Języki zachodniosłowiańskie

Języki zachodniosłowiańskie
Obszar	Europa Środkowa
Użytkownicy	ok. 64 mln
Klasyfikacja genetyczna	języki indoeuropejskie języki bałtosłowiańskie języki słowiańskie języki zachodniosłow.; ; ;
Podział	• języki czesko-słowackie; • języki lechickie; • języki łużyckie
Kody rodziny językowej
ISO 639-5	zlw
Glottolog	west2792
	Występowanie
	; Języki zachodniosłowiańskie polski kaszubski śląski połabski † dolnołużycki górnołużycki czeski słