Jaruzel Brzeźnicki

Jaruzel Kacper Brzeźnicki
Data urodzenia	między 1560 a 1570
Data i miejsce śmierci	19 kwietnia 1623 ; Ponin
Zawód, zajęcie	prawnik; adwokat

Jaruzel Kacper Brzeźnicki^[a] (vel Brzeziński, ur. między 1560 a 1570, zm. 19 kwietnia 1623 w Poninie) – polski adwokat, członek wspólnoty braci polskich.

Życiorys

Pochodzenie

Mimo że chełpił się pochodzeniem ze starożytnej rodziny Jaruzelów, najprawdopodobniej pochodził z mieszczańskiej rodziny z Brzezin, a nazwiska Brzeźnicki używał, aby podszyć się pod nazwisko szlacheckie. Będąc świetnym adwokatem, pozyskał możną klientelę, dzięki której wszedł w środowiska szlacheckie. Utwierdził swe prawa do szlachectwa przez ślub ze szlachcianką Urszulą z Wielkiej Wsi (zmarłą w 1614 roku), a po jej śmierci z Ewą Reklewską^[1] z Reklina (katoliczką, zmarłą po 1627 roku).

Aktywność religijna

Brzeźnicki był aktywnym arianinem, był głównie związany z wielkopolskim ośrodkiem socynianizmu w Śmiglu. Tam nawiązał kontakty z Eliaszem Arciszewskim, polskim teologiem ariańskim, pastorem ariańskim w Śmiglu. Był wychowawcą m.in. Marcina Ruara. Odwiedzał zbory ariańskie, m.in. w Rakowie, hojnie je obdarzając. Nie mając spadkobierców zapisał gminie ariańskiej w Lublinie na zbór swoją kamienicę w tym mieście, kupioną w 1603 roku od Pawła Orzechowskiego^[2].

Konflikt z Arciszewskimi

Brzeźnicki pożyczał znaczne sumy Eliaszowi Arciszewskiemu i jego rodzinie. Gdy ten nie mógł ich spłacić, Brzeźnicki zawładnął dobrami śmigielskimi, które były zastawem (w latach 1611–1612)^[1]. Procesy sądowe w latach 1613–1618, które były konsekwencją tego przejęcia, przypieczętowały ruinę Arciszewskich i spowodowały nienawiść m.in. Krzysztofa Arciszewskiego.

Krzysztof Arciszewski – po bezskutecznych próbach wymuszenia na Brzeźnickim rezygnacji z przejętych dóbr – urządził na niego zasadzkę, chwycił go na arkan i zaciągnął pod szubienicę w Poninie. Gdy Brzeźnicki odmówił zwrotu dóbr, Arciszewski wypalił do niego z rusznicy, wyrwał język i przybił do szubienicy.

Zbory ariańskie wykluczyły Eliasza Młodszego i Krzysztofa Arciszewskich ze swojego grona i skazały na infamię i banicję. Po 2 latach doszło do ugody między wdową po Brzeźnickim, Ewą i rodziną Arciszewskich, jednak w wyniku tego konfliktu zbory śmigielskie upadły, a jego dobra przeszły na własność katolików.

Uwagi

↑ Taka kolejność imion podana jest w Polskim Słowniku Biograficznym, w Tekach Dworzaczka i niektórych innych źródłach podana jest odwrotna kolejność imion: Kacper lub Kasper Jaruzel.

Przypisy

↑ ^a ^b Teki Dworzaczka. [dostęp 2012-01-28].
↑ Julian Grzesik (red.): Bracia Polscy w Lublinie – w lubelskiem i na Wołyniu (w XVI i XVII wieku). Lublin: LIBER Duo S. A., 2011, s. 156. [dostęp 2012-01-28].

Bibliografia

Marek Wajsblum: Brzeźnicki Jaruzel Kacper. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937, s. 43–44. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0

[1] Taka kolejność imion podana jest w Polskim Słowniku Biograficznym, w Tekach Dworzaczka i niektórych innych źródłach podana jest odwrotna kolejność imion: Kacper lub Kasper Jaruzel.

[TD-2] Teki Dworzaczka. [dostęp 2012-01-28].

[3] Julian Grzesik (red.): Bracia Polscy w Lublinie – w lubelskiem i na Wołyniu (w XVI i XVII wieku). Lublin: LIBER Duo S. A., 2011, s. 156. [dostęp 2012-01-28].

[a]

[1]

[2]