Katastrofa pod Powurskiem
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Rodzaj zdarzenia | |
| Data |
29 czerwca 1926 |
| Godzina |
ok. 21:30 |
| Ofiary śmiertelne |
41 żołnierzy |
| Ranni |
44 żołnierzy |
Katastrofa pod Powurskiem – katastrofa, która miała miejsce 29 czerwca 1926 roku na terenie gminy Powórsk (wówczas Powursk[1]), w ówczesnym województwie wołyńskim II Rzeczypospolitej. Jej przyczyną była eksplozja niewybuchu spowodowana nieumyślnie przez podoficera Wojska Polskiego.
Przebieg i skutki katastrofy
[edytuj | edytuj kod]29 czerwca 1926 roku 45 Pułk Strzelców Kresowych odbywał kolejny etap marszu z macierzystego garnizonu Równe do Obozu Ćwiczeń „Powursk”, gdzie miał wziąć udział w manewrach 13 Dywizji Piechoty. W południe oddział doszedł do Iwanówki, położonej na południowy wschód od Powurska. Następnie pułk przystąpił do forsowania rzeki Stochód. Rozpoznanie przeprawy przeprowadził zastępca dowódcy pułku, podpułkownik Edward Dojan-Surówka[1].
W czasie rozpoznania rzeki pułkownik Surówka stwierdził, że wysoki stan wód oraz brak odpowiednich mostów i kładek pozwala na przeprawienie w miejscowości Hulewicze jedynie piechoty. Tabor pułkowy i karabiny maszynowe decyzją pułkownika Rybickiego zostały skierowane do Powurska przez Hruszówno (Hruszewo) i Zajączówkę. Po przeprawieniu się 1. kompanii dowódca jednostki, pułkownik Kazimierz Rybicki udał się do Hruszówna, by nadzorować przeprawę taboru i karabinów maszynowych. Przeprawą kolejnych pododdziałów piechoty w Hulewiczach kierował pułkownik Surówka. Po zakończeniu przeprawy i skoncentrowaniu pododdziałów piechoty dalszy marsz miał być przeprowadzony z takim wyliczeniem, by dotrzeć do Powurska przez Zajączówkę jeszcze tego samego dnia wieczorem[1].
Dowódca III baonu, major Stanisław Papiz wyznaczył dla swego pododdziału rejon koncentracji i krótkiego odpoczynku na rozwidleniu dróg prowadzących z Hulewicz do Powurska i Zajączówki. Po zakończeniu przeprawy III/45 pp skoncentrował się w nakazanym rejonie w następujący sposób: 6. i 7. kompania po prawej stronie drogi Hulewicze-Zajaczówka, 8. kompania po obu stronach tej samej drogi, natomiast 3. kompania ckm po prawej stronie drogi Hulewicze-Powursk. Kompania 7. była wysunięta najbliżej Zajączówki, a kompania 6. znalazła się między 7. i 8. kompanią[1][2].
Około godz. 21:30 pułkownik Surówka nakazał majorowi Papizowi marsz batalionu na Powursk drogą prowadzącą bezpośrednio z Hulewicz, a nie przez Zajączówkę. Polecenie zostało wykonane. Jako pierwsza marsz w kierunku rozwidlenia dróg prowadzących z Hulewicz do Powurska i Zajączówka rozpoczęła 6. kompania. W momencie, gdy czoło 6. kompanii znalazło się na tyłach 8. kompanii i w odległości 3–4 kroków od czoła 3. kompanii ckm, nastąpiła eksplozja[1].
W następstwie eksplozji śmierć poniosło 3 oficerów i 38 szeregowców, a kolejnych 44 żołnierzy zostało rannych[3] (pierwsze doniesienia mówiły o 37 zabitych i ponad 30 rannych[4]).
Przeprowadzone dochodzenie wykazało, że sprawcą katastrofy był podoficer broni 6. kompanii, kapral Jerzy Pakura. Wymieniony podoficer w czasie odpoczynku znalazł leżący w życie pocisk artyleryjski o długości około 300 mm i średnicy (kalibrze) około 80 mm, a po komendzie nakazującej marsz kompanii, podniósł go, uchwycił prawą ręką, a następnie szedł z nim dziesięć kroków, jednocześnie uderzając o rękę lewą. Miejsce, w którym doszło do katastrofy, znajdowało się poza terenem poligonu artyleryjskiego. Najprawdopodobniej pocisk, który znalazł kapral Pakura, był niewybuchem rosyjskiego pocisku kalibru 76,2 mm, pochodzącym z okresu walk nad Stochodem w roku 1916[1].
