Klemens z Ruszczy

Klemens z Ruszczy
	; Gryf
Data śmierci	1256
Ród	Gryfici
Rodzice	Sulisław;
Wojny i bitwy	bitwa pod Suchodołem
Administracja	kasztelan krakowski, wojewoda krakowski

Klemens z Ruszczy (zm. 1256) – rycerz polski z rodu Świebodziców, wojewoda krakowski i bliski współpracownik księcia Bolesława Wstydliwego.

Kariera

Był jedną z najważniejszych osobistości politycznych w Polsce połowy XIII wieku. Zawdzięczał to między innymi sukcesowi w długoletniej walce z Konradem Mazowieckim, w której stanął u boku Bolesława Wstydliwego.

Po raz pierwszy zetknął się z nim w 1233, kiedy pomógł uciec jemu i jego matce Grzymisławie z zamku w Sieciechowie, gdzie byli więzieni z rozkazu Konrada Mazowieckiego. Według niektórych badaczy w 1238 został mianowany kasztelanem krakowskim^[a].

Po śmierci najwyższych dostojników krakowskich w bitwie pod Chmielnikiem oraz porażce bitwie pod Legnicą w 1241 został mianowany wojewodą krakowskim z nadania nowego księcia Bolesława Rogatki. Osamotniony w Krakowie, stawił czoło atakowi Konrada Mazowieckiego (bronił się w Skale), lecz wobec bierności książąt śląskich skapitulował, a następnie udał się na Węgry.

Powrócił do Małopolski w 1243 z oddziałami węgierskimi z celem osadzenia na tronie krakowskim Bolesława Wstydliwego. Zebrawszy rycerstwo polskie opowiadające się za księciem Bolesławem pokonał wojska Konrada Mazowieckiego (wspieranego przez hufce Mieszka II Otyłego i Przemysła I) w bitwie pod Suchodołem. Dzięki temu zwycięstwu, wraz z biskupem Prandotą, osadził Bolesława Wstydliwego na tronie małopolskim.

Przez swoje zasługi dla władcy, jego pozycja była szczególnie wysoka. Przywrócone mu zostało stanowisko wojewody krakowskiego. W 1252 uzyskał od Bolesława Wstydliwego przywilej, zwalniający jego i jego potomków z wszelkich danin i ciężarów na rzecz domu panującego, ponadto prawo sądzenia oraz przywilej wznoszenia zamków oraz służby innym książętom.

Życie prywatne

Był synem Sulisława z rodu Gryfitów^[b].

Dzięki swoim zasługom otrzymał również liczne nadania ziemskie. W 1228 uzyskał wieś Lutowice (wkrótce nazwę zmieniono na Klimontów), Zagórze, gdzie być może wystawił gródek obronny oraz Zator i również Woźniki. Woźniki wraz z wsią Łętkowice wymienił w 1239 z benedyktynami z Tyńca za Podłęże i Ostrów k. Krakowa.

Założył nad Koprzywianką osadę, którą od swego imienia nazwał Klementowem. Niekiedy przypisuje mu się fundację klasztoru i kościoła w Staniątkach^[c] oraz kościoła w Niegardowie.

Uwagi

↑ Teorię taką przedstawił F. Piekosiński, za nim Z. Wdowiszewski, Klemens z Ruszczy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XII, Wrocław 1966-1967, s. 589. Krytykuje tę teorię L. M. Wójcik, Ród Gryfitów..., s. 48-49 (jego zdaniem kasztelanem tym był współrodowiec Klemensa z Ruszczy Klemens z Brzeźnicy, jako kasztelana krakowskiego nie wymienia go także Joachim Lelewel w Polska dzieje i rzeczy jej, t. 4).
↑ Część badaczy uważała za jego ojca Sulisława, który miał zginąć w bitwie pod Legnicą, np. A. Małecki, Studya heraldyczne..., s. 54-56, jednak nowsze badania wskazują, że ten Sulisław, wspominany przez Długosza, należał do rodu Łabędziów i nie mógł być ojcem Klemensa. Maria Lempart: Dzieje Ruszczy i Branic. W: Maria Lempart, Jacek Górski: Zapomniane dziedzictwo Nowej Huty: Ruszcza i Branice. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2009, s. 11. ISBN 978-83-7577-001-8.
↑ Choć zapewne mylony jest tutaj z Klemensem z Brzeźnicy, por. A. Małecki, Studya heraldyczne..., s. 57, oraz L. M. Wójcik, Ród Gryfitów..., s. 48-49.

Bibliografia

A. Małecki, Studya heraldyczne, t. II, Lwów 1890, s. 54-56.
L. M. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie – genealogia – rozsiedlenie, „Historia” CVII, Wrocław 1993, s. 64-67.

Linki zewnętrzne

Przywilej immunitetowy na rzecz rycerza Klemensa z Ruszczy wystawiony przez Bolesława Wstydliwego z 1252 r.. [dostęp 2006-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-29)].

[1] Teorię taką przedstawił F. Piekosiński, za nim Z. Wdowiszewski, Klemens z Ruszczy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XII, Wrocław 1966-1967, s. 589. Krytykuje tę teorię L. M. Wójcik, Ród Gryfitów..., s. 48-49 (jego zdaniem kasztelanem tym był współrodowiec Klemensa z Ruszczy Klemens z Brzeźnicy, jako kasztelana krakowskiego nie wymienia go także Joachim Lelewel w Polska dzieje i rzeczy jej, t. 4).

[2] Część badaczy uważała za jego ojca Sulisława, który miał zginąć w bitwie pod Legnicą, np. A. Małecki, Studya heraldyczne..., s. 54-56, jednak nowsze badania wskazują, że ten Sulisław, wspominany przez Długosza, należał do rodu Łabędziów i nie mógł być ojcem Klemensa. Maria Lempart: Dzieje Ruszczy i Branic. W: Maria Lempart, Jacek Górski: Zapomniane dziedzictwo Nowej Huty: Ruszcza i Branice. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2009, s. 11. ISBN 978-83-7577-001-8.

[3] Choć zapewne mylony jest tutaj z Klemensem z Brzeźnicy, por. A. Małecki, Studya heraldyczne..., s. 57, oraz L. M. Wójcik, Ród Gryfitów..., s. 48-49.

[a]

[b]

[c]