Przejdź do zawartości

Kazimierz Korniłowicz

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kazimierz Korniłowicz
Data i miejsce urodzenia

19 maja 1892
Warszawa

Data i miejsce śmierci

9 września 1939
Lublin

Zawód, zajęcie

pedagog (edukacja dorosłych – teoria i praktyka)

Narodowość

polska

Kazimierz Korniłowicz (ur. 19 maja 1892 w Warszawie, zm. 9 września 1939 w Lublinie) – polski działacz społeczny i oświatowy, żołnierz Legionów Polskich, po wojnie organizator systemu edukacji dorosłych i młodzieży pracującej w II RP[a], wykładowca Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej (1925–1939), współzałożyciel Centralnego Biura Kursów dla Dorosłych, Instytutu Oświaty Dorosłych (1930; zob. Ludowy Instytut Oświaty i Kultury), współzałożyciel i dyrektor Instytutu Spraw Społecznych.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość

[edytuj | edytuj kod]

Był synem Edwarda Korniłowicza, warszawskiego lekarza psychiatry, i Wiktorii z Pollów. Miał trzech braci: Rafała (1876–1916), Tadeusza (1881–1940) i Władysława (1884–1946). Ojciec i wszyscy bracia byli bardzo zaangażowani w działalność społeczną i oświatową[1][b].

Do 13. roku życia był uczniem III Gimnazjum Rządowego w Warszawie. Po wybuchu strajku szkolnego (1905) uczęszczał na tajne komplety, organizowane przez Koło Wychowawców[2][3] (zob. szkolnictwo przed odzyskaniem niepodległości na przykładzie działalności Marii Gomólińskiej), a następnie w warszawskiej prywatnej szkole polskiej[2][4]. W 1910 roku rozpoczął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim przed złożeniem egzaminu maturalnego, jako „słuchacz nadzwyczajny”[4]. Maturę zdał w Korpusie Kadetów w Moskwie (1912), po czym wrócił na UJ (1913). Jako dobry student został zwolniony z opłat[4]. Otrzymał stanowisko asystenta-demonstratora[2][4] w zakładzie fizyki[2]. Był sekretarzem studenckiego Koła Przyrodniczego. Brał udział w działalności akademickiego koła Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza (zob. Uniwersytet powszechny, Uniwersytet ludowy, TUL), uczestnicząc w akcji oświatowej wśród krakowskich robotników (przedmieście Dębniki)[2].

I wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

W czasie wojny służył w I Brygadzie Legionów Polskich początkowo jako żołnierz, a potem – sanitariusz w 5 Pułku LP[2][4].

Założyciele Sekcji Kursów dla Dorosłych: Maria Gomólińska, Aleksander Janowski, Stanisław Małkowski, Stanisław Michalski, Władysław Radwan, Józef Zawadzki, Warszawa (ok. 1920). Kazimierz Korniłowicz w 1919 roku współtworzył Centralne Biuro Kursów dla Dorosłych[2][5]

W maju 1916 roku został skierowany do Centralnego Biura Szkolnego, zorganizowanego w Piotrkowie przez Naczelny Komitet Narodowy[2][4]. W grudniu tegoż roku[c] wszedł w skład komisji pedagogicznej Sekcji Kursów dla Dorosłych (zob. znaczenie i rozwój kursów w Polsce, edukacja dorosłych i andragogika). Zajmował się zaopatrywaniem bibliotek i szkół w pomoce naukowe[2].

Okres międzywojenny

[edytuj | edytuj kod]

