Jewhen Konowalec

Jewhen Konowalec
Data i miejsce urodzenia	14 czerwca 1891 ; Zaszków
Data śmierci	23 maja 1938
	Przewodniczący Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów
Okres	od 1929; do 1938
Poprzednik	funkcja utworzona
Następca	Andrij Melnyk
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jewhen Konowalec
Євген Коновалець
	; jako dowódca Korpusu Strzelców Siczowych 1918–1919
	pułkownik
Data i miejsce urodzenia	14 czerwca 1891 ; Zaszków, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	23 maja 1938 ; Rotterdam, Holandia
	Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier; Armia Czynna Ukraińskiej Republiki Ludowej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa,; wojna ukraińsko-sowiecka
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jewhen Konowalec, ukr. Євген lub Евген Коновалець (ur. 14 czerwca 1891 w Zaszkowie, zm. 23 maja 1938 w Rotterdamie) – pułkownik armii Ukraińskiej Republiki Ludowej, dowódca korpusu Strzelców Siczowych (1918–1919), później ukraiński działacz nacjonalistyczny, współzałożyciel i komendant Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO), przewodniczący Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN).

Życiorys

W 1909 ukończył ukraińskie gimnazjum akademickie we Lwowie i wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Sekretarz „Proswity” we Lwowie, działacz ukraińskiego studenckiego ruchu narodowego, członek Ukraińskiej Partii Narodowo-Demokratycznej. Po wybuchu I wojny światowej zmobilizowany do 19 pułku Landwehry armii austro-węgierskiej, w 1915 trafił do niewoli rosyjskiej, przebywał w obozach jenieckich w rejonie Carycyna. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu, w sytuacji rozpadu struktur państwa rosyjskiego we wrześniu 1917 opuścił obóz i przybył do Kijowa. W październiku-listopadzie 1917, razem z Romanem Daszkewyczem sformował Galicyjsko-Bukowiński kureń Strzelców Siczowych, podporządkowany Ukraińskiej Centralnej Radzie.

W styczniu 1918 wybrany na dowódcę zreorganizowanego kurenia. W lutym 1918 uczestniczył w tłumieniu powstania bolszewickiego w Kijowie. Na początku marca 1918 Strzelcy Siczowi pod jego dowództwem, wraz z Korpusem Zaporoskim armii Ukraińskiej Republiki Ludowej i Hajdamackim Koszem Ukrainy Słobodzkiej Symona Petlury uwolnili Kijów od wojsk bolszewickich, podczas ofensywy wojsk Państw Centralnych po zawarciu traktatu pokojowego z Ukraińską Republiką Ludową.

Po przewrocie hetmańskim (28 kwietnia 1918) pułk Strzelców Siczowych został rozbrojony i rozformowany. W końcu sierpnia 1918 hetman Pawło Skoropadski zezwolił na odtworzenie w Białej Cerkwi formacji Strzelców Siczowych pod komendą Konowalca.

W listopadzie 1918 Konowalec na czele Strzelców Siczowych brał udział w powstaniu antyhetmańskim kierowanym przez Dyrektoriat, stanowiąc główną siłę powstania. Zwycięska bitwa pod Motowyliwką(inne języki) (18 listopada 1918), w której Strzelcy Siczowi pod dowództwem Konowalca rozbili wojska Hetmanatu, rozstrzygnęła o klęsce Pawła Skoropadskiego i restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej. Konowalec odmówił wejścia w skład Dyrektoriatu URL jako jego szósty członek i przyjęcia równoważnej generałowi rangi atamana.

W 1919 dowodził dywizją, korpusem i grupą wojsk Armii URL w walkach z Armią Czerwoną i Siłami Zbrojnymi Południa Rosji gen. Antona Denikina. Po wydaniu 6 grudnia 1919 przez rząd URL rozkazu demobilizacji rozwiązał oddziały Strzelców Siczowych. Początkowo przebywał w polskim obozie internowanych w Łucku, wiosną 1920 został zwolniony i z pełnomocnictwami Symona Petlury wyjechał do Czechosłowacji w celu uzyskania poparcia Ukraińców galicyjskich dla sformowania brygady Armii URL z żołnierzy Ukraińskiej Armii Halickiej (UHA) internowanych w Czechosłowacji i byłych jeńców wojennych armii austro-węgierskiej z niewoli włoskiej. Zdecydowany sprzeciw Jewhena Petruszewycza uniemożliwił realizację tego planu.

