Przejdź do zawartości

Kazimierz Jan Sapieha

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy hetmana wielkiego litewskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Kazimierz Jan Sapieha
Ilustracja
Kazimierz Jan Sapieha (obraz uznawany mylnie za portret Iwana Mazepy)
Herb
Lis
Rodzina

Sapiehowie herbu Lis

Data urodzenia

ok. 1642

Data i miejsce śmierci

13 marca 1720
Grodno

Ojciec

Paweł Jan Sapieha

Matka

Anna Barbara Kopeć

Żona

Krystyna Barbara Hlebowicz
Teresa Korwin Gosiewska
Antonina Sybilla Waldstein-Arnau

Dzieci

Z Krystyną:
Jerzy Stanisław Sapieha
Michał Franciszek Sapieha
Aleksander Paweł Sapieha
Katarzyna Scholastyka

Multimedia w Wikimedia Commons

Kazimierz Jan Paweł Sapieha herbu Lis (ur. ok. 1642 roku, zm. 13 marca 1720 roku w Grodnie) – hrabia na Bychowie, wojewoda wileński w latach 1682–1703 i 1705–1720[1], hetman wielki litewski w latach 1683–1703 i 1705–1708, wojewoda połocki w 1670 roku, starosta generalny żmudzki w 1681 roku, hetman polny litewski w 1681 roku, podskarbi nadworny litewski w 1663 roku, marszałek Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1689 roku[2], podstoli wielki litewski w 1661 roku, cześnik wielki litewski w 1659 roku, starosta brzeski litewski w latach 1665–1670[3],starosta merecki, borysowski, wołpiński, oniksztyński[4], wielki poseł do cara Fiodora III Romanowa w 1678 roku[5].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn Pawła Jana Sapiehy i Anny Barbary Kopeć, brat Franciszka Stefana, Benedykta Pawła i Leona Bazylego.

Od 1663 podskarbi nadworny litewski, od 1671 wojewoda połocki, od 1676 starosta żmudzki.

Poseł sejmiku brzeskiego powiatu brzeskolitewskiego na sejm wiosenny 1666 roku[6]. Poseł sejmiku brzeskolitewskiego na sejm zwyczajny 1664/1664 roku[7]. Poseł sejmiku wołkowyskiego powiatu wołkowyskiego na sejm jesienny 1666 roku[8]. Poseł na sejm konwokacyjny 1668 roku z powiatu wileńskiego[9].

Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku z województwa wileńskiego[10]. Na sejmie zwyczajnym 1670 roku wyznaczony z Senatu komisarzem do zapłaty wojsku Wielkiego Księstwa Litewskiego[11]. Był członkiem konfederacji kobryńskiej wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1672 roku[12]. Był deputatem z Senatu do Rady Wojennej przy królu w 1673 roku[13]. Elektor Jana III Sobieskiego z województwa połockiego w 1674 roku[4], podpisał jego pacta conventa[14]. W 1682 został wojewodą wileńskim, w 1683 hetmanem wielkim litewskim.

18 kwietnia 1694 obłożony klątwą przez biskupa wileńskiego Konstantego Brzostowskiego, niezadowolonego z kwaterowania wojsk w kościelnych majątkach ziemskich[15][16].

Po zerwanym sejmie konwokacyjnym 1696 roku przystąpił 28 września 1696 roku do konfederacji generalnej[17]. 5 lipca 1697 roku podpisał w Warszawie obwieszczenie do poparcia wolnej elekcji, które zwoływało szlachtę na zjazd w obronie naruszonych praw Rzeczypospolitej[18]. Brał udział w rokoszu łowickim w 1697[19].

W czasie wojny domowej na Litwie (zwanej też wojną sapieżyńską)[20] w 1700 stanął na czele rodu Sapiehów w ich walce o utrzymanie uprzywilejowanej pozycji w Wielkim Księstwie. 18 listopada 1700 został pokonany w bitwie pod Olkienikami przez szlachtę litewską, dowodzoną przez Michała Serwacego Wiśniowieckiego. W styczniu 1702 roku podpisał akt pacyfikacji Wielkiego Księstwa Litewskiego[21]. W 1705 roku potwierdził pacta conventa Stanisława Leszczyńskiego[22]. W 1708 roku oddał buławę swojemu bratankowi Janowi Sapieże.

W czasie wojny północnej wraz z całym swoim rodem należał do stronnictwa proszwedzkiego. Był uczestnikiem Walnej Rady Warszawskiej 1710 roku[23].

W 1717 roku został wyznaczony senatorem rezydentem[24].

Był ojcem Jerzego Stanisława, Michała Franciszka i Aleksandra Pawła.