W czasie trwających 123 lata rozbiorów zaborcy prowadzili proces wynarodowiawia Polaków, likwidując system polskiej edukacji i jednostki tego systemu. W „Kraju Nadwiślańskim” w ramach rusyfikacji wprowadzono zakaz używania w szkołach rządowych języka polskiego. W tych latach żywej pamięci o powstaniu znaczna część społeczeństwa uznała konieczność rezygnacji z dalszej walki zbrojnej z rosyjskim zaborcą i podjęła pracę organiczną. Duży wpływ na kształtujące się wówczas postawy społeczne i polityczne wywarł Edward Abramowski, bardzo zaangażowany m.in. w pracę kół samokształceniowych i tajnych kursów, na których szerzono – poza wiedzą – hasła odnowy moralnej[6]. Tzw. „abramowszczycy” – m.in. Helena Radlińska, Maria Gomólińska, Stanisław Kalinowski, Rafał Korniłowicz, Teodora Męczkowska – założyła Koło Wychowawców, stanowiące przeciwwagę dla ugodowego nauczycielskiego Stowarzyszenia Przełożonych. Do tego Koła należały m.in. Jadwiga Kowalczykówna i Jadwiga Jawurkówna, założycielki Szkoły na Wiejskiej, absolwentki Uniwersytetu Latającego, na którym wykładowcami byli m.in. profesorowie Władysław Smoleński, Edward Grabowski, Adam Mahrburg, Bronisław Chlebowski, Ludwik Krzywicki, Piotr Chmielowski, Władysław Dawid[7][6]. Odzyskanie niepodlegości Polski – powstanie Królestwa Polskiego (1917–1918), a następnie II Rzeczypospolitej (1918–1931) – dało tej grupie działaczy społeczno-oświatowych możliwość odbudowy systemu edukacji dzieci oraz tworzenia i doskonalenia systemu edukacji osób dorosłych. Szybko rozwijała się działalność uniwersytetów ludowych (zob. Ignacy Solarz i uniwersytety ludowe w Polsce międzywojennej)[8][d]

Kazimierz Korniłowicz[2]:

  • w 1920 roku prowadził akcję oświatową w wojsku
  • w latach 1917–1923 był kierownikiem warszawskiego ogniska kursów dla dorosłych, prowadzonych w środowisku robotniczym
  • założył – wraz z A. Konewką[e] i Marianem Godeckim[f] – Centralne Biuro Kursów dla Dorosłych[5]; był do 1923 roku jego dyrektorem i kierownikiem działu wydawnictw; w Biurze do 1926 roku i w latach 1929–1932 był członkiem zarządu, z ramienia Biura opracował projekt ustawy o oświacie pozaszkolnej (1923), prowadził akcję wydawniczą, organizował kursy oświatowe i wygłaszał referaty, stworzył sieć placówek oświatowych w powiecie będzińskim, Dąbrowie Górniczej i Sosnowcu
  • czynnie uczestniczył w konferencjach i zjazdach oświatowych w Krakowie (1921), Lwowie (1921), Cieszynie (1922), Warszawie (1925, 1926), Szycach (1928), Zalesiu k. Warszawy (1928), Kazimierzu nad Wisłą (1929) i Krzemieńcu (1930; zob. Liceum Krzemienieckie)
  • w 1924 roku poznawał organizacją oświaty pozaszkolnej i metody wychowania społecznego młodzieży i dorosłych w Belgii i Anglii

W latach 1925–1939 był[14]:

  • wykładowcą Wolnej Wszechnicy Polskiej (Studium Pracy Społeczno-Oświatowej)
  • współpracownikiem Instytutu Gospodarstwa Społecznego (1926–1932)
  • współorganizatorem Instytutu Oświaty Dorosłych (1930)[15], utworzonego przez przekształcenie Centralnego Biura Kursów dla Dorosłych (statut IOD opracował z Antonim Konewką i Marianem Godeckim; był opublikowany w latach 1929, 1933 i 1938[16])
  • współorganizatorem i dyrektorem Instytutu Spraw Społecznych (1932–1939)[17][18][19]

Wraz ze Stanisławem Kalinowskim, Heleną Radlińską i in. wspierał działania Marii Gomólińskiej (dawnej wychowanki Uniwersytetu Latającego) i organizatorki Towarzystwa Kursów Naukowych, zmierzające do ich rozwoju[g]. Bywał z Radlińską i wieloma innymi działaczami oświatowymi w coraz liczniejszych Uniwersytetach Ludowych, m.in. w Szycach[21], gdzie działał uniwersytet Zofii i Ignacego Solarzów[22][h]. Koncentrował się na problemach edukacji pozaszkolnej – głównie edukacji dorosłych (teoria, metodyka nauczania, organizacja), która była wówczas dyscypliną naukową in statu nascendi[i]. Znalazło to wyraz w treści obszernej Encyklopedii wychowania (tom 1–3), drukowanej w latach 1933–1939, m.in. w tekstach Heleny Radlińskiej oraz Ireny Jurgielewiczowej, preferującej „metodę kreatywną”, opracowaną przez Kazimierza Korniłowicza[23]. Wprowadził on do polskiej pedagogiki społecznej pojęcie „pomoc w tworzeniu”. Istotą tak określanej pracy kulturalno-oświatowej z młodzieżą jest przygotowywanie do twórczej pracy poprzez współdziałanie w twórczości wychowanków (zob. pedagogika twórczości)[j].

