Konstanty Dobrzyński

Konstanty Dobrzyński
Data i miejsce urodzenia	20 grudnia 1908 ; Łódź-Chojny
Data i miejsce śmierci	3 września 1939 ; Janów
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
	Ważne dzieła
	Czarna poezja; Żagwie na wichrach;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Konstanty Dobrzyński (ur. 20 grudnia 1908 w Łodzi-Chojnach, zm. 3 września 1939 w Janowie) – łódzki poeta, pisarz robotniczy^[1].

Życiorys

Lata młodości

Urodził się w podłódzkich Chojnach (obecnie dzielnica Łodzi), w biednej rodzinie robotniczej Władysława i Elżbiety z Kuropatwów^[2]. Ojciec był studniarzem, zarabiał niewiele i gdy zginął w czasie wojny, rodzina znalazła się w nędzy. Z tego powodu matka wraz z synem wyjechała do rodziny na Kujawy, gdzie mały Konstanty zarabiał na życie pasaniem bydła u okolicznych chłopów^[3]^[4].

Po kilku latach, gdy wrócili do Łodzi, Konstanty dokończył szkołę powszechną i rozpoczął naukę w państwowej szkole włókienniczej. Naukę po roku musiał przerwać, aby podjąć pracę i utrzymać siebie i chorą matkę. Pracował przez dwa lata jako robotnik budowlany, a następnie w fabryce włókienniczej Zjednoczone Zakłady Scheibler i Grohman. W tym czasie uczył się w wieczorowym gimnazjum i zdobył maturę^[3]^[4].

Debiut i kariera literacka

Po odbyciu służby wojskowej, przez pewien czas, nie mógł znaleźć pracy. W tym okresie zetknął się z ruchem narodowym. Był członkiem Obozu Wielkiej Polski i Stronnictwa Narodowego. Wcześnie zaczął pisać, ale debiutował dopiero w 1935 roku na łamach łódzkiej codziennej gazety „Głos Poranny”. W 1936 roku w Poznaniu ukazał się jego obszerny zbiór wierszy Czarna poezja^[5], zawierający m.in. cykl utworów poświęconych Łodzi, a wśród nich – swojemu przedmieściu. Wstęp do owego tomu wierszy napisał polski polityk i publicysta związany z ruchem narodowym Marian Seyda. W twórczości Konstantyna Dobrzyńskiego znajdują odzwierciedlenia łódzkie realia, które łatwo można znaleźć w wierszach W fabrycznej hali, Jesień, czy Wiosna, Gwiazdy i Smutek^[6].

Po debiucie książkowym, odnotowanym przez krytykę, znalazł stałą pracę w redakcji endeckiego „Orędownika” w Poznaniu. Przez pewien czas mieszkał w owym mieście, gdzie znajdowała się redakcja gazety^[7]. Dobrzyński był również współpracownikiem łódzkiego oddziału redakcji periodyku. Jednak łódzki „Orędownik” był pismem innym niż jego macierzyste wydanie. Przyświecały mu hasła antysemickie, antylewicowe i antyrządowe^[8].

Dobrzyński był również współpracownikiem tygodnika „Prosto z Mostu”^[9]. Na łamach tej gazety ukazywały się jego pseudoawangardowe wiersze o niedwuznacznym przesłaniu: jeden cios w zęby! oraz dosyć słów! dzisiaj/są/pięści!!^[10]. W 1938 roku ukazał się drukiem drugi tomik wierszy Dobrzyńskiego: Żagwie na wichrach^[11], nagrodzony w 1939 roku przez „Prosto z mostu”^[12].

W twórczości Dobrzyńskiego zauważono duże podobieństwo z poezją Antoniego Kasprowicza, poety wywodzącego się z innego robotniczego przedmieścia łódzkiego - Widzewa. Jego wiersze pojawiły się też w Antologii współczesnej poezji polskiej 1918–1938^[13]. Natomiast historyk literatury Ludwik Stolarzewicz, autor przedwojennego opracowania dotyczącego literackich opisów Łodzi oraz autorów łódzkich, w 1937 roku pisał również o Dobrzyńskim, że ma talent naprawdę rzeczywisty, wymagający tylko umiejętnej pielęgnacji i nakładający na niego obowiązek usilnej pracy nad sobą^[14].

Śmierć

Zginął w czasie kampanii wrześniowej 3 września 1939 roku^[15] jako kanonier 7 pułku artylerii lekkiej w Janowie pod Częstochową^[16]. Jest pochowany na cmentarzu Kule w Częstochowie.

