Kanun Leki Dukagjiniego

Kanun Leki Dukagjiniego (alb. Kanuni i Lekë Dukagjinit) – kodeks albańskiego prawa zwyczajowego.

Pojęcie

Nazwa pochodzi od imienia księcia Lekë Dukagjiniego (1410-1481), który panował w północnej części Albanii. W życiu codziennym stosuje się skrócone określenie Kanun, choć w praktyce na terenach Albanii występowało i występuje kilka kodeksów prawa zwyczajowego (Kanun Skanderbega, Kanun Laberii). Samo pojęcie kanun pochodzi z języka greckiego (κανών) i oznacza zasadę, prawo.

Zasady

Zasady prawa zwyczajowego, opracowane w XV w. przetrwały na terenach północnej Albanii i Kosowa aż do wieku XX, będąc podstawowym regulatorem życia społecznego i określając zasady postępowania w stosunku do religii, własności, a także zasady karania przestępstw i troski o honor rodu. Zasady Kanunu miały absolutny priorytet wobec innych systemów prawnych, w tym prawa państwowego i wobec norm, wynikających z religii. Wśród zasad fundamentalnych określających prawa Kanunu najważniejszą rolę odgrywają: prymat honoru rodu (nderi) nad dobrem jednostki, obowiązek gościnności, a także prawo besy (przysięgi na honor, najczęściej stosowanej w przypadkach, gwarantujących nietykalność jednostce). Najbardziej znaną, ale i najbardziej kontrowersyjną zasadą zawartą w Kanunie jest prawo i obowiązek krwawej zemsty (dosł. branie krwi - alb. hakmarrja, gjakmarrja), spoczywający na krewnych płci męskiej ze zhańbionego rodu. Rolę arbitra w sprawach spornych wynikających z Kanunu odgrywał wśród plemion północnej Albanii kapedan (kapitan, wódz) plemienia Mirdytów.

Zasady Kanunu były przekazywane drogą ustną aż do początków XX w. W latach 1910–1925 zostały zebrane i opracowane przez franciszkanina ks. Shtjefëna Gjeçova, który publikował kolejne fragmenty w czasopiśmie Hylli i Dritës^[1]. Pełny przekład w języku angielskim ukazał się w 1989. Fragmenty Kanunu w tłumaczeniu na język polski dokonanym przez Rigelsa Haliliego zamieściło czasopismo Krasnogruda (nr. 15 z 2002).

Struktura Kanunu

Kanun składa się z 12 ksiąg i blisko 1300 artykułów^[1], określających szczegółowo sytuacje, które podlegają regulacji przez zwyczaj:

Księga	Tytuł albański	Tytuł w języku polskim
I	KISHA	Kościół
II	FAMILJA	Rodzina
III	MARTESA	Małżeństwo
IV	SHPI, GJA E PRONE	Dom, inwentarz i własność
V	PUNA	Praca
VI	TE DHANUNAT	Przeniesienie własności
VII	FJALA E GOJES	Słowo wypowiedziane
VIII	NDERA	Honor
IX	DAMET	Szkody
X	KANUNI KUNDER MBRAPSHTIVET	Kanun wobec zbrodni
XI	KANUNI I PLEQNIS	Zasady sądzenia
XII	SHLIRIME E PERJASHTIME	Wyjątki i wyłączenia

Kanun a prawo stanowione

Poprawki wprowadzone w 2012 do Kodeksu Karnego Republiki Albanii w trzech artykułach odnoszą się do krwawej zemsty. Za dokonanie tego czynu grozi do 20 lat pozbawienia wolności^[2].

Kanun w filmie

Przypisy

↑ ^a ^b Zenepe Dibra: Fjalor enciklopedik i hapesires shkodrane, vol. 1. Lezhe: Gjergj Fishta, 2015, s. 612-613. (alb.).
↑ Muhamed Çitaku. Blood Feud in “Leke Dukagjini Code” (KANUNI I LEKË DUKAGJINIT) and Its Impact in the Contemporary Law in Albania and Kosovo. „The Lawyer Quarterly”. 12, s. 318–331, 2022.

Bibliografia

Kanun (tekst). vatrarberesh.it.
Kanuni i Lekë Dukagjinit: The Code of Lek Dukagjin.. Bakersfield: 1989.
Tadeusz Czekalski: Albania w latach 1920-1924 - aparat państwowy i jego funkcjonowanie. Katowice: 1998.
Robert Elsie: A Dictionary of Albanian Religion, Mythology and Folk Culture.. New York University Press: 2001.
Margaret Hasluck: The Unwritten Law of Albania.. Cambridge: 1954.
Omówienie zasad prawa karnego w Kanunie. shkoder.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-22)].

[Dibra-1] Zenepe Dibra: Fjalor enciklopedik i hapesires shkodrane, vol. 1. Lezhe: Gjergj Fishta, 2015, s. 612-613. (alb.).

[citaku-2] Muhamed Çitaku. Blood Feud in “Leke Dukagjini Code” (KANUNI I LEKË DUKAGJINIT) and Its Impact in the Contemporary Law in Albania and Kosovo. „The Lawyer Quarterly”. 12, s. 318–331, 2022.

[1]

[2]