. ISBN 83-224-0324-0.
↑ Edison Denisow: Udarnyje instrumienty w sowremiennom orkiestrie. Moskwa: "Sowremiennyj kompozitor", 1982.

Bibliografia

Włodzimierz Kotoński: Leksykon współczesnej perkusji. Kraków 1999

[1] Arthur Jacobs: Słownik muzyczny. Bydgoszcz: Delta, s. 181.

[2] Jeremy Montagu: Instrumenty muzyczne Biblii. Kraków: Homini, 2006, ISBN 83-89598-87-6.

[3] Słownik kultury antycznej. Grecja – Rzym (pod red. L. Winniczuk). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 205.

[4] Curt Sachs: Historia instrumentów muzycznych. Kraków: PWM, 1989. ISBN 83-224-0324-0.

[5] Edison Denisow: Udarnyje instrumienty w sowremiennom orkiestrie. Moskwa: "Sowremiennyj kompozitor", 1982.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]