Jadwiga Śląska

Jadwiga z Andechs

Na miniaturze z kodeksu z 1353 r.
Księżna śląska
Okres	od 1201 do 1238
Jako żona	Henryka I Brodatego
Poprzedniczka	Krystyna
Następczyni	Anna Przemyślidka
Księżna krakowska
Okres	od 1231 do 1238
Jako żona	Henryka I Brodatego
Poprzedniczka	Łucja
Następczyni	Anna Przemyślidka
Dane biograficzne
Dynastia	Andechsowie
Data i miejsce urodzenia	1178 Andechs
Data i miejsce śmierci	14/15 października 1243 Trzebnica
Miejsce spoczynku	Bazylika św. Jadwigi w Trzebnicy
Ojciec	Bertold von Andechs-Meran
Matka	Agnieszka von Rochlitz
Mąż	Henryk I Brodaty
Dzieci	Bolesław Konrad Kędzierzawy Henryk II Pobożny Agnieszka Zofia Gertruda NN (syn)

Święta
Jadwiga Śląska

wdowa, zakonnica
Św. Jadwiga, Bruno Tschötschel
Czczona przez	Kościół katolicki
Kanonizacja	26 marca 1267 Viterbo przez Klemensa IV
Wspomnienie	16 października
Atrybuty	but w ręce, krzyż, księga, figurka Matki Bożej, makieta kościoła w dłoniach, różaniec
Patronka	Polski, Piastów śląskich, Śląska, archidiecezji wrocławskiej, Andechs, Berlina, Trzebnicy, Wrocławia, Dębicy, Nowogrodźcca, Wlenia, Krosna Odrzańskiego, uchodźców oraz pojednania i pokoju
Szczególne miejsca kultu	Sanktuarium św. Jadwigi w Trzebnicy, Katedra św. Jadwigi w Berlinie, Klasztor Andechs

Jadwiga Śląska, niem. Hedwig von Andechs, Hedwig von Schlesien (ur. między 1178 a 1180   w Andechsie, zm. 14/15 października   1243 w Trzebnicy) – święta Kościoła katolickiego, żona Henryka I Brodatego, księcia wrocławskiego, matka Henryka II Pobożnego, córka hrabiego Bertolda VI von Andechs, księcia Meranii, fundatorka kościołów i klasztorów.

Ślub Henryka I Brodatego z Jadwigą z Andechs, obraz z XIV wieku

Życiorys

Święta Jadwiga doprowadza do zgody między Henrykiem Brodatym a Konradem Mazowieckim

Urodziła się i wychowała w zamku Andechs w Bawarii, jako córka Bertolda VI von Andechs i Agnieszki von Rochlitz z rodu Wettynów. Miała czterech braci, w tym Eckberta, biskupa Bambergu  oraz trzy siostry, w tym Agnieszkę (żonę Filipa II Augusta) i Gertrudę (żonę króla węgierskiego Andrzeja II i matkę św. Elżbiety Węgierskiej). Trzecia z jej sióstr była przełożoną klasztoru benedyktynek w Kitzingen koło Würzburga, dokąd Jadwiga została wysłana w młodym wieku, gdzie zdobyła wykształcenie .

W wieku 12 lat została wydana za mąż za śląskiego księcia Henryka I Brodatego. Uroczystość ślubna odbyła się najprawdopodobniej w rodzinnym zamku Andechs . W 1202 roku Henryk został księciem całego Śląska, a w 1233 został księciem Wielkopolski. W 1229 roku Henryk w wyniku wojny z Mazowszem o ziemię krakowską dostał się do niewoli. Z pomocą przybyła mu Jadwiga. W wyniku rozmów z Konradem Mazowieckim Henrykowi zwrócono wolność w zamian za zrzeczenie się roszczeń do Małopolski . Jadwiga urodziła siedmioro dzieci: Bolesława, Konrada, Henryka, Agnieszkę, Zofię, Gertrudę i Władysława.

Oboje z Henrykiem I byli ludźmi bardzo religijnymi, w 1209 roku złożyli śluby czystości, dbali o rozwój Kościoła i byli fundatorami wielu kościołów, w tym klasztoru sióstr cysterek w Trzebnicy. Jadwiga chodziła w habicie mniszki, z premedytacją spała na twardym łożu, podczas mrozów chodziła boso, a każdy dzień wypełniała wielogodzinnymi modlitwami. Gdy zwrócono jej uwagę, aby przynajmniej zimą nosiła buty, posłuchała i od tego czasu związane buty nosiła przewieszone przez ramię. Nie miała też umiaru w uczestniczeniu we mszach. W związku z tym powstało nawet łacińskie powiedzenie dotyczące jej pobożności - ”una missa non est contenta ducissa” (jedna msza nie zadowoli księżnej). Z powodu silnej wiary planowała przeznaczyć trzy swoje wnuczki na zakonnice i dwóch wnuków na księży, ostatecznie tylko jedna wnuczka i dwóch wnuków (Władysław wrocławski, Konrad I głogowski) spełniło jej oczekiwania.

