Jan Stawarski

Jan Stawarski
	; Starszy sierżant Jan Stawarski
	chorąży
Data i miejsce urodzenia	25 stycznia 1898 ; Dybków
Data i miejsce śmierci	5 sierpnia 1944 ; Warszawa
	Przebieg służby
Lata służby	1916–1944
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier; Wojsko Polskie; ZWZ-AK
Jednostki	14 pułk piechoty; Batalion KOP „Rokitno”; SGO „Polesie”
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa; wojna polsko-ukraińska; wojna polsko-bolszewicka; II wojna światowa; (kampania wrześniowa; powstanie warszawskie)
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Franciszek Stawarski (ur. 25 stycznia 1898 w Dybkowie, zm. 5 sierpnia 1944 w Warszawie) – chorąży piechoty Wojska Polskiego, uczestnik I wojny światowej, wojny polsko-ukraińskiej, wojny polsko-bolszewickiej oraz II wojny światowej, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 25 stycznia 1898 w Dybkowie (parafia Sieniawa w powiecie jarosławskim) w rodzinie Michała (ur. 22 września 1860 w Dybkowie, zm. 3 lipca 1917 w Sieniawie) i Filomeny z Zygmuntów (ur. 27 września 1870 w Dybkowie, zm. 26 lutego 1945 w Sieniawie)^[1]^[2]. Jego rodzeństwem byli urodzeni w Dybkowie: Józef (ur. 25 grudnia 1889, zm. 29 października 1914 w Nadwórnej), Karolina zamężna Gąsiorowska (ur. 22 października 1894, zm. 28 sierpnia 1977 w Sieniawie), Katarzyna (ur. 25 sierpnia 1899, zm. 30 listopada 1914 Sieniawie), Stanisław / Stanley (ur. 7 marca 1901, zm. 16 stycznia 1977 w amerykańskim Huntington Station) i Mateusz Bronisław^[a] (ur. 21 września 1903, zm. 26 grudnia 1942 w Sieniawie) oraz urodzeni w Sieniawie: Maria Franciszka (ur. 1 października 1905, zm. 11 lutego 1907 tamże) i Jędrzej Zdzisław (ur. 27 lutego 1911, zm. 6 października 1914 tamże).

W latach 1904–1911 Jan Stawarski ukończył sześcioklasową szkołę ludową w Sieniawie^[3], po czym przez kolejne lata pozostawał przy rodzicach^[4].

11 maja 1916 został powołany do armii austriackiej i wcielony do c. i k. Pułku Piechoty Nr 90^[5]. Do 10 września 1918 walczył na froncie włoskim I wojny światowej^[5].

11 marca 1919 jako kapral wstąpił do 14 pułku piechoty w Jarosławiu^[4]. Brał udział w walkach wojny polsko-ukraińskiej i wojny polsko-bolszewickiej. Jako podoficer kompanii ciężkich karabinów maszynowych walczył m.in. pod Mościskami, Stanisławowem, Czortkowem, Korosteniem i Bobrujskiem.

Szczególnie odznaczył się w walce „pod m. Popławy (27 V 1920), w ataku na przyczółek mostowy nad Berezyną (29 V 1920), pod Wólką (3 VIII 1920) i w ataku na Rekliniec (3 IX 1920)”^[2]. Za tę postawę został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.

W latach 20. nadal służył w 14 pułku piechoty, którego pokojowym garnizonem został Włocławek. Na dzień 18 kwietnia 1927 wykazany został w stopniu starszego sierżanta.

5 sierpnia 1930 przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza i przydzielony do batalionu „Rokitno” na stanowisko sierżanta-szefa kompanii granicznej „Wojtkiewicze”^[6]. W dniu 4 czerwca 1933 zdał w Sarnach (z wynikiem dobrym) egzamin z zakresu siódmej klasy szkoły powszechnej. Awans na chorążego otrzymał w 1935.

