Kościół Wszystkich Świętych w Łaziskach
 nr rej. A/732/66 z dnia 5.08.1966[1]
| |||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||
 Kościół Wszystkich Świętych w Łaziskach | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie gminy Godów  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||
Położenie na mapie powiatu wodzisławskiego  | |||||||||||||
 49°56′07,22″N 18°26′51,51″E/49,935339 18,447642
| |||||||||||||
Kościół Wszystkich Świętych w Łaziskach − zabytkowy gotycki kościół katolicki znajdujący się w Łaziskach w powiecie wodzisławskim w województwie śląskim. Jest kościołem parafii pw. Wszystkich Świętych w Łaziskach w dekanacie Gorzyce w archidiecezji katowickiej.
Wzniesiona w latach 1466–1467 świątynia jest jednym z najstarszych kościołów drewnianych na Śląsku i w Polsce zachowanych do naszych czasów, zarazem jednym z przykładów tzw. gotyku drewnianego w Polsce. Nazywany perłą sakralną ziemi wodzisławskiej[2].
Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego w pętli rybnickiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Przy południowym wejściu do kościoła znajduje się napis na belce „Tomasz Andreas Hlop s Pisarzowiz” i data „1579” przyjmowana przez długi czas za datę budowy świątyni. Taką interpretację podważyło odkrycie dekoracji malarskich na belkach zrębowych w trakcie prac remontowych w 1998 roku, jako że na polichromii znajdowała się dobrze czytelna data „1560”[2].
Przeprowadzone w 2008 roku badania dendrochronologiczne datują drewno użyte do budowy świątyni na 1466 lub 1467 rok[3]. Kościół zatem wybudowany został w II połowie XV wieku, Jest to zatem jeden z najstarszych zachowanych kościołów drewnianych w województwie śląskim[4]. Podwaliny dębowe pod prezbiterium oraz jodłowa nawa są pierwotne i pochodzą z 1466/1467 roku[3].
Wieża kościoła jest nieco późniejsza, wybudowana w 1507 r. Remontowano ją i przebudowano w 1748. W trakcie przebudowy wieża otrzymała izbicę i barokowy hełm. W 1870 roku zastąpiono starą, drewnianą zakrystię nową, murowaną. Wtedy to też prawdopodobnie przepruto ścianę zachodnią kościoła powiększając nawę o przestrzeń wieży[5].
W czasie II wojny światowej 27 marca 1942 r. Niemcy zrabowali dzwony uważane za najstarsze zachowane dzwony na Śląsku. Mniejszy dzwon ma średnicę 67 cm i ma napis: Ave Maria Gratia Plena („Zdrowaś Mario łaskiś pełna”). Dzwon został odlany w późnym okresie XV wieku, a obecnie pełni swoją rolę w kościele Świętego Krzyża w Rednitzhembach-Plöckendorf, w okolicach Norymbergi. Natomiast większy dzwon o średnicy 93 cm nosi napis: O Rex Gloriae Veni Cum Pace: Ave Maria („O królu chwały przyjdź z pokojem. Ave Maria”). Powstał w I poł. XVI w. Bije w kościele św. Jadwigi w Ganderkesee, położonym na zachodnim Largau między Hunte i Weser[6][7][8].
Przeprowadzone w latach 1998−99, mające na celu wzmocnienie konstrukcji kościoła, wprawdzie nie zniszczyły zabytkowej więźby, jednak przez wprowadzenie nieestetycznych rozwiązań technicznych i użycie nowoczesnych materiałów (jak stal, folie z tworzywa sztucznego i pianka montażowa), a także przez niską jakość wykonawstwa i brak końcowego uporządkowania w zasadniczy sposób zakłóciły zabytkowy charakter więźby[3].
Kościół pierwotnie był kościołem filialnym parafii w Godowie w dekanacie wodzisławskim, od 1969 roku w Łaziskach prowadzono samodzielne duszpasterstwo parafialne. W 1970 wszedł w skład nowo utworzonego dekanatu Gorzyce Śląskie. Parafię erygowano 29 stycznia 1978 roku.
Architektura i wyposażenie
[edytuj | edytuj kod]Kościół jest orientowany. Drewniany, wybudowany w konstrukcji zrębowej. Nawa kościoła wykonana jest na rzucie zbliżonym do kwadratu, prezbiterium węższe, zamknięte trójbocznie. Do prezbiterium od północy przylega prostokątna murowana zakrystia. Od zachodu do nawy dostawiona jest wieża o konstrukcji słupowej, na rzucie kwadratu. Od strony północnej, wschodniej i południowej nawa i prezbiterium otoczone są sobotami. Kościół reprezentuje typ małopolskiego kościoła drewnianego[9] - dach nawy i prezbiterium przekryte są wspólnym dachem siodłowym. Wieża kościoła z izbicą, zwieńczona cebulastym hełmem gontowym. W dachu nawy - sygnaturka z podobnym cebulastym hełmem. Wewnątrz w prezbiterium znajduje się pozorne sklepienie kolebkowe, w nawie strop przechodzący przy ścianach w ukośne płaszczyzny. Pośrodku nawy znajduje się słup wspierający konstrukcję dachu. W zachodniej części nawy znajduje się chór muzyczny wsparty na 6 słupach. Balustrada chóru pełna, drewniana.
W północnej ścianie nawy znajduje się przeszklenie zakrywające dziurę po pocisku - pamiątkę po II wojnie światowej, kiedy to pocisk wpadł do wnętrza świątyni i nie wybuchł. Na przeszkleniu namalowane jest oko opatrzności.