Prowadziła też działalność dobroczynną, starała się o pomoc chorym i ubogim – zorganizowała działalność wędrownego szpitala dla ubogich, otworzyła szpital dla trędowatych w Środzie Śląskiej, kolejną placówkę leczniczą założyła w Trzebnicy.

Po śmierci męża w 1238 zamieszkała w trzebnickim klasztorze, prowadzonym przez jej córkę Gertrudę. Wkrótce zaangażowała się w ożywienie życia religijnego Śląska, sprowadzając do tamtejszych kościołów duchownych z Niemiec. Wspierała też sprowadzanie niemieckich osadników na słabo wówczas zaludnione rejony zachodniej części Śląska, wspierając tym samym rozwój rolnictwa.

W czasie najazdu tatarskiego w 1241 r. Jadwiga Śląska schroniła się na zamku w Krośnie Odrzańskim, dokąd najeźdźcy już nie dotarli. Od wielu lat w tym właśnie mieście w województwie lubuskim, organizowany jest turniej rycerski „O Pierścień Księżnej Jadwigi” (zwykle we wrześniu), a także wydarzenie muzyczne pod nazwą Festiwal Jadwigensis (zwykle w październiku).

Jadwiga zmarła 14 lub 15 października 1243 roku w Trzebnicy w opinii świętości i została pochowana w kościele w Trzebnicy.

W marcu 2020, w czasie renowacji 340-letniego sarkofagu świętej, w jego wnętrzu odkryto mały relikwiarz z jej szczątkami.

Najstarsza część kościoła w Trzebnicy z przybudowaną kaplicą dla pomieszczenia grobu św. Jadwigi

Święta Jadwiga

Święta Jadwiga Śląska pod krzyżem na obrazie Szymona Czechowicza

Kult Jadwigi rozpoczął się zaraz po jej śmierci. Po odwiedzinach klasztoru w Trzebnicy w 1260 roku legata papieskiego Anzelma rozpoczął się proces kanonizacyjny, popierany przez papieża Urbana IV, który poznał Jadwigę jeszcze jako legat w Polsce . 26 marca 1267 roku papież Klemens IV w kościele dominikanów w Viterbo dokonał kanonizacji Jadwigi, którą zaczęto czcić jako patronkę Polski i całego Śląska.

Kult świętej propagował przez cały okres panowania książę Ludwik I, za którego panowania wykonano tzw. „Kodeks lubiński” z ilustrowaną legendą o św. Jadwidze Śląskiej.

Grób świętej Jadwigi odwiedzali monarchowie i ich żony: Władysław Łokietek, król węgierski Maciej Korwin (1469), żona późniejszego króla Stanisława Leszczyńskiego Katarzyna Opalińska (1703).

Propagatorem kultu świętej na Górnym Śląsku był dominikanin Peregryn z Opola, który jest autorem zbioru kazań jej poświęconych. W 1680, na prośbę Jana III Sobieskiego i jego żony papież Innocenty XI rozszerzył kult Jadwigi Śląskiej na cały Kościół katolicki. Po tym wydarzeniu zaczęto czcić świętą na innych ziemiach polskich.

W roku 1746 król Prus Fryderyk II Wielki ufundował katedrę berlińską św. Jadwigi. Z okazji jej poświęcenia w 1773 roku kapituła kolegiaty Św. Krzyża we Wrocławiu jako dar przekazała XVI-wieczny relikwiarz św. Jadwigi, przechowywany do dziś w katedralnym skarbcu . W 1929 roku arcybiskup wrocławski kard. Adolf Bertram podarował klasztorowi w Andechs jako relikwię drzazgę z głowy świętej Jadwigi . Poza Polską i Niemcami, kult świętej istnieje również w Austrii, Czechach oraz na Węgrzech.

Patronat

Św. Jadwiga uznawana jest za patronkę Polski i całego historycznego Śląska, a także małżeństw i chrześcijańskich rodzin. W XX wieku czczona jako patronka pojednania polsko-niemieckiego. Województwo dolnośląskie ogłosiło ją swoją patronką, a jej wspomnienie liturgiczne (16 października) od 2010 roku jest obchodzone jako Święto Województwa Dolnośląskiego. W Polsce patronuje min. Krosnu Odrzańskiemu, Trzebnicy i Dębicy.

