Jan Kosek

Jan Kosek
ps. Janosik
	starszy strzelec
Data i miejsce urodzenia	1 maja 1913 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	16 grudnia 1996 ; Warszawa
	Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie; Armia Krajowa
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, kampania wrześniowa, powstanie warszawskie
	Odznaczenia

Jan Kosek ps. „Janosik” (ur. 1 maja 1913 w Warszawie, zm. 16 grudnia 1996 tamże) – Starszy strzelec, powstaniec warszawski, żołnierz 1142 plutonu 4. kompanii VIII Zgrupowania Armii Krajowej, wchodzącego w skład Zgrupowania „Krybar”, walczącego w powstaniu warszawskim na Powiślu.

Życiorys

II wojna światowa

Od pierwszych dni wojny walczył w 1 pułku lotniczym stacjonującym w Warszawie, a po jego rozwiązaniu przeznaczony do ewakuacji z zakładami poprzez Rumunię do Francji. Zaciągnął się jako ochotnik do ochotniczej zapasowej eskadry 1 pułku lotniczego. Wysłany transportem w kierunku wschodnim. Transport zatrzymany pod Mińskiem Mazowieckim. Wraz z Karolem Rojkiem organizują ochotniczy wypad na polowe lotnisko niemieckie w okolicach Kałuszyna. 20-osobowy oddział dociera w trakcie ewakuacji lotniska. Oddział atakuje ostrzałem i granatami ręcznymi transport sztabu jednostki niemieckiej. Nie potwierdzona informacja likwidacji dowódcy wyższego szczebla jednostki niemieckiej (informacja niesprawdzona w źródłach historycznych), wycofanie oddziału na pozycje wyjściowe. Marsz oddziału w kierunku na Borki. Dołączenie w stopniu szeregowca do 178 pp. Dywizji „Brzoza”. Dowódca por. Rojek, z-ca por. Werner. 2 października 1939 w Parczewie włączenie w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” generała Franciszka Kleeberga. Uczestniczył w bitwie pod Kockiem – gdzie 3 października 1939 został ranny (przestrzelenie palców prawej stopy), odtransportowany do leśniczówki i kilka dni potem do szpitala w Radzyniu Podlaskim. W 1942 roku wstąpił do konspiracji. W styczniu 1943 przynależny do grupy por. „Gryfa” od stycznia 1944 do Grupy Operacyjnej WP „Edward” dowódca płk Edward Pfeiffer – „Radwan” w baonie „Pobóg”. Pod pseudonimem „Janosik” uczestniczył w licznych akcjach sabotażu i oporu przeciw okupantowi.

Powstanie warszawskie

Wybuch powstania zastał go w szeregach AK, a ściślej – 1142 plutonu (dowódca ppor. Alfred Stawierski „Miotacz”) 4 kompanii VIII Zgrupowania AK „Krybar” na Powiślu, która w pierwszych godzinach powstania atakowała Pałac Namiestnikowski oraz hotel „Bristol”, a następnie przez ponad miesiąc utrzymywała w rękach powstańców kwartał ulic Bednarska, Dobra, Tamka, Solec/Browarna/Furmańska, biorąc m.in. udział w atakach na budynki Uniwersytetu Warszawskiego. Walczył na placówce nr 2 (ul. Topiel 29). 20 sierpnia 1944 wraz z podchorążym "Andrzejem" Stanisławem Dutkiewiczem powstrzymują natarcia niemieckiej drużyny wypadowej na placówkę przy ul. Dobrej 67. 3 września 1944 obejmuje stanowisko na barykadzie róg ulic Oboźna i Topiel. W tym dniu następuje natarcie niemieckie w sile 60 ludzi na barykadę, w trakcie odparcia natarcia otrzymuje ciężką (rana postrzałowa kulą dum-dum, wyrwana część prawej łopatki), w szpitalu powstańczym na ul. Bartosiewicza przechodzi operację. Po operacji w nocy z 3 na 4 września, z powodu zagrożenia przez oddziały niemieckie, wyniesiony ze szpitala i przetransportowany – przez lżej rannego kolegę ze swojego plutonu – Zygmunta Kryńskiego – do szpitala na ul. Foksal, natomiast w następnych dniach ewakuowany najpierw na ul. Śniadeckich nr 17 za Aleje Jerozolimskie, a po kilkunastu dniach na ul. Piękną. 13 października 1944 roku razem z resztą rannych przebywających w szpitalach powstańczych deportowany do obozu w Zeithein w Saksonii (n. Elbą). Do Warszawy powrócił w maju 1945 roku. Nr legitymacji AK 020635. Nie ujawnił działalności w AK przed komisją likwidacyjną i władzami PRL.

Wspomnienia

Kpt. Marian Malinowski „Pobóg” – dowódca 4 kompanii VIII Zgrupowania AK „Krybar” – wprowadzając „Janosika” w szeregi kombatanckie ZBoWiD napisał: „Jan Kosek przez cały okres swej służby konspiracyjnej oddany był całkowicie sprawie. Karny, ściśle wykonywał polecenia przełożonych. W czasie powstania był wzorem żołnierza i z każdego nałożonego zadania wywiązywał się wzorowo, przejawiając wiele własnej inicjatywy”.

Strzelec Mieczysław Kluge „Karol” – kolega z 1142 plutonu 4 kompanii VIII Zgrupowania AK „Krybar”: „Osobiście najbardziej wryłeś mi się w pamięć, „Janosiku”, naszymi wspólnymi przeżyciami z sierpnia 1944 roku, gdy walczyliśmy razem w 1142 plutonie. Byłeś dla mnie w tych dniach pełnych nadziei i zwątpienia przewodnikiem i serdecznym doradcą. Jako mój starszy towarzysz broni roztaczałeś przede mną wizję wolnej Ojczyzny, udzielając zarazem dobrych rad i ostrzeżeń, pomagając na co dzień. Jako człowiek bojowego ducha, byłeś wielkim ryzykantem. To Ty sam, zdany na własne siły, wykonałeś pod silnym obstrzałem przekop przez ulicę Gęstą, z którego korzystały potem setki mieszkańców Powiśla. Tę nadzwyczaj trudną akcję wykonałeś poza wszelkimi rozkazami, poza godzinami służby, z własnej woli, kosztem wypoczynku i snu. Można by przypomnieć wiele sytuacji, w których Twoje bohaterstwo święciło triumfy. Ale Ty zawsze pozostawałeś skromny i nie szukałeś pochwał, bo taka była Twoja postawa: służba Polsce i bezinteresowna walka o Jej niepodległość”.

Odznaczenia

Za zasługi bojowe i bohaterską postawę został wyróżniony wieloma odznaczeniami – m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kampanii Wrześniowej 1939, Krzyżem Partyzanckim, medalem „Za udział w wojnie obronnej 1939”, Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Armii Krajowej.

Awanse

starszy strzelec – 29.09.1944,
podporucznik – 21.03.1994

Bibliografia

Włodzimierz Rosłoniec, Grupa „Krybar” Powiśle 1944, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1989.
Aleksander Michalak, „Olczak” nie wraca, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn 1993.
Adam de Michelis, Alicja Rudniewska, Pod rozkazami „Konrada”, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1993.