Pośrednią odpowiedzialnością za spowodowanie katastrofy władze wojskowe obciążyły, za pośrednictwem swego organu prasowego, firmę „Demat”, która była zobowiązana do oczyszczenia terenu z przedmiotów niebezpiecznych[1][5].
29 lipca 1926 roku w kaplicy garnizonowej w Równem, w koszarach na Woli, odbyło się nabożeństwo żałobne za zmarłych w katastrofie pod Powurskiem[6].
25 października 1926 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki nadał pośmiertnie kapitanowi Tadeuszowi Miłaszewskiemu stopień majora, natomiast porucznikom Piotrowi Kołodziejowi i Władysławowi Kaniewskiemu stopnie kapitana[7][8].
Katastrofa nie wpłynęła znacząco na dalszą karierę oficerów sztabowych 45 pp. Dochodzenie wykazało, że nie mogli tego wypadku przewidzieć ani też mu zapobiec[1].
Kazimierz Jarosław Rybicki 16 marca 1927 roku awansował na pułkownika, 6 lipca 1929 roku został przeniesiony na równorzędne stanowisko dowódcy 49 Pułku Strzelców Kresowych w Kołomyi[9]. W 1939 roku był zastępcą pułkownika Czesława Kozierowskiego, przewodniczącego Oficerskiego Trybunału Orzekającego[10].
Edward Dojan-Surówka w sierpniu 1926 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy 21 Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy”, a 1 stycznia 1929 roku awansował na pułkownika. W kampanii wrześniowej 1939 roku dowodził 2 Dywizją Piechoty Legionów.
Stanisław Julian Papiz w 1928 roku pełnił służbę w Dowództwie 8 Dywizji Piechoty w Modlinie[11]. Z dniem 31 maja 1931 roku został przeniesiony w stan spoczynku[12].
Major Wiktor Rusiecki 19 lipca 1926 roku został przesunięty ze stanowiska dowódcy II baonu na stanowisko kwatermistrza pułku. Nowym dowódcą II/45 pp został major Fabian Borzobohaty[13].
Ofiary
[edytuj | edytuj kod]- Zabici i zmarli z ran[3]
|
|
|
|
|
- Ranni[3]
|
|
|
|
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Jeszcze o przebiegu katastrofy w Powursku. „Polska Zbrojna”. 212, s. 5, 3 sierpnia 1926.
- ↑ Z powyższego ugrupowania trudno stwierdzić, w jakiej kolejności przeprawiały się poszczególne kompanie strzeleckie III/45 pp. Na pewno, jako ostatnia przeprawiła się 3. kompania ckm, która zajęła pozycję po prawej stronie drogi Hulewicze-Powursk.
- ↑ a b c 'Wykaz zabitych i rannych w Powórsku dnia 29 czerwca r.b. żołnierzy 45 p.s.k.. „Polska Zbrojna”. 186, s. 4, 8 lipca 1926.
- ↑ Straszna katastrofa przy ćwiczeniach, „Nadwiślanin” Gazeta Ziemi Chełmińskiej Nr 53 z 3 lipca 1926 roku, s. 2.
- ↑ Śmierć 46 żołnierzy polskich wskutek wybuchu pocisku niemieckiego, „Dziennik Poznański” Nr 148 z 2 lipca 1926 roku, s. 1.
- ↑ „Polska Zbrojna” Nr 201 z 23 lipca 1926 roku, s. 5.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 48 z 3 listopada 1926 roku, s. 389.
- ↑ Porucznik Władysław Kaniewski zginął 29 czerwca 1926 roku, natomiast kapitan Tadeusz Miłaszewski i porucznik Piotr Kołodziej zmarli z ran następnego dnia. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 35 z 1 września 1926 roku, s. 290.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 190.
- ↑ Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego tom 29, Fundacja CDCN, Kraków 2006, ISBN 978-83-7188-899-1, s. 7, 432.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 122, 174.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 247.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 28 z 19 lipca 1926 roku, s. 224.