Podczas kampanii wrześniowej walczył w szeregach Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”. Dostał się do niewoli niemieckiej, z której udało mu się zbiec. Brał udział w działaniach organizacji konspiracyjnych. Ciężko ranny 4 sierpnia 1944 podczas powstania warszawskiego, w którym wziął udział jako żołnierz zgrupowania „Chrobry II” (walczącego w Śródmieściu w ramach I Obwodu „Radwan”). Umieszczony w szpitalu powstańczym na ulicy Śliskiej 51, gdzie zmarł następnego dnia.

Chorąży Jan Stawarski spoczywa na Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli.

W dniu 1 lutego 1925 we włocławskim kościele pw. św. Jana st. sierż. Jan Stawarski zawarł związek małżeński z Marią Dąbkowską^[b] (ur. 25 lutego 1905 we Włocławku, zm. 19 czerwca 1979 w Londynie), córką Karola (przemysłowca) i Czesławy z Sawickich. Jednym z ich świadków był sierżant 14 pp Feliks Moszkowicz. Zgodę panu młodemu na ślub wydał dowódca 14 pp w dniu 11 listopada 1924, a sakramentu małżeństwa udzielił ksiądz Stanisław Murasik - kapelan włocławskiego garnizonu. Z ich związku narodziła się córka Czesława Janina^[c] zamężna Wodyńska (ur. 24 stycznia 1927 w Sieniawie, zm. 21 marca 2016 w Gdańsku)^[3]^[2].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari Nr 2377^[7]^[2]^[8]
Krzyż Walecznych^[9]^[2]
Brązowy Krzyż Zasługi^[9]^[2]
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[9]
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[9]
Odznaka pamiątkowa Korpusu Ochrony Pogranicza „Za Służbę Graniczną”

Uwagi

↑ Razem z żoną Wiktorią Franciszką z domu Ordon (ur. 22 października 1909 w Stanach Zjednoczonych, córką Jana i Antoniny Lepich) w okresie niemieckiej okupacji ukrywali w swoim domu w Sieniawie pięcioosobową żydowską rodzinę Singerów. Za udzielaną im pomoc Mateusz został aresztowany i w grudniu 1942 rozstrzelany w sieniawskim lesie Głażyna. Pod takim samym zarzutem została wkrótce aresztowana jego żona. Więziono ją początkowo w budynkach byłego klasztoru Sióstr Benedyktynek w Jarosławiu, a następnie na rzeszowskim zamku. W czerwcu 1943 wyrokiem sądu niemieckiego skazana została na karę śmierci. Jej dalsze losy pozostają nieznane. Wiktoria i Mateusz Stawarscy zostali w okresie powojennym odznaczeni przez Prezydenta RP Krzyżami Komandorskimi Orderu Odrodzenia Polski. W wielu dokumentach Mateusz Stawarski występuje pod imieniem Bronisław.
↑ Maria Stawarska po wojnie znalazła się w Anglii, gdzie poślubiła oficera 2. Korpusu Polskiego, uczestnika walk pod Tobrukiem i Monte Cassino, porucznika 3. Dywizji Strzelców Karpackich - Eugeniusza Wołowicza (odznaczony 3-krotnie Krzyżem Walecznych). Spoczywa na londyńskim cmentarzu Gunnersbury (Kensington Cemetery), wraz z mężem (awansowanym na obczyźnie do rangi majora).
↑ Czesława Stawarska (ps. „Cenia”) uczestniczyła jako sanitariuszka w powstaniu warszawskim. Walczyła na terenie Śródmieścia-Północ (I Obwód „Radwan”) w ramach zgrupowania „Chrobry II” (w 1. kompanii „Warszawianka” I batalionu „Lecha Żelaznego”). 4 sierpnia 1944 ranna na ulicy Krochmalnej, do końca powstania uczestniczyła w walkach. Po kapitulacji wyszła ze stolicy wraz z oddziałem sanitariuszek. Jeniec stalagu IX C Bad Sulza (nr jeniecki: 106785). Po wojnie zamężna za Adama Wodyńskiego. Spoczywa na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku (kwatera: 14, rząd: 4, grób: 20), razem z mężem i synem Szymonem - chirurgiem.