Publikacje

Tomiki wierszy

Czarna poezja (Orędownik 1936)^[17]
Żagwie na wichrach (Drukarnia Polska 1938)^[18]
W 2018 r., staraniem Wojciecha Rotarskiego, ukazały się Wiersze zebrane Konstantego Dobrzyńskiego (Częstochowa - Łódź 2018)

Inne

Sokoli marsz (druk muzyczny; muzyka: Włodzimierz Mierzejewski, słowa: Konstanty Dobrzyński; Radom: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” 1938)
(współautor) Antologia współczesnej poezji polskiej 1918–1938 (oprac. Ludwik Fryde, Antoni Andrzejewski, Warszawa: „Nasza Księgarnia” 1939)
Pogrzeb Romana Dmowskiego [fragm.] („Myśl Polska”, 1989, nr 1/2)
Lipiec („Myśl Polska” 2007, nr 42; przedruk z „Prosto z Mostu” 1935, nr 34)
Mój Chrystus; Facjatka; Do świętych wisielców („Myśl Polska” 2008, nr 4; przedruk z „Prosto z Mostu” 1938, nr 3)
Alkazar („Glaukopis” 2010, nr 17/18)

Przypisy

↑ Barbara Wysocka, Kultura literacka Wielkopolski w latach 1919–1939, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 1990, s. 241.
↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 59. [dostęp 2021-07-13].
↑ ^a ^b Zapomniany poeta: Konstanty Dobrzyński. Zginął 3 września 1939 roku w wieku niespełna 31 lat... - Niezłomni.com [online], 21 czerwca 2017 [dostęp 2017-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-21] .
↑ ^a ^b endecja.pl [online], 23 marca 2012 [dostęp 2017-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-23] .
↑ Konstanty Dobrzyński, Czarna poezja, Poznań 1936.
↑ Kazimierz Hałaburda, Poeta jutrzejszej Polski, „Prosto z Mostu” 1938, nr 26, s. 5.
↑ Leonard Turkowski, Księga mojego miasta: poznańskie wspomnienia 1919–1939, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1983, s. 201–202; Aleksander Rogalski, Wspomnienia i przypomnienia: z życia kulturalnego Poznania, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1987, s. 46.
↑ Wiesław Władyka, Krew na pierwszej stronie: sensacyjne dzienniki Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa: „Czytelnik” 1982, s. 49–51; F. Fikus, Z dziejów „Orędownika”. 21 marca 1871–3 września 1939, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 19 (1980), nr 3, s. 105–113.
↑ Paweł Maurycy Sobczak, Polscy pisarze wobec faszyzmu, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2015, s. 121, 158–159.
↑ K. Dobrzyński, Pięść, „Prosto z Mostu” 1935, nr 54, s. 1.
↑ Konstanty Dobrzyński, Żagwie na wichrach, Poznań 1938.
↑ Adolf Nowaczyński i Konstanty Dobrzyński laureatami nagród „Prosto z Mostu”, 1939 nr 13; Stanisław Piasecki, Prosto z mostu: wybór publicystyki literackiej, wybór i oprac. Maciej Urbanowski, Kraków: „Arcana” 2003, s. 177; Ewa Maj, Komunikowanie polityczne Narodowej Demokracji 1918–1939, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2010, s. 317.
↑ Antologia współczesnej poezji polskiej 1918–1938, oprac. Ludwik Fryde, Antoni Andrzejewski, Warszawa 1939.
↑ Ludwik Stolarzewicz, Materiały do bibliografii literacko-kulturalnej Łodzi, „Prace Polonistyczne” 1 (1936), s. 243–273.
↑ Lesław M. Bartelski, Pieśń niepodległa: pisarze i wydarzenia 1939–1942, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1988, s. 31, 166, 529.
↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza albo Uśmiech Stalina, Warszawa: „Alfa-Wero” 1995, s. 26; 50 lat Poznańskiego Oddziału Związku Literatów polskich 1921–1971. Księga jubileuszowa, red. Tadeusz Kraszewski, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1971, s. 21.
↑ KonstantyK. Dobrzyński KonstantyK., Czarna poezja, Poznań: Orędownik, 1936 .
↑ KonstantyK. Dobrzyński KonstantyK., Żagwie na wichrach, Poznań: nakł. i druk. Drukarnia Polska, 1938 .