Ważniejsze elementy wyposażenia kościoła to: późnobarokowy ołtarz główny z XVIII wieku, neogotyckie ołtarze boczne (prawy św. Barbary i lewy św. Antoniego Padewskiego), XVIII-wieczne ambona i chrzcielnica, organy z XVIII wieku przebudowane w wieku XIX przez firmę Karla Kuttlera z Opawy. Przy południowym wejściu znajdują się dwie kamienne kropielnice.
Polichromia
[edytuj | edytuj kod]_ID_641681.jpg)
.jpg)
_ID_641681.jpg)
Całe wnętrze kościoła pokryte jest bogatą dekoracją malarską z 1560 r. (na ścianach prezbiterium i nawy) i 1948 r. (na stropach). XVI-wieczna polichromia odkryta została w trakcie prac remontowo-konserwatorskich w 1998 roku.
Na ścianach nawy znajdują się przedstawienia ze Starego i Nowego Testamentu oraz sceny świeckie. Są to sceny biblijne: Adam i Ewa, Kain i Abel; poniżej: Zwiastowanie, Nawiedzenie św. Elżbiety, Pokłon Trzech Króli. Przedstawienia świeckie to obrazy fundatorów kościoła(?) kobiety i mężczyzny (być może są to ówczesny właściciel Łazisk Jan II Planknar z żoną Magdaleną Komorowską[10]), mężczyzny z mieczem, dziewczyny, młodzieńca i mężczyzny z laską(?). Obok wizerunku kobiety i mężczyzny znajduje się data "1560" oraz przedstawienie budowli, być może jest to dawny wizerunek kościoła w Łaziskach.
W prezbiterium na dole namalowany jest rząd aniołów podtrzymujących kotary, powyżej sceny pasyjne: Biczowanie, Ukrzyżowanie, Zdjęcie z krzyża, Złożenie do grobu, Ecce Homo i Zmartwychwstanie oraz wizerunki świętych: św. Barbary i św. Mikołaja.
Strop ozdabia polichromia o motywach roślinnych i figuralnych (przedstawienia świętych) wykonana w 1948 roku przez Ryszarda Węglorza i Alojzego Chromika z Rybnika.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zabytki z terenu powiatu wodzisławskiego wpisane do rejestru zabytków prowadzonych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach. [w:] Oficjalna strona internetowa Starostwa Powiatowego w Wodzisławiu Śląskim [on-line]. 16 listopada 2011. [dostęp 2012-05-17].
- ↑ a b Paweł Porwoł: Perełka sakralna Ziemi Wodzisławskiej. Kościół drewniany pw. Wszystkich Świętych. Wodzisław Śląski: 2012, s. 9-11.
- ↑ a b c Aleksander Konieczny: Sprawozdanie z badań dendrochronologicznych zabytkowych kościołów w województwie śląskim przeprowadzonych w 2008 roku [w]: Wiadomości konserwatorskie województwa śląskiego. Tom 1 Odkrycia - badania - konserwacje. Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego, 2009, s. 99-103. ISBN 978-83-85871-57-6.
- ↑ Ewa Caban: Kościół pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela i Matki Boskiej Częstochowskiej w Poniszowicach [w:] Wiadomości konserwatorskie województwa śląskiego, tom 3 Architektura drewniana. Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego, 2011, s. 121. ISBN 978-83-85871-62-0.
- ↑ Paweł Porwoł: Perełka sakralna Ziemi Wodzisławskiej. Kościół drewniany pw. Wszystkich Świętych. Wodzisław Śląski: 2012, s. 27.
- ↑ Redakcja, Łaziska w gm. Godów odzyskają dzwony zagrabione przez Niemców? [online], Wodzisław Śląski Nasze Miasto, 4 stycznia 2013 [dostęp 2019-12-02] (pol.).
- ↑ Jacek Bombor, Wodzisław, Łaziska. Niemcy oddadzą odebrane podczas wojny dzwony [online], Dziennik Zachodni, 26 lutego 2014 [dostęp 2019-12-02] (pol.).
- ↑ U nas dłużej dzwoniły [online], www.gosc.pl [dostęp 2019-12-02].
- ↑ Ryszard Brykowski: Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV wieku. Wrocław: Ossolineum, 1981, s. 138. ISBN 83-04-00826-2.
- ↑ Paweł Porwoł: Perełka sakralna Ziemi Wodzisławskiej. Kościół drewniany pw. Wszystkich Świętych. Wodzisław Śląski: 2012, s. 35.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Paweł Porwoł: Perełka sakralna Ziemi Wodzisławskiej. Kościół drewniany pw. Wszystkich Świętych. Wodzisław Śląski: Parafia Rzymskokatolicka pw. Wszystkich Świętych w Łaziskach, 2012.
- Izabela Rejduch-Samkowa(red) Jan Samek (red), Jan (red.) Samek: Katalog zabytków sztuki w Polsce tom VI województwo katowickie z. 14 powiat wodzisławski. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1960.
- Aleksander Konieczny: Sprawozdanie z badań dendrochronologicznych zabytkowych kościołów w województwie śląskim przeprowadzonych w 2008 roku W: Wiadomości konserwatorskie województwa śląskiego. Tom 1 Odkrycia - badania - konserwacje. Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego, 2009, s. 99-103. ISBN 978-83-85871-57-6.