Kolegiata Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim
54°07′27″N 20°34′48″E/54,124167 20,580000
 nr rej. 50 (L/5) z dnia 16.09.1949 r.[1]
| |||||||||||||||||||
| kolegiata, kościół farny kościół parafialny | |||||||||||||||||||
.jpg) Kolegiata od strony zachodniej (2024) | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||||
| Kolegiata • nadający tytuł |
od 23 kwietnia 2008 | ||||||||||||||||||
| Wezwanie |
Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz św. Michała Archanioła | ||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
29 czerwca - Świętych Apostołów Piotra i Pawła 29 września - św. Michała Archanioła | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Lidzbarka Warmińskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu lidzbarskiego  | |||||||||||||||||||
| 54°07′27″N 20°34′48″E/54,124167 20,580000
| |||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||
Kościół św. Piotra i Pawła oraz Michała Archanioła (farny) w Lidzbarku Warmińskim. Od 2008 roku siedziba kapituły kolegiaty.
Historia kościoła
[edytuj | edytuj kod]Pierwszym proboszczem lidzbarskim w latach 1305–1321 był ks. Heynemann, który posługę kapłańską sprawował w kościele drewnianym. Przypuszczalnie pierwszy kościół drewniany w Lidzbarku spalił w 1311 r. książę litewski Witenes. Znana jest data konsekracji kościoła drewnianego z roku 1315 pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła.
Budowę świątyni murowanej zrealizowano w II połowie XIV w. w formie trójnawowej, pięcioprzęsłowej hali. Kościół posiada sklepienia gwiaździste z końca XIV w. w nawie głównej i nawach bocznych oraz z XV w. w kaplicach przywieżowych. Wieża kościelna, początkowo niska z nadbudową drewnianą, wybudowana została w ostatnich latach XIV w. i była podwyższana w dwóch kolejnych wiekach do obecnej wysokości 66 m[2]. Po pożarze kościoła w 1698 (spłonął dach i wieża) i później wykonanym remoncie na dachu kościoła pojawiła się barokowa sygnaturka, a wieżę kościelną ozdobił hełm o trzech piramidalnie ustawionych latarniach zakończony chorągiewką z herbem biskupa Teodora Potockiego. Kościół został rozbudowany w latach 1892–1896, kiedy to od strony wschodniej dobudowano neogotyckie trójnawowe bazylikowe prezbiterium, nową zakrystię i kruchty boczne.
Wnętrze
[edytuj | edytuj kod]
W kościele Św. Apostołów Piotra i Pawła przeważa wyposażenie neogotyckie, chociaż zachowała się część starszych zabytków.
Ołtarze
[edytuj | edytuj kod]
W kościele już w XVI w. było dziewięć ołtarzy. Obecny neogotycki ołtarz główny pochodzi z pierwszego dwudziestolecia XX w. Ozdobą tego ołtarza jest rokokowa balustrada wykonana przypuszczalnie przez Schmidta z Reszla i posągi dwóch aniołów przypisywane Perwangerowi z Tolkmicka. W zwieńczeniu ołtarza bocznego w zakończeniu nawy południowej znajduje się grupa św. Anny Samotrzeciej z ok. 1500 r. W ołtarzu tym znajduje się obraz MB Śnieżnej z XVII w. zakryty srebrną sukienką. W lidzbarskiej farze z ołtarzy bocznych znajdujących się przy filarach dwa zasługują na uwagę. Ołtarz (przy trzecim filarze od prezbiterium, między nawą środkową a południową) z XVII w. z obrazem św. Walentego uzdrawiającego chorego – obraz malowany przez Meyera, oraz równoległy ołtarz po stronie północnej św. Michała Archanioła fundowany przez biskupa warmińskiego Szyszkowskiego.
Epitafia
[edytuj | edytuj kod]W posadzce kościoła zachowało się ok. 25 znacznie już zatartych płyt nagrobnych. Najcenniejsze z okresu renesansu są wmurowane w ścianę kościoła. Należy do nich mosiężna płyta Hildebranda Ferbera (brata biskupa Ferbera zmarłego w 1530) oraz Krystyny Flaschbinder (matki biskupa warmińskiego Jana Dantyszka zmarłej w 1539). Do późniejszych należą: epitafium Jerzego Szyszkowskiego fundowane w 1641 przez biskupa Mikołaja Szyszkowskiego i płyta nagrobna Tomasza Bagniewskiego fundowaną 1736 przez biskupa Szembeka.
Skarbiec
[edytuj | edytuj kod]O skarbcu lidzbarskiej fary pisał Mieczysław Orłowicz w następujący sposób:
W skarbcu kilka artystycznych zabytków, wśród nich pięć kielichów gotyckich trzy renesansowe i dwa barokowe, pozłacany mały pacyfikał gotycki, oraz bardzo piękny pacyfikał barokowy. Jest tu też, jeszcze z epoki gotyckiej pochodzący, relikwiarz w formie popiersia św. Idy, miedziany, złocony ze srebrną koroną na głowie (XV w.).
Do najważniejszych zbiorów skarbca lidzbarskiej fary należą:
- herma św. Idy z ok. 1420 r. w srebrnej koronie z XX w.
- gotyckie kielichy (dwa z XV w. i jeden z XVI w.)
- pacyfikał (krzyż) z XVI w. – posiadający stopę i nodus z początków XVIII w., z umieszczonym na nim krzyżem z XVI w.
- pacyfikał z XIII w. i stanowiąca komplet XVIII w. monstrancja
Pozostałe wyposażenie
[edytuj | edytuj kod]- rokokowe rzeźby,
- barokowa chrzcielnica,
- wczesnorenesansowa płyta nagrobna z 1530 z warsztatu Vischerów,
- przy kościele figura Maryi z Dzieciątkiem z 1709 oraz fragment barokowego muru udekorowanego dziewięcioma posągami apostołów[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-05-06].
- ↑ a b Piotr Skurzyński, Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, Wyd. Sport i Turystyka - Muza SA, Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 117.