Bibliografia

Lesław M. Bartelski, Pieśń niepodległa: pisarze i wydarzenia 1939–1942, Kraków, Wydawnictwo Literackie 1988, s. 31, 166, 529.
Feliks Bąbol, Łódź, która odeszła, Łódź, Wydawnictwo Łódzkie 1973, s. 75–79 (rozdział Kostek).
Tadeusz Gicger, Opowieści o dawnych poetach Łodzi, Łódź: Wojciech Grochowalski 1995, s. 111 ISBN 83-901093-1-X (rozdział Konstanty Dobrzyński).
Kazimierz Hałaburda, Poeta jutrzejszej Polski, „Prosto z Mostu” 1938, nr 26, s. 5.
Paweł Kuciński, Reinterpretacje romantyzmu: radykalny nacjonalizm wobec dziedzictwa epoki wieszczów, „Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2014, nr 5, cz. 1, s. 31–64.
Paweł Kuciński, Rytuały demokracji - święto totalitaryzmu. Narodowo-Radykalna refleksja o obchodach, celebracjach i pamięci między wojnami, „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej” 16 (2010), s. 327–345.
Lista strat działaczy obozu narodowego w latach 1939–1955. Słownik biograficzny, t. 1, red. Wojciech Jerzy Muszyński, Jolanta Mysiakowska-Muszyńska, Warszawa, IPN 2010 (biogram).
Aleksander Rogalski, W kręgu przyjaźni. Sylwetki twórców, Warszawa, Pax 1983, s. 7–26.
Wojciech Rotarski, Konstanty Dobrzyński (1908–1939); [w:] Dobrzyński Konstanty, Wiersze zebrane, Częstochowa - Łódź, 2018.
Słownik pisarzy polskich, pod red. Arkadiusza Latuska, Kraków, „Zielona Sowa” 2003, s. 112 (biogram).
Paweł Maurycy Sobczak, Polscy pisarze wobec faszyzmu, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2015, s. 121, 159, 203, 232.
Maciej Urbanowski, Nacjonalistyczna krytyka literacka: próba rekonstrukcji i opisu nurtu w II Rzeczypospolitej, Kraków, „Arcana” 1997, s. 87, 99, 113, 146.
Barbara Wysocka, Kultura literacka Wielkopolski w latach 1919–1939, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM 1990.

Linki zewnętrzne

Tomiki wierszy Konstantyna Dobrzyńskiego na stronie Biblioteki Cyfrowej Regionalnej Ziemi Łódzkiej.
Graf Zero: Konstanty Dobrzyński. Blogpublika. [dostęp 2017-06-21]. (pol.).
Paweł Brojek: Tak ginie poeta-żołnierz. Rzecz o Konstantym Dobrzyńskim. Prawy.pl. [dostęp 2017-06-21]. (pol.).
Utwory Konstantego Dobrzyńskiego w bibliotece Polona.

[1] Barbara Wysocka, Kultura literacka Wielkopolski w latach 1919–1939, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 1990, s. 241.

[2] Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 59. [dostęp 2021-07-13].

[:0-3] Zapomniany poeta: Konstanty Dobrzyński. Zginął 3 września 1939 roku w wieku niespełna 31 lat... - Niezłomni.com [online], 21 czerwca 2017 [dostęp 2017-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-21] .

[:1-4] endecja.pl [online], 23 marca 2012 [dostęp 2017-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-23] .

[5] Konstanty Dobrzyński, Czarna poezja, Poznań 1936.

[6] Kazimierz Hałaburda, Poeta jutrzejszej Polski, „Prosto z Mostu” 1938, nr 26, s. 5.

[7] Leonard Turkowski, Księga mojego miasta: poznańskie wspomnienia 1919–1939, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1983, s. 201–202; Aleksander Rogalski, Wspomnienia i przypomnienia: z życia kulturalnego Poznania, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1987, s. 46.

[8] Wiesław Władyka, Krew na pierwszej stronie: sensacyjne dzienniki Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa: „Czytelnik” 1982, s. 49–51; F. Fikus, Z dziejów „Orędownika”. 21 marca 1871–3 września 1939, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 19 (1980), nr 3, s. 105–113.

[9] Paweł Maurycy Sobczak, Polscy pisarze wobec faszyzmu, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2015, s. 121, 158–159.

[10] K. Dobrzyński, Pięść, „Prosto z Mostu” 1935, nr 54, s. 1.

[11] Konstanty Dobrzyński, Żagwie na wichrach, Poznań 1938.

[12] Adolf Nowaczyński i Konstanty Dobrzyński laureatami nagród „Prosto z Mostu”, 1939 nr 13; Stanisław Piasecki, Prosto z mostu: wybór publicystyki literackiej, wybór i oprac. Maciej Urbanowski, Kraków: „Arcana” 2003, s. 177; Ewa Maj, Komunikowanie polityczne Narodowej Demokracji 1918–1939, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2010, s. 317.

[13] Antologia współczesnej poezji polskiej 1918–1938, oprac. Ludwik Fryde, Antoni Andrzejewski, Warszawa 1939.

[14] Ludwik Stolarzewicz, Materiały do bibliografii literacko-kulturalnej Łodzi, „Prace Polonistyczne” 1 (1936), s. 243–273.

[15] Lesław M. Bartelski, Pieśń niepodległa: pisarze i wydarzenia 1939–1942, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1988, s. 31, 166, 529.

[16] Bohdan Urbankowski, Czerwona msza albo Uśmiech Stalina, Warszawa: „Alfa-Wero” 1995, s. 26; 50 lat Poznańskiego Oddziału Związku Literatów polskich 1921–1971. Księga jubileuszowa, red. Tadeusz Kraszewski, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1971, s. 21.

[17] KonstantyK. Dobrzyński KonstantyK., Czarna poezja, Poznań: Orędownik, 1936 .

[18] KonstantyK. Dobrzyński KonstantyK., Żagwie na wichrach, Poznań: nakł. i druk. Drukarnia Polska, 1938 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]