Zajmował się różnymi problemami z pogranicza pracy oświatowej i ruchu spółdzielczego. Prowadził akcje organizacji wczasów dla młodzieży i dorosłych, upowszechniania kultury wśród bezrobotnych i in.[2] W 1927 roku czynnie uczestniczył m.in. w Międzynarodowym Zjeździe Pracowników Społeczno-Oświatowych Przemysłu w Edynburgu (w 1929 opublikowa pracę Akcja społeczno-kulturalna w górnictwie angielskim). Zainicjował powstanie Związku Przysposobienia Społecznegoi współorganizował Federację Oświatową Organizacji Społecznych (przewodniczył Polskiemu Komitetowi Wszechświatowej Konferencji w Cambridge, kilku konferencjom krajowym i Komitetowi Wykonawczemu Grupy na Polskę Światowego Związku Kształcenia Dorosłych). Był współzałożycielem i aktywnym członkiem Towarzystwa Stypendialnego im. Janiszewskiego, zainicjował utworzenie Komisji Koordynacji Badań Społeczno-Gospodarczych (1934), która opracowała program badań rynku pracy w Polsce (1934–1939)[2].

Z żoną, Haliną z d. Pawłowską, miał syna Jana[2].

Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Lublina. Zginął 9 września 1939 roku w czasie bombardowania miasta. Został pochowany na lubelskim cmentarzu wojskowym[2].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

W bazie WorldCat Identities znajduje się 26 pozycji autorstwa K. Korniłowicza[25]. Był on również redaktorem lub współredaktorem prac zbiorowych, np. „Rocznika Kursów dla Dorosłych” (1918) i książki „Młodzież sięga po pracę” (1930)[2]. W biografiach wymieniane są np.[2][14]:

  • Znaczenie i zarys organizacji kształcenia dorosłych i młodzieży pracującej (Warszawa 1922)[2][14]
  • Ogniska oświatowo-kulturalne ludności miejskiej (w: „W sprawie ognisk oświatowo-kulturalnych”, Warszawa 1922)[2]
  • Wczasy młodzieży pracującej (Warszawa 1927)[2][14]
  • Praca świetlicowa (w: „Dom ludowy”, Cz. 2., Warszawa 1928)[2]
  • Drogi oświaty dorosłych (w: „Przewodnik oświaty dorosłych”, Warszawa 1929)[2]
  • Pomoc w tworzeniu jako zadanie pracy kulturalnej (w: „Zagadnienia oświaty dorosłych”, W. 1930)[2]
  • Organizacja wczasów – akcja świetlicowa (w: „Oświata pozaszkolna samorządu miasta stoł. Warszawy”, Warszawa 1930)[2]

W 1976 wydano zbiór wybranych pism Kazimierza Korniłowicza pt. Pomoc społeczno-kulturalna dla młodzieży pracującej i dorosłych (tom 14 Źródeł do Dziejów Myśli Pedagogicznej)[26][4].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Struktura organizacyjna w III RP – zob. System oświaty w Polsce.
  2. ↑ Rafał Korniłowicz (1876–1916) – inżynier i pedagog, założyciel i dyrektor wzorcowego zakładu produkcji pomocy szkolnych „Urania” w Warszawie; Tadeusz Korniłowicz (1881–1940, zamordowany w Katyniu) – płk WP, promował oświatę i psychologię w wojsku (zięć Henryka Sienkiewicza), Władysław Korniłowicz (1884–1946) – ksiądz, kapelan Zakładu dla Ociemniałych w Laskach, założyciel i redaktor Verbum (trwa jego proces beatyfikacyjny)[1].
  3. ↑ 14 stycznia 1917 roku odbyła się na Zamku Królewskim inauguracja Tymczasowej Rady Stanu. 30 września tegoż roku zarząd w dziedzinie szkolnictwa przejęła Komisja Przejściowa TRS.
  4. ↑ W roku 1928 Ignacy Solarz pisał[8]:

    Najważniejszym […] zadaniem wiejskich uniwersytetów było dotąd i pozostanie na zawsze budzić człowieka, budzić do zrozumienia łączności między życiem jednostki i życiem ludzkiej gromady, do wywołania poczucia wspólności w treści życia człowieka dzisiejszego z zagadnieniami życia człowieka dawnego i człowieka przyszłego.

