Kondor wielki
| Vultur gryphus[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
 Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kondor wielki | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Kondor wielki[7], kondor olbrzymi (Vultur gryphus) – gatunek dużego ptaka padlinożernego z rodziny kondorowatych (Cathartidae), jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju Vultur[7]. Narażony na wyginięcie.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Kondor wielki zamieszkuje Andy począwszy od Wenezueli na północy po przylądek Horn na południu[8].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek i rodzaj po raz pierwszy opisał Karol Linneusz w 1758 roku w swoim dziele Systema Naturae[9]. Jako miejsce typowe autor wskazał, bazując na tekstach „Cuntur” Johna Raya z 1713 roku[10] i „Vultur gryps Gryphus” Jacoba Theodora Kleina z 1750 roku[11], Chile[9]. Nie wyróżnia się podgatunków[8][12].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Vultur: łac. vultur, vulturis „sęp”[13].
- Gryphus: epitet gatunkowy Vultur gryphus Linnaeus, 1758[14].
- Gypagus: gr. γυψ gups, γυπος gupos „sęp”; αγος agos „lider, kapitan”, od αγω agō „kierować, prowadzić”[15].
- Condor: hiszp. Cóndor „kondor”, od keczua Kuntur „kondor”[16]
- gryphus: łac. gryphus „gryf”, od gr. γρυψ grups, γρυπος grupos „gryf”[14].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Cechy gatunku
- Długość ciała 100–130 cm; masa ciała samic 8000–11 000 g, samców 11 000–15 000 g; rozpiętość skrzydeł 260–320 cm[8]. Upierzenie zasadniczo czarne, pokrywy skrzydłowe białe, głowa i szyja nagie, na granicy upierzenia pióra tworzą kryzę. Naga skóra różowawocielista. Samiec na głowie posiada mięsisty wyrostek.
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]- Biotop
- Partie gór powyżej linii lasu oraz inne skaliste tereny bezleśne.
- Gniazdo
- Gnieżdżą się na półkach skalnych, wysoko w górach.
- Jaja
- Wyprowadza jeden lęg co dwa lata, składając jedno, rzadziej dwa jaja.
- Wysiadywanie
- Jajo wysiadywane jest przez okres 54–58 dni przez obydwoje rodziców[17].
- Rozwój osobniczy
- Młode zdobywają zdolność do lotu w wieku około 6 miesięcy, lecz opuszczają rodziców dopiero wtedy, gdy wykluje się następne pisklę, czyli po ok. 2 latach. Dojrzałość płciową osiągają dopiero w wieku 8–9 lat. Żyją ponad 40 lat.
- Pożywienie
- Kondory żywią się głównie padliną oraz jajami rabowanymi w koloniach kormoranów.
Status
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2020 roku uznaje kondora wielkiego za gatunek narażony (VU – vulnerable); wcześniej, od 2000 roku klasyfikowano go jako gatunek bliski zagrożenia (NT – near threatened), a od 1988 roku jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność populacji szacuje się na około 6700 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy. Główne zagrożenie dla gatunku to prześladowania ze strony ludzi[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Vultur gryphus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Vultur, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-12-29] (ang.).
- ↑ L. von Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte: Zoologie (Atlas). Leipzig: C.H. Reclam, 1816, s. ryc. xxxii. (niem.).
- ↑ L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 21. (fr.).
- ↑ I. Geoffroy Saint-Hilaire: Essais de zoologie générale. Paris: Roret, 1841, s. 367 (przypis). (fr.).
- ↑ a b BirdLife International, Vultur gryphus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-1 [dostęp 2016-08-31] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Cathartidae Lafresnaye, 1839 – kondorowate – New World Vultures (Wersja: 2016-10-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-24].
- ↑ a b c D. Houston, G.M. Kirwan, D.A. Christie & C.J. Sharpe: Andean Condor (Vultur gryphus). W: Handbook of the Birds of the World Alive. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.). Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-08-31]. (ang.).
- ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 86. (łac.).
- ↑ J. Ray: Synopsis methodica avium & piscium, opus posthumum, quod vivus recensuit & perfecit ipse insignissimus author, in quo multas species, in ipsius ornithologiâ & ichthyologia desideratas, adjecit, methodumque suam piscium naturæ magìs convenientem reddidit. Cum appendice, & iconibus. Londini: Impensis Gulielmi Inny, 1713, s. 11. (łac.).
- ↑ J.T. Klein: Historiae avium prodromus, cum praefatione de ordine animalium in genere; accessit historia muris alpini et vetus vocabularium animalium, msc., cum figuris. Lubecae: Apud Ionam Schmidt, 1750, s. 45. (łac.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-23]. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Vultur [dostęp 2018-07-16].
- ↑ a b The Key to Scientific Names ↓, Gryphus [dostęp 2018-07-16].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Gypagus [dostęp 2018-07-16].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Condor [dostęp 2018-07-16].
- ↑ M. & I. Szmurło (tłum.): Góry. Warszawa: Delta, 1997, seria: Encyklopedia Dzikich Zwierząt. ISBN 83-86698-62-4.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- M. & I. Szmurło (tłum.): Góry. Warszawa: Delta, 1997, seria: Encyklopedia Dzikich Zwierząt. ISBN 83-86698-62-4.
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).