Kolcomysz
| Acomys | |||
| I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – kolcomysz arabska (A. dimidiatus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
kolcomysz | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Mus cahirinus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Rodzaje i gatunki | |||
| |||
Kolcomysz[6] (Acomys) – rodzaj ssaków z podrodziny sztywniaków (Deomyinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce, na Półwyspie Arabskim oraz na Krecie i Cyprze[7][8][9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 73–135 mm, długość ogona 39–137 mm, długość ucha 11–24 mm, długość tylnej stopy 9–22 mm; masa ciała 13–86 g[8][10]. Myszy te charakteryzują się posiadaniem w normalnej sierści długich, sztywnych włosów, przypominających kolce np. jeża. Gryzonie z rodzaju Acomys wykazują niespotykaną u innych ssaków zdolność do autotomii. U wielu gatunków pochwycony ogon może zostać łatwo oderwany lub pozbawiony skóry, aby umożliwić ucieczkę zwierzęcia. Dwa gatunki (kolcomysz sawannowa i ryftowa) wykazują jeszcze bardziej złożony system obronny: w sytuacji zagrożenia gryzonie te są w stanie odrzucić części skóry. Skóra ulega oderwaniu przy naprężeniu dwudziestokrotnie mniejszym niż u myszy z rodzaju Mus. Kompletna skóra zwierzęcia, wraz z gruczołami i mieszkami włosowymi, odrasta w szybkim tempie[11].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1838 roku francuski zoolog Isidore Geoffroy Saint-Hilaire na łamach Annales des Sciences Naturelles[1]. Na gatunek typowy Geoffroy Saint-Hilaire wyznaczył kolcomysz skalną (A. cahirinus).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Acomys: gr. ακη akē ‘ostry punkt’; μυς mus, μυός muos ‘mysz’[12].
- Acanthomys: gr. ακανθα akantha ‘kolec, cierń’, od ακη akē ‘ostry punkt’; μυς mus, μυός muos ‘mysz’[13]. Gatunek typowy: Mus cahirinus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.
- Acosminthus: gr. ακη akē ‘ostry punkt’; σμινθος sminthos ‘mysz’[12]. Gatunek typowy: Mus cahirinus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.
- Peracomys: gr. περα pera ‘powyżej, poza’; rodzaj Acomys I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838[4]. Gatunek typowy: Acomys louisae O. Thomas, 1896.
- Subacomys: łac. sub ‘blisko’; rodzaj Acomys I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838[5]. Gatunek typowy: Mus subspinosus Waterhouse, 1838.
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Kolcomyszy pochodzą z pustynnych obszarów Afryki. Naukowcy sądzą, że mimo wielu podobieństw do europejskich myszy (Mus), są one bliżej spokrewnione z myszoskoczkami (Gerbillinae). Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w trzech podrodzajach[14][10][7][6]:
- Acomys I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838
- Acomys seurati Heim de Balsac, 1936 – kolcomysz algierska
- Acomys cahirinus (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803) – kolcomysz skalna
- Acomys nesiotes Bate, 1903 – kolcomysz cypryjska
- Acomys minous Bate, 1906 – kolcomysz kreteńska
- Acomys cilicicus Spitzenberger, 1978 – kolcomysz turecka
- Acomys chudeaui Kollman, 1911 – kolcomysz zachodnia
- Acomys mullah O. Thomas, 1904 – kolcomysz dżibucka
- Acomys dimidiatus (Cretzschmar, 1826) – kolcomysz arabska
- Acomys johannis O. Thomas, 1912 – kolcomysz sahelska
- Acomys cineraceus Heuglin, 1866 – kolcomysz szara
- Acomys kempi Dollman, 1911 – kolcomysz sawannowa
- Acomys ignitus Dollman, 1910 – kolcomysz ognista
- Acomys wilsoni O. Thomas, 1892 – kolcomysz drobna
- Acomys percivali Dollman, 1911 – kolcomysz ryftowa
- Acomys russatus (J.A. Wagner, 1840) – kolcomysz złotawa
- Acomys muzei W.N. Verheyen, Hulselmans, Wendelen, Leirs, Corti, Backeljau & E. Verheyen, 2011 – kolcomysz skryta
- Acomys spinosissimus W. Peters, 1852 – kolcomysz południowoafrykańska
- Acomys selousi de Winton, 1896
- Acomys ngurui W.N. Verheyen, Hulselmans, Wendelen, Leirs, Corti, Backeljau & E. Verheyen, 2011 – kolcomysz górska
- Peracomys F. Petter & Roche, 1981
- Acomys louisae O. Thomas, 1896 – kolcomysz innozębna
- Subacomys Denys, Gautun, Tranier & Volobouev, 1994
- Acomys subspinosus (Waterhouse, 1838) – kolcomysz przylądkowa
Opisano również gatunki wymarłe w pliocenie Afryki[15]:
- Acomys coppensi (Sabatier, 1982)[16] (Etiopia)
- Acomys mabele Denys, 1990[17] (Południowa Afryka)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b I. Geoffroy Saint-Hilaire. Notice sur les Rongeurs épineux désignés par les auteurs sous les noms d’Echimys, Loncheres, Heteromys et Nelomys. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Seconde Série. 10, s. 126, 1838. (fr.).
- ↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 135. (fr.).
- ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Cz. 1. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 95. (niem.).
- ↑ a b F. Petter & J. Roche. Remarques préliminaires sur la systematique des Acomys (Rongeurs, Muridae) Peracomys, sous-genre nouveau. „Mammalia”. 45 (3), s. 382, 1981. (fr.).
- ↑ a b Ch. Denys, J.-C. Gautun, M. Tranier & V. Volobouev. Evolution of the genus Acomys (Rodentia, Muridae) from dental and chromosomal patterns. „Israel Journal of Zoology”. 40 (2), s. 218, 1994. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 257–258. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 440–442. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 599–604. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Acomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03].
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 281–282. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ A.W. Seifert, S.G. Kiama, M.G. Seifert, J.R. Goheen, T.M. Palmer & M. Maden. Skin shedding and tissue regeneration in African spiny mice (Acomys). „Nature”. 489 (7417), s. 561–565, 2012-09-27. DOI: 10.1038/nature11499. (ang.).
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 75.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 73.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-08]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Acomys Geoffroy Saint-Hilaire, 1838, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-08] (ang.).
- ↑ M. Sabatier. Les rongeurs du site Pliocène à hominidés de Hadar (Éthiopie). „Palaeovertebrata”. 12 (1), s. 25, 1982. (fr.).
- ↑ Ch. Denys. The oldest Acomys (Rodentia, Muridae) from the Lower Pliocene of South Africa and the problem of its murid affinities. „Palaeontographica”. Abt. A. 210 (1-3), s. 82, 1990. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).