Jocelyn Bell Burnell

Jocelyn Bell Burnell

Państwo działania	Wielka Brytania
Data i miejsce urodzenia	15 lipca 1943 Belfast
Specjalność: astrofizyka
Uczelnia	University of Southampton, University College w Londynie
Odznaczenia
Nagrody
Medal Copleya

Wykres, na którym Jocelyn Bell Burnell pierwszy raz oznaczyła regularne sygnały pulsara. Karta wystawiona w bibliotece uniwersyteckiej w Cambridge

Promieniowanie synchrotronowe pulsara PSR B0531 21 w środku Mgławicy Kraba

Jocelyn Bell Burnell (ur. jako Susan Jocelyn Bell 15 lipca 1943 w Belfaście albo w Lurgan) – brytyjska astrofizyczka, znana z badań pulsarów, a de facto ich odkrywczyni.

Jako doktorantka, pracująca pod kierunkiem Antony’ego Hewisha, Jocelyn Bell zaobserwowała pulsary jako pierwsza w historii. Jednak za to odkrycie to Hewish (wraz z Martinem Ryle’em) w 1974 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki; samej Jocelyn Bell Burnell Nagrody Nobla nie przyznano. Otrzymała za to Medal Copleya od Towarzystwa Królewskiego w Londynie (ang. Royal Society of London) – jako druga kobieta w historii tej nagrody (2021).

Odkrycie pulsarów

Joselyn Bell rozpoczęła w 1965 roku doktorat w Mullard Radio Astronomy Observatory (MRAO) w Cambridge pod kierunkiem Antony’ego Hewisha. Jej zadaniem miało być badanie scyntylacji kwazarów. W 1967 roku Bell zaobserwowała za pomocą skonstruowanego przez siebie (z udziałem innych doktorantów) radioteleskopu, że źródło radiosygnałów oznaczone symbolem CP 1919 wysyła regularne impulsy w odstępach 1,34 sekundy. Początkowo Hewish uznał te sygnały za wynik interferencji, ale Bell znalazła kolejny pulsar w styczniu 1968 roku, a dwa następne – w lutym.

Bell i Hewish po pierwszej obserwacji pulsara podejrzewali, że regularne impulsy fal radiowych mogą pochodzić od aktywności cywilizacji pozaziemskich i oznaczyli ich źródła, na poły żartobliwie, LGM 1-4 (od little green men – „małe zielone ludziki”). Thomas Gold i Franco Pacini wykazali później, że pulsary są szybko rotującymi gwiazdami neutronowymi. Była to pierwsza obserwacja gwiazd neutronowych, choć ich istnienie przewidziano teoretycznie już w 1933 roku.

Kontrowersje wokół Nagrody Nobla

Antony’emu Hewishowi i Martinowi Ryle’owi przyznano w 1974 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za pionierskie badania w dziedzinie radioastronomii i odkrycie pulsarów.

Pominięcie Joselyn Bell Burnell podczas przyznania tej Nagrody Nobla uważa się za jedną z najbardziej kontrowersyjnych decyzji w historii naukowych Nagród Nobla. Artykuł w „Nature”, opisujący odkrycie pierwszego pulsara miał pięciu autorów, którzy wchodzili w skład zespołu. Jako pierwszy autor został podany Hewish, a Bell jako druga autorka. Była również współautorką drugiej pracy o pulsarach. Sama Bell Burnell, opisując okoliczności odkrycia wskazuje jednak, że większa część odpowiedzialności naukowej spoczywała na Hewishu jako promotorze doktoratu, zatem on powinien być wyróżniony.

Kariera naukowa

Po ukończeniu doktoratu Bell Burnell kontynuowała badania w dziedzinie radioastronomii, głównie zajmując się badaniem promieniowania wysyłanego przez źródła galaktyczne. Pracowała w University of Southampton (1968–1973), University College w Londynie (1974–1982) oraz w Królewskim Obserwatorium w Edynburgu (1982–1991). Od 1991 do 1999 roku Bell Burnell kierowała Wydziałem Fizyki Open University w Wielkiej Brytanii. W latach 2001–2004 była dziekanem wydziału nauk ścisłych University of Bath. W latach 2002–2004 stała na czele Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego, a w latach 2008–2010 była prezydentem Institute of Physics.

Nagrody i odznaczenia

Mimo pominięcia w Nagrodzie Nobla w 1974 roku, Bell Burnell otrzymała liczne inne wyróżnienia za swoje osiągnięcia naukowe. Odznaczona została między innymi Medalem Herschela przyznawanym przez Królewskie Towarzystwo Astronomiczne oraz Orderem Imperium Brytyjskiego w klasie Dame Commander (DBE). Otrzymała również doktorat honoris causa Uniwersytetu Harvarda.

W 2018 r. otrzymała za odkrycie pulsarów Breakthrough Prize in Fundamental Physics, a będące częścią nagrody 3 mln dolarów przeznaczyła na stypendia doktoranckie dla młodych naukowców z grup społecznych niedoreprezentowanych w fizyce.

Życie osobiste i aktywność pozanaukowa

Jocelyn Bell poślubiła Martina Burnella w 1968 roku (rozwiedli się w 1993); ma z nim jednego syna, Gavina Burnella. Jest praktykującą kwakierką.

Zobacz też

• zjawisko Matyldy

Bibliografia

• Susan Jocelyn Bell Burnell. [w:] Encyclopedia of World Biography [on-line]. BookRags. [dostęp 2011-02-28]. (ang.).
• Andrzej Kajetan Wróblewski: Historia fizyki. Od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 569–570. ISBN 83-01-14635-4.