Kościół św. Marcina w Grywałdzie

Kościół św. Marcina w Grywałdzie

nr rej. A-54 z dnia 19.11.1969
Elewacja południowa
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Grywałd
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Marcina Biskupa w Grywałdzie
Wezwanie	św. Marcina
Wspomnienie liturgiczne	11 listopada
Historia Data zakończenia budowy XV wiek
Dane świątyni Styl gotycki Liczba naw 1
Położenie na mapie gminy Krościenko nad Dunajcem Grywałd, kościół drewniany
Położenie na mapie Polski Grywałd, kościół drewniany
Położenie na mapie województwa małopolskiego Grywałd, kościół drewniany
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Grywałd, kościół drewniany
49°26′45,2″N 20°22′24,2″E

Kościół św. Marcina w Grywałdzie – gotycki, drewniany kościół parafialny pw. św. Marcina, wzniesiony w II połowie XV wieku, na miejscu wcześniejszej świątyni. Podanie głosi, że jeszcze wcześniej w tym właśnie miejscu znajdowała się pogańska gontyna.

Historia

Przed 1618 rokiem kościół znacznie przebudowano. Zmiany dotyczyły głównie konstrukcji dachu i stropów. W tym okresie dostawiono również wieżę, a wnętrze pokryto polichromią. Na początku XX wieku planowano powiększyć prezbiterium i dobudować boczne kaplice, ale planów tych nie zrealizowano. Znane remonty: przed 1930, 1936, 1942, 1958, 1960-61, 2008–2010 (wraz z rozległymi pracami konserwatorskimi).

Kościół zachował do dziś swój pierwotny gotycki charakter. Jest to świątynia orientowana, trójdzielna, obita i pokryta gontem. Składa się ze zrębowego prezbiterium i takiejż nawy oraz czworokątnej wieży o konstrukcji słupowej. Prezbiterium zamknięte jest prostokątnie, co jest typowe dla kościołów podhalańskich. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia (rozbudowana w początkach XX w.), a do nawy od południa kruchta (dobudowana w 1845 r.). Wieżę oraz północną część nawy otaczają oszalowane soboty. Prezbiterium i nawę przykrywają oddzielne dachy dwuspadowe, zaś w dachu nad nawą znajduje się niewielka czworościenna sygnaturka. Jest to prawdopodobnie efekt przebudowy. Przypuszcza się, że pierwotnie był tu typowy dla małopolskich kościołów gotyckich dach jednokalenicowy w systemie więźbowo-zaskrzynieniowym. Wieża posiada nadwieszoną izbicę i nakryta jest stromym dachem namiotowym o załamanych połaciach.

• 
  Widok od strony północnej
• 
  Ołtarz główny
• 
  Widok od strony prezbiterium

Wejście południowe do kościoła ujęte jest gotyckim, ostrołukowym portalem. Wnętrze pokrywa znacznie zniszczona polichromia, zawierająca motywy figuralne i ornamentalne. Zachowała się na ścianach i stropie prezbiterium, na ścianach nawy i parapecie chóru muzycznego. W prezbiterium strop zdobią malowane kasetony, a ściany - malowidła przedstawiające scenę Ukrzyżowania, świętych Piotra i Pawła oraz ewangelistów. Interesującą scenę przedstawia malowidło na ścianie za głównym ołtarzem: Michał Archanioł strąca do piekła szatana, przedstawionego w postaci niedźwiedzia. Polichromia w nawie ukazuje sceny Męki Pańskiej.

Do najcenniejszych elementów wyposażenia kościoła należą:

• Ołtarz główny – późnogotycki tryptyk z XVI wieku, zachowany prawie w całości. W polu środkowym tryptyku obraz przedstawiający św. Marcina, który oddaje połowę swojego płaszcza żebrakowi. W zwieńczeniu znajduje się malowane przedstawienie Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
• Prawy ołtarz boczny – powstał w pierwszej połowie XVII wieku. Kompozycją zawiązuje do schematu tryptyku. W jego skrzydłach bocznych znajdują się wizerunki świętych Katarzyny i Doroty, powstałe prawdopodobnie w 1640 roku, a później przemalowane.
• Rzeźba Matki Boskiej Różańcowej, stojącej na sierpie księżyca, zawieszona na południowej ścianie nawy. Pochodzi ona z XVI lub początku XVII wieku.
• Barokowo-ludowa rzeźbiona Pieta z XVIII wieku.
• Dwa krucyfiksy barokowo-ludowe z XVII i XVIII wieku.

Obecnie msze święte w kościele pw. św. Marcina odprawiane są tylko poza okresem zimowym, w soboty (godz 8.00), a w pozostałe dni w nowym murowanym kościele. Obiekt znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego.

Bibliografia

• Brykowski Ryszard, Kornecki Marian: Drewniane kościoły w Małopolsce Południowej, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1984, ISBN 8304-00909-9;
• Szlak architektury drewnianej województwa małopolskiego. szlak.wrotamalopolski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-05)].
• Parafia pw. św. Marcina Biskupa w Grywałdzie. parafia-grywald.vns.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-06)].