    Praktyczną regułą działania polskich UL był – zgodnie z tą myślą – prymat[8]:

    • rozwoju duchowego nad kształceniem instrumentalnym
    • dobroci człowieka nad perfekcjonizmem zawodowym
    • tolerancji nad racjami walki i taktyki politycznej
    • wspólnoty i więzi międzyludzkich nad organizacją formalną
  5. ↑ Antoni Konewka – pedagog, organizator szkolnictwa dla dorosłych; w 1916 roku sekretarz sekcji Kursów dla Dorosłych, w latach 1918–1929 – jej kierownik. Prowadził działalność oświatową do śmierci we wrześniu 1944 roku (powstanie warszawskie)[9][10].
  6. ↑ Marian Bronisław Godecki ((1888–1939) – działacz oświatowy, autor programów nauczania dzieci, młodzieży pracującej i dorosłych, m.in. współautor pracy Program trzystopniowych kursów dla dorosłych opracowany dla potrzeb wsi i miast prowincjonalnych (wyd. 3 w 1929)[11][12][13].
  7. ↑ TKN było w latach 1905–1919 jedyną polską uczelnią wyższą w Królestwie Polskim)[20].
  8. ↑ Przed odzyskaniem niepodległości Polski przebywała tam młodzież z trzech zaborów i słuchacze z zagranicy. Do 1939 roku odbyło się 14 kursów z 542 uczestnikami[21].
  9. ↑ Łac. in statu nascendi – w stanie rodzenia się, w chwili powstawania.
  10. ↑ Uczeń nie jest traktowany jak odbiorca, lecz potencjalny twórca, którego orientacja życiowa zmienia się wraz z nabywaniem doświadczeń, wiedzy, motywacji, umiejętności działania i in. oraz pod wpływem czynników środowiskowych[24].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Stanisław Ilnicki. Edward Korniłowicz (1847-1909). „Postępy Psychiatrii i Neurologii”. 17 (1), s. 3–6, 2008. 
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Stanisław Konarski: Kazimierz Korniłowicz. [w:] iPSB (biogram został opublikowany w PSB) [on-line]. Narodowy Instytut Audiowizualny. [dostęp 2017-06-20].
  3. ↑ Korniłowicz Kazimierz. W: Wielka encyklopedia powszechna PWN. T. 6: Kont-Mam. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965, s. 57.
  4. ↑ a b c d e f g Iwona Pęczalska. Recenzja pracy pt. „Pomoc społeczno-kulturalna dla młodzieży pracującej i dorosłych: Wybór pism” Kazimierz Korniłowicz, 1976; Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976, s. 157. „Źródła do Dziejów Myśli Pedagogicznej”. XIV (21), s. 266–269, 1978. Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk. ISSN 0080-4754. 
  5. ↑ a b red. J. Baranowska: Instytut Oświaty Dorosłych. Z prac i doświadczeń; Zdjęcie: Założyciele Instytutu Oświaty Dorosłych; Od lewej: Antoni Konewka, Marian Bronisław Godecki, Kazimierz Korniłowicz. Warszawa: 1930, s. między 8 a 9.
  6. ↑ a b Klapek: Myśl Edwarda Abramowskiego realizowana w praktyce i działalności organizacji społecznych. [w:] Fragment niepublikowanej pracy „Anarchizm Edwarda Abramowskiego”, Warszawa 2001 r. [on-line]. klasycy.republika.pl. [dostęp 2011-12-15]. (pol.).
  7. ↑ Tytuł „Szkoła na Wiejskiej” nosi książka, opracowana przez grono nauczycieli i wychowanek szkoły przy ul. Wiejskiej 5 w Warszawie – praca zbiorowa, red. Wanda Karpowicz i wsp.: Szkoła na Wiejskiej. Kraków: Znak, 1974.; Książka została wydana ponownie w 2007 (red. red. Katarzyna Kujawska, Maria Lipszyc-Nowicka, Maria Stabrowska-Lipska, Zofia Stefanowska-Treugutt, Bożena Tazbir-Tomaszewska, praca zbiorowa: Szkoła na Wiejskiej. Warszawa: Biblioteka Warszawska, 2007. ISBN 83-88477-85-4.).
  8. ↑ a b c O nas > Historia > Polskie uniwersytety ludowe działające w okresie międzywojennym (1921–1939). [w:] Strona Internetowa Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych [on-line]. TUL. [dostęp 2017-06-22].