Legenda

Według podań Jadwiga była osobą posiadającą cechę wielkiej skromności, a jednocześnie bardzo zaangażowaną w swoje działanie. Cechy te ilustruje legenda, według której Jadwiga, aby nie odróżniać się od reszty swego ludu oraz w imię pokory i skromności, chodziła boso. Irytowało to bardzo jej męża, wymógł więc na spowiedniku, aby ten nakazał jej noszenie butów. Duchowny podarował swej penitentce parę butów i poprosił, aby zawsze je nosiła. Księżna, będąc posłuszną swojemu spowiednikowi, podarowane buty nosiła ze sobą, ale przywieszone na sznurku.

Atrybuty

Święta Jadwiga przedstawiana jest boso w habicie cysterskim lub płaszczu książęcym, z mitrą książęcą na głowie. W ręku trzyma buty, makietę kościoła lub klasztoru .

Fundacje świętej

Tradycja przypisuje księżnej Jadwidze 20 fundacji kościelnych. Ich budową zajmowali się sprowadzeni z Nadrenii budowniczowie i rzeźbiarze. Źródła wymieniają m.in :

• klasztor cysterek w Trzebnicy (1209),
• szpital św. Ducha we Wrocławiu (1214),
• klasztor Augustianów w Nowogrodzie Bobrzańskim (1217),
• szpital dla trędowatych w Środzie Śląskiej (1230),
• kilkanaście kościołów parafialnych.

Genealogia

Jadwiga urodziła siedmioro dzieci: Bolesława, Konrada, Henryka, Agnieszkę, Zofię, Gertrudę i nieznanego z imienia syna (według niektórych źródeł Władysława) .

4. Bertold II (V) Merański zm. 14 grudnia 1188
			2. Bertold III (VI) Merański zm. 12 sierpnia 1204
5. Jadwiga Bawarska zm. 16 lipca 1176
						1. Jadwiga z Andechs zm. 14 października 1243
6. Dedo V (III), margrabia Łużyc zm. 16 sierpnia 1190
			3. Agnieszka Miśnieńska zm. 25 marca 1195
7. Matylda z Heinsbergu zm. 20 stycznia 1189

Upamiętnienie

W 2017 Sejmik Województwa Dolnośląskiego nadał jej tytuł Honorowego Obywatela Dolnego Śląska Civi Honorario.

Zobacz też

• kult świętych
• modlitwa za pośrednictwem świętego
• polscy święci i błogosławieni
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego

Bibliografia

• Małgorzata Kaganiec: Święta Jadwiga – władczyni Śląska. Katowice: Muzeum Śląskie, 1994.
• Johann Peter Kirsch: „St. Hedwig”. The Catholic Encyclopedia. T. 7: Volume 7 Gregory – Infallibility. Nowy Jork: Robert Appleton Company, 1910. [dostęp 2015-06-29]. (ang.).
• Andrzej Złoty: Moja ziemia... Katowice. Katowice: Bractwo Gospodarcze Związku Górnośląskiego, 2004, s. 33. ISBN 83-913619-8-5.
• Jadwiga, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-06-29] .
• Święta Jadwiga Śląska. [w:] Czytelnia [on-line]. brewiarz.pl, 2013-09-30. [dostęp 2015-06-29]. (pol.).
• Berthold VI. [w:] Familie der Grafen von Andechs und Diessen [on-line]. manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/. [dostęp 2015-06-29]. (niem.).
• Reliquien. andechs.de. [dostęp 2015-06-29]. (niem.).
• St. Hedwig. catholic.org. [dostęp 2015-06-29]. (ang.).
• Christine Goetz: Reliquiar der Hl. Hedwig. hedwigs-kathedrale.de. [dostęp 2015-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (niem.).
• Joachim Januschek: Ökumenischer Namenkalender. glaubenszeugen.de. [dostęp 2015-06-29]. (niem.).
• Zygmunt Boras: Książęta piastowscy Śląska. Katowice: Wydawnictwo „Ślask”, 1974.

Linki zewnętrzne

• Hedwig von Andechs niem. [data dostępu: 2015-06-29]
• ŻYWOT ŚWIĘTEJ JADWIGI KSIĘŻNEJ ŚLĄSKIEJ I POLSKIEJ zebrany z rękopisu z XIV-go stulecia, który się dostał z biblioteki klasztoru trzebnickiego do księgozbioru katedry wrocławskiej, a w r. 1839 przez STENCLA został wydany. na portalu ultramontes.pl
• Mistrz Tryptyku z Wielowsi, „Legenda św. Jadwigi” na portalu culture.pl