Przypisy

↑ Kolekcja ↓, s. 1, 4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Polak (red.) 1991 ↓, s. 141.
↑ ^a ^b Kolekcja ↓, s. 2, 4.
↑ ^a ^b Kolekcja ↓, s. 4.
↑ ^a ^b Kolekcja ↓, s. 3, 4.
↑ Kolekcja ↓, s. 1, 2, 4.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 43 z 27 grudnia 1921 roku, s. 1724.
↑ Wierzyński 1929 ↓, s. 23.
↑ ^a ^b ^c ^d Kolekcja ↓, s. 3.

Bibliografia

Stawarski Jan. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.1-86 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-24].
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
Stefan Wierzyński: Zarys historii wojennej 14-go Pułku Piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.

[3] Razem z żoną Wiktorią Franciszką z domu Ordon (ur. 22 października 1909 w Stanach Zjednoczonych, córką Jana i Antoniny Lepich) w okresie niemieckiej okupacji ukrywali w swoim domu w Sieniawie pięcioosobową żydowską rodzinę Singerów. Za udzielaną im pomoc Mateusz został aresztowany i w grudniu 1942 rozstrzelany w sieniawskim lesie Głażyna. Pod takim samym zarzutem została wkrótce aresztowana jego żona. Więziono ją początkowo w budynkach byłego klasztoru Sióstr Benedyktynek w Jarosławiu, a następnie na rzeszowskim zamku. W czerwcu 1943 wyrokiem sądu niemieckiego skazana została na karę śmierci. Jej dalsze losy pozostają nieznane. Wiktoria i Mateusz Stawarscy zostali w okresie powojennym odznaczeni przez Prezydenta RP Krzyżami Komandorskimi Orderu Odrodzenia Polski. W wielu dokumentach Mateusz Stawarski występuje pod imieniem Bronisław.

[8] Maria Stawarska po wojnie znalazła się w Anglii, gdzie poślubiła oficera 2. Korpusu Polskiego, uczestnika walk pod Tobrukiem i Monte Cassino, porucznika 3. Dywizji Strzelców Karpackich - Eugeniusza Wołowicza (odznaczony 3-krotnie Krzyżem Walecznych). Spoczywa na londyńskim cmentarzu Gunnersbury (Kensington Cemetery), wraz z mężem (awansowanym na obczyźnie do rangi majora).

[9] Czesława Stawarska (ps. „Cenia”) uczestniczyła jako sanitariuszka w powstaniu warszawskim. Walczyła na terenie Śródmieścia-Północ (I Obwód „Radwan”) w ramach zgrupowania „Chrobry II” (w 1. kompanii „Warszawianka” I batalionu „Lecha Żelaznego”). 4 sierpnia 1944 ranna na ulicy Krochmalnej, do końca powstania uczestniczyła w walkach. Po kapitulacji wyszła ze stolicy wraz z oddziałem sanitariuszek. Jeniec stalagu IX C Bad Sulza (nr jeniecki: 106785). Po wojnie zamężna za Adama Wodyńskiego. Spoczywa na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku (kwatera: 14, rząd: 4, grób: 20), razem z mężem i synem Szymonem - chirurgiem.

[CITEREFKolekcjas._1,_4-1] Kolekcja ↓, s. 1, 4.

[CITEREFPolak_(red.)1991141-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Polak (red.) 1991 ↓, s. 141.

[CITEREFKolekcjas._2,_4-4] Kolekcja ↓, s. 2, 4.

[CITEREFKolekcjas._4-5] Kolekcja ↓, s. 4.

[CITEREFKolekcjas._3,_4-6] Kolekcja ↓, s. 3, 4.

[CITEREFKolekcjas._1,_2,_4-7] Kolekcja ↓, s. 1, 2, 4.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_43_z_27_grudnia_1921_roku,_s._1724-10] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 43 z 27 grudnia 1921 roku, s. 1724.

[CITEREFWierzyński192923-11] Wierzyński 1929 ↓, s. 23.

[CITEREFKolekcjas._3-12] Kolekcja ↓, s. 3.

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[b]

[c]

[7]

[8]

[9]