W sierpniu 1920 Konowalec uczestniczył w utworzeniu z byłych żołnierzy Strzelców Siczowych i UHA Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO). W 1921 przybył do Lwowa i objął funkcję komendanta naczelnego UWO. W 1922 ożenił się z Olhą Fedak, córką znanego lwowskiego adwokata Stepana Fedaka. Zagrożony aresztowaniem przez władze polskie wyjechał do Czechosłowacji, dalej Niemiec, Szwajcarii i Włoch.

W latach 1920–1929 Konowalec był działaczem (od 1921 roku komendantem) Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO), której celem było początkowo organizowanie dywersji i sabotażu w b. Galicji Wschodniej, a następnie poprzez terroryzm doprowadzenie do masowej walki zbrojnej Ukraińców z Polską i ZSRR w celu powołania niepodległego państwa ukraińskiego na terenach b. Galicji Wschodniej i Wołynia. Konowalec utrzymywał stałe kontakty z reprezentantami Republiki Weimarskiej, przez którą UWO była finansowana, w tym z kolejnymi szefami niemieckiego wywiadu wojskowego (Abwehry)^[1].

Od 1929 do śmierci pełnił funkcję przewodniczącego zarządu (ukr. головa проводу) Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN).

Zginął zamordowany w zamachu bombowym w Rotterdamie 23 maja 1938, dokonanym przez agenta NKWD Pawła Sudopłatowa, który zdobywszy wcześniej zaufanie Konowalca, wręczył mu w kawiarni bombonierkę z ładunkiem wybuchowym.

Życie prywatne

Jego matka, Katarzyna z d. Węgrzynowska była Polką. Jego szwagrem był Andrij Melnyk (żony obu były córkami Stepana Fedaka).

Współczesne upamiętnienie na Ukrainie

28 lutego 2011 roku rada miejska Borysławia nadała mu (obok Stepana Bandery i Romana Szuchewycza) tytuł honorowego obywatela miasta^[2].

W związku ze 120. rocznicą urodzin Konowalca rok 2011 decyzją Lwowskiej Rady Obwodowej został ogłoszony w obwodzie lwowskim rokiem Jewhena Konowalca^[3]. Także Tarnopolska Rada Obwodowa poświęciła rok 2011 dwóm nacjonalistycznym działaczom ukraińskim: Jewhenowi Konowalcowi i Dmytrowi Klaczkiwskiemu („Kłym Sawur”)^[4] (jednemu z inicjatorów i głównych kierujących rzezią wołyńską).

We wsi Zaszków (miejscu urodzenia) istnieje muzeum poświęcone jego postaci (filia lwowskiego muzeum historycznego), natomiast w Muzeum Historycznym we Lwowie w tzw. „Dziale wyzwolenia narodowego” znajduje się jego popiersie.

Osobny artykuł: Ukraińska polityka historyczna.

Przypisy

↑ Karol Grunberg, Bolesław Sprengel Trudne sąsiedztwo, Warszawa 2005, s. 355.
↑ Borysław honoruje liderów OUN.
↑ Rok 2011 rokiem Szaszkewycza i Konowalca na Lwowszczyźnie; rok ten poświęcony również pisarzowi Markijanowi Szaszkewyczowi.
↑ Rok Sawura na Tarnopolszczyźnie.

Bibliografia

Коновалець Євген w: Енциклопедія історії України: Т. 5. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2008, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2
Ryszard Torzecki: Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923-1929. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989. ISBN 83-08-01977-3.
Konowalec Jewhen. na str. Internet Encyclopedia of Ukraine. (ang.)

[Grunberg-1] Karol Grunberg, Bolesław Sprengel Trudne sąsiedztwo, Warszawa 2005, s. 355.

[2] Borysław honoruje liderów OUN.

[3] Rok 2011 rokiem Szaszkewycza i Konowalca na Lwowszczyźnie; rok ten poświęcony również pisarzowi Markijanowi Szaszkewyczowi.

[4] Rok Sawura na Tarnopolszczyźnie.

[1]

[2]

[3]

[4]

OUN-B (Banderowcy), następnie OUN-Z	Stepan Bandera Stepan Łenkawski Jarosław Stećko Wasyl Ołeśkiw Sława Stećko
OUN-M (Melnykowcy)	Andrij Melnyk Ołeh Sztul Denys Kwitkowski Mykoła Pławjuk
OUN (dwijkary)	Zynowij Matła i Łew Rebet Daria Rebet Anatol Kaminski