  9. ↑ Stanisław Konarski: Konewka Antoni (1885–1944). [w:] iPSB (Biogram opublikowano w latach 1967–1968 w XIII tomie PSB) [on-line]. Narodowy Instytut Audiowizualny. [dostęp 2017-06-22].
  10. ↑ Search results for ‘Antoni Konewka’. WorldCat, the world’s largest library catalog. [dostęp 2017-06-21]. (ang.).
  11. ↑ Marek Jerzy Minakowski: Godecki Marian Bronisław (1888-1939). [w:] Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl) [on-line]. Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne. [dostęp 2017-06-22].
  12. ↑ Helena Radlińska: Godecki Marian Bronisław (1888–1939). W: Polski Słownik Biograficzny. T. VIII: Girdwoyn Michał – Gross Adam. Instytut Historii PAN, 1959–1960, s. 169.
  13. ↑ Godecki, Marian Bronisław (1888-1939); Most widely held works by Marian Bronisław Godecki. [w:] WorldCat – library catalog [on-line]. WorldCat.org. [dostęp 2017-06-22].
  14. ↑ a b c d Korniłowicz Kazimierz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-06-21].
  15. ↑ Most widely held works by Instytut Oświaty Dorosłych (Warszawa). [w:] WorldCat - library catalog [on-line]. WorldCat.org. [dostęp 2017-06-23].
  16. ↑ Statut Instytutu Oświaty Dorosłych (dawniej Centralne Biuro Kursów dla Dorosłych). [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. Instytut Oświaty Dorosłych, 1938. s. 11. [dostęp 2017-06-22].
  17. ↑ Search results for ‘su:Instytut Spraw Społecznych.’. [w:] WorldCat - library catalog [on-line]. WorldCat.org. [dostęp 2017-06-22].
  18. ↑ Julian Auleytner. Instytut Spraw Społecznych (1931–1939). „Polityka Społeczna”, s. 19–22, 2002. 
  19. ↑ Julian Auleytner: Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej w latach 1924–1948. [w:] Strona internetowa Towarzystwa [on-line]. PTPS. [dostęp 2017-06-23].
  20. ↑ Urszula Tabor. Życie zapomniane – praca i działalność oświatowe Marii Gomólińskiej w pierwszych instytucjach oświaty dorosłych w Polsce. „Edukacja Dorosłych. Pionierki i pionierzy andragogiki”, s. 132–147, 2010. Akademickie Towarzystwo Andragogiczne. ISSN 1230-929X. [dostęp 2018-03-08]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.). 
  21. ↑ a b Wioletta Kisała: Ocalić świetlaną przeszłość Uniwersytetu. [w:] Gazeta Jarosławska 18/2011 [on-line]. [dostęp 2017-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-08)].
  22. ↑ Agnieszka Majewska-Kafarowska. Zofia Solarzowa, ta, która czuła niezawodne siły do twórczego przekazywania…. „Edukacja Dorosłych”, s. 148–160, 2010. Akademickie Towarzystwo Andragogiczne. ISSN 1230-929X. 
  23. ↑ Tadeusz Aleksander. Rozwój dydaktyki dorosłych jako dyscypliny naukowej. „Studia Dydaktyczne”, s. 73–87, 2014. ISSN 1230-1760. 
  24. ↑ Agata Cudowska: Edukacja twórcza jako wspomaganie dziecka w rozwoju – mit czy rzeczywistość?. W: red. Elżbieta Jaszczyszyn i Jolanta Szada-Borzyszkowska: Edukacja dziecka – mity i fakty. Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, 2010, s. 30–37. ISBN 978-83-61209-39-3.
  25. ↑ Most widely held works by Kazimierz Korniłowicz. WorldCat, the world’s largest library catalog. [dostęp 2017-06-21]. (ang.).
  26. ↑ Kazimierz Korniłowicz (wstęp, wybór i opracowanie: Olga Czerniawska, red. Stefan Wołoszyn): Pomoc Społeczno-Kulturalna Dla Młodzieży Pracującej i Dorosłych – Wybór Pism. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum, 1976, s. 157 4, seria: Źródła do Dziejów Myśli Pedagogicznej.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Korniłowicz&oldid=75024074”