Według niechętnej Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu opinii niektórych współczesnych jego ojciec Stanisław miał być w rzeczywistości nieślubnym synem hetmana wielkiego litewskiego Kazimierza Jana Sapiehy i pewnej Żydówki, a adoptował go Franciszek Poniatowski, żonaty z Heleną Niewiarowską[25]. Trzeba pamiętać jednak, że pomówienia tego typu należały do kanonu publicystki politycznej okresu staropolskiego i nie należy przywiązywać do nich zbyt dużej wagi.

Wyżej pokazany portret Kazimierza Jana znajduje się w kodeńskiej galerii portretów sapieżyńskich na pozycji 70, w rzędzie IX.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, T. I, Województwo Wileńskie XIV-XVIII wiek, pod red. A. Rachuby, Warszawa 2004, s. 722.
  2. ↑ Złota księga szlachty polskiej, r. XVIII, Poznań 1896, s. 133.
  3. ↑ Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba. Kórnik 1994, s. 238.
  4. ↑ a b Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 155.
  5. ↑ Historia dyplomacji polskiej, t. II: 1572-1795, pod redakcją Zbigniewa Wójcika, Warszawa 1982, s. 264.
  6. ↑ Paweł Krakowiak, Dwa Sejmy w 1666 roku, Toruń 2010, s. 484.
  7. ↑ Stefania Ochmann-Staniszewska, Zdzisław Staniszewski, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, tom II, Wrocław 2000, s. 394.
  8. ↑ Paweł Krakowiak, Dwa Sejmy w 1666 roku, Toruń 2010, s. 491.
  9. ↑ Diariusz sejmu konwokacyjnego 1668 roku. Opracował Kazimierz Przyboś, Kraków 2009, s. 76.
  10. ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, [b.n.s.]
  11. ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 46.
  12. ↑ Leszek A, Wierzbicki, Akt konfederacji wojska litewskiego zawiązanej w Kobryniu 22 listopada 1672 roku, w: Res Historica, t. 21, Lublin 2005, s. 137.
  13. ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 64.
  14. ↑ Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey Między Warszawą a Wolą, przez opisane Artykuły do samego tylko Aktu Elekcyey należące, uchwalony y postanowiony, Roku Pańskiego Tysiąc Szesc Set Siedmdziesiat Czwartego, dnia Dwudziestego Miesiaca Kwietnia., s. 28.
  15. ↑ Ks. Wincenty Przyałgowski, Żywoty biskupów wileńskich. Petersburg 1860, tom III, s.88.
  16. ↑ (red.) Steponas Maculevičius, Doloresa Baltrušiene, Znajomość z Litwą. Księga tysiąclecia. Tom pierwszy. Państwo, Kraštotvarka, Kaunas, 1999, ISBN 9986-892-34-1, s. 47.
  17. ↑ Konfederacya Generalna Ordinvm Regni & Magni Dvcatus Lithvaniæ Po niedoszłey Konwokacyey głowney Warszawskiey umowiona Roku Pańskiego 1696. dnia 29 Miesiąca Sierpnia, [1696], [b.n.s.]
  18. ↑ Obwieszczenie do poparcia wolney elekcyey roku Pańskiego tysiącznego sześćsetnego dziewięćdziesiątego siodmego. [Inc.:] Actum in castro Ravensi sub interregno feria quinta post festum sanctae Margarethae [...] proxima anno Domini millesimo sexcentesimo nonagesimo septimo. [b.n.s]
  19. ↑ Actum in Castro Ravensi sub Interregno feria quinta post Festum Sanctae Margarethe Virginis & Martyris proxima Anno Domini Millesimo Sexcetesimo Nonagesimo Septimo, b.n.s.
  20. ↑ Teresa Zielińska, Poczet polskich rodów arystokratycznych, Warszawa 1997, s. 385
  21. ↑ Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701-1702, Warszawa 1962, s. 305.
  22. ↑ Articuli pactorum conventorum Stanów tej Rzeczypospolitej i W. X. L. i państw do nich nalężących z Posłami JKM [...], s. 23.
  23. ↑ Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 99.
  24. ↑ Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 149.
  25. ↑ Jerzy Łojek, Dzieje zdrajcy, Katowice: „Śląsk”, 1988, s. 189, ISBN 83-216-0759-4, ISBN 83-216-0895-7, OCLC 69298741.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Kałmajska - Saeed, M., Genealogia przez obrazy - barokowa ikonografia rodu Sapiehów na tle staropolskich galerii portretowych.
Hetmani wielcy litewscy

* hetman najwyższy litewski

Hetmani polni litewscy
Podskarbiowie nadworni litewscy
Wojewodowie połoccy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Jan_Sapieha&oldid=73444192”