Jerzy Szymankiewicz
pułkownik pilot | |
Data i miejsce urodzenia |
1 lutego 1918 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
10 czerwca 2003 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1938–1946 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Jednostki |
82 pułk piechoty |
Stanowiska |
dowódca dywizjonu |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
|
Jerzy Mieczysław Szymankiewicz (ur. 1 lutego 1918 w Warszawie, zm. 10 czerwca 2003 tamże) – żołnierz Wojska Polskiego, podpułkownik pilot Polskich Sił Powietrznych, dowódca dywizjonu 302, kawaler Virtuti Militari, odznaczony Distinguished Flying Cross.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Mieczysława i Władysławy z domu Pietkiewicz. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Milanówku. W Warszawie ukończył Gimnazjum Państwowe im. Władysława IV, zdając tam w 1938 maturę[1]. W 1938 roku odbył szkolenie szybowcowe na Sokolej Górze koło Krzemieńca, uzyskując kolejno kategorię A,B i C pilota szybowcowego. W 1938 roku w Świdniku koło Lublina ukończył szkolenie samolotowe w ramach Lotniczego Przysposobienia Wojskowego, a następnie swoje umiejętności pilotażowe doskonalił na samolocie RWD-8 w Aeroklubie Warszawskim[2].
W tym samym roku został powołany na Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 30 DP przy 82 pułku piechoty w Brześciu nad Bugiem, a następnie 2 stycznia 1939 roku został przeniesiony do Szkoły Podchorążych Lotnictwa – Grupa Liniowa w Dęblinie, gdzie od kwietnia 1939 roku przechodził szkolenie na lotnisku Ułęż koło Dęblina na samolotach PWS-26 i PZL P.7a. W 1939 roku wraz z innymi pilotami pod dowództwem Witolda Urbanowicza przedostał się do Rumunii. Następnie przez Bejrut dotarł do Marsylii we Francji. Tam został przydzielony do szkoły obserwatorów w Saint-Malo, a następnie do szkoły nawigatorów w Dinard, gdzie przebywał do połowy 1940 roku[3].
Po zawieszeniu broni 29 czerwca 1940 roku ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Powietrznych i otrzymał wtedy numer służbowy RAF P-1626. W styczniu 1941 roku został wysłany do 15 Elementary Flying Training School w Carlisle kierowanej przez F/Lt Bolesława Orlińskiego, a następnie przeniesiony do Szkoły Myśliwskiej 55 OTU (Operational Training Unit) w Aston Down, gdzie ukończył szkolenia na samolotach Hawker Hurricane[4].
26 marca 1941 roku został przydzielony w stopniu plutonowego pilota do 316 dywizjonu myśliwskiego „Warszawskiego”, w którym latał do 26 sierpnia 1943 roku. Pierwszy lot bojowy wykonał 2 kwietnia 1941 roku, a pierwszą walkę powietrzną stoczył 17 kwietnia 1941 roku. 5 września 1941 roku otrzymał Polową Odznakę Pilota. 1 października 1941 roku został awansowany do stopnia podporucznika pilota. Będąc w 316 dywizjonie, przeszedł w Sutton Bridge kurs strzelania i bombardowania z lotu nurkowego, jak również kurs latania bez widoczności. 1 marca 1943 roku awansował na stopień porucznika[5][6]. 10 kwietnia 1942 roku uzyskał pewne zwycięstwo powietrzne[7][a].
Od sierpnia 1943 roku był instruktorem w 58. OTU, następnie 61. OTU i w końcu w 53. OTU. 7 listopada 1943 roku został odznaczony Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari V kl. W lutym 1944 roku objął dowództwo eskadry A 302 dywizjonu myśliwskiego „Poznańskiego”, a od sierpnia tego samego roku pełnił obowiązki oficera taktycznego 131. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego (pozostał na tym stanowisku do 1 lutego 1945 r.). 1 lutego 1945 roku ponownie objął dowództwo eskadry A 302 dywizjonu myśliwskiego. 14 lutego, kiedy Linia Zygfryda została przełamana, podczas atakowania obiektów naziemnych w okolicach Venlo nad Mozelą oraz na niemieckie jednostki transportowe jego samolot został trafiony przez artylerię przeciwlotniczą. Pilot został ciężko ranny w nogi, zdołał jednak szczęśliwie wylądować na macierzystym lotnisku. Spędził dwa miesiące w szpitalu[9]. 15 kwietnia 1945 roku powrócił ponownie do 131. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego jako oficer operacyjny. 17 lipca 1945 roku objął dowództwo eskadry w 317 dywizjonie myśliwskim „Wileńskim”, a od 2 sierpnia 1945 roku był dowódcą (Squadron Leader) 302 dywizjonu myśliwskiego stacjonującego na terytorium Niemiec w Nordhom i pozostał na tym stanowisku do momentu jego rozwiązania z końcem września 1946 roku[10]. Tam też awansował do polskiego stopnia kapitana pilota[2].
W dywizjonach myśliwskich 316, 302 i 317 latał na różnych wersjach samolotu Supermarine Spitfire. Był nazywany przez kolegów „Szymanem” lub „Maskotą” i na tych maszynach, na których latał, widniały te napisy. W sumie Jerzy Szymankiewicz wykonał 179 lotów bojowych i 119 lotów operacyjnych, zastrzelił 1 samolot wroga na pewno i 1 prawdopodobnie, przeprowadził około 100 bombardowań, niszcząc wyrzutnie bomb latających V-1 w północnej Francji, odbył ponad 100 lotów w osłonie bombowców, wielokrotnie atakował obiekty naziemne[11].
W sierpniu 1945 roku zawarł związek małżeński. Do Polski powrócił 25 listopada 1946 roku. Początkowo pracował w Aeroklubie Warszawskim jako szef wyszkolenia. Od marca 1947 roku był zatrudniony w PLL Lot najpierw w dziale ruchu lotniczego, a od czerwca 1948 roku jako pilot. Wykonywał jednocześnie w Głównym Instytucie Lotnictwa i Centralnym Studium Samolotów loty doświadczalne na zlecenie. 16 października 1948 roku odbył pierwsze loty na prototypie samolotu CSS-11 (SP-BAH). 16 lipca 1949 roku jako drugi po inż. Bronisławie Żurakowskim oblatał motoszybowiec „Pegaz” (SP-590). W czerwcu 1950 roku w ramach tzw. weryfikacji został negatywnie zweryfikowany jako „element niepewny” i odsunięty od pracy w lotnictwie. Od lipca 1950 roku pracował w branży budowlanej. Po „odwilży” w 1956 roku powrócił do lotnictwa i został zatrudniony w lotnictwie sanitarnym, gdzie wykonał około 3000 lotów ratowniczych i sanitarnych na samolotach i śmigłowcach. Od czerwca 1972 roku pracował jako pilot doświadczalny w Instytucie Lotnictwa w Warszawie. Był tam zatrudniony do przejścia na emeryturę w październiku 1979 roku[12]. Nie zaniechał jednak całkowicie latania i wykonywał jeszcze loty w Zakładzie Usług Agrolotniczych, realizując kontrakty w Afryce Północnej w latach 1971-1972 i 1973-1974[13]. Na 50 typach samolotów wylatał około 13 000 godzin, a na śmigłowcach ponad 200 godzin[12].
Jerzy Szymankiewicz zmarł 10 czerwca 2003 roku w Warszawie[14]. Pochowany został na Cmentarzu Komunalnym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze Lotników Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie (kwatera 30A-X-18a)[15]. Jerzy Szymankiewicz był czynnym członkiem Warszawskiego Stowarzyszenia Lotników Polskich. Awansował do stopnia pułkownika.
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Za swą służbę został odznaczony[5][1]:
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 8439,
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
- Krzyż Walecznych czterokrotnie,
- Medal Lotniczy trzykrotnie,
- Polowa Odznaka Pilota,
- Odznaka za Rany i Kontuzje,
- brytyjski Zaszczytny Krzyż Lotniczy[14]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Jędrzejewski 2014 ↓, s. 617.
- ↑ a b Jędrzejewski 2014 ↓, s. 614.
- ↑ Pawlak 2009 ↓, s. 281.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 564.
- ↑ a b Chyliński 2016 ↓, s. 113.
- ↑ Chyliński 2016 ↓, s. 110.
- ↑ Król 1990 ↓, s. 247.
- ↑ „Lista Bajana”. Polskie siły Powietrzne w II wojnie światowej. [dostęp 2021-01-31]. (pol.).
- ↑ Jerzy Szymankiewicz. Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników. [dostęp 2024-01-09]. (pol.).
- ↑ Zieliński, Krzystek 2002 ↓, s. 216.
- ↑ Chyliński 2016 ↓, s. 111.
- ↑ a b Jędrzejewski 2014 ↓, s. 616.
- ↑ Karst 2008 ↓, s. 273.
- ↑ a b Szymankiewicz Jerzy Mieczysław. Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947. [dostęp 2024-01-09]. (pol.).
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Rafał Chyliński: Motoszybowiec Pegaz i jego Konstruktor Tadeusz Chyliński. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Cinderella Books” Andrzej Zasieczny, 2016. ISBN 978-83-7339-150-5. OCLC 946341829.
- Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
- Lesław Karst: Polskie skrzydła nad Sudanem. 40 lat usług agrolotniczych. Warszawa: ZP Wydawnictwo, 2008. ISBN 978-83-61529-11-8. OCLC 751275869.
- Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07695-2. OCLC 834110269.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Jerzy Pawlak: Absolwenci Szkoły Orląt: 1925-1939. Warszawa: Retro-Art, 2009. ISBN 83-87992-22-4. OCLC 69472829.
- Józef Zieliński, Tadeusz Krzystek: Dowódcy dywizjonów Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie = Commanders of the Polish Air Force squadrons in the West. Poznań: Bellona, 2002. ISBN 83-11-09553-1. OCLC 52033660.
- Kapitanowie Polskich Sił Powietrznych
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni Medalem Lotniczym (trzykrotnie)
- Podoficerowie lotnictwa II Rzeczypospolitej
- Polacy odznaczeni Krzyżem Wybitnej Służby Lotniczej
- Polscy piloci myśliwscy
- Polscy lotnicy cywilni
- Polskie ofiary represji stalinowskich
- Piloci doświadczalni
- Uczniowie I rocznika Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie (1938–1939)
- Urodzeni w 1918
- Zmarli w 2003
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Żołnierze Polskich Sił Powietrznych we Francji
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Oficerowie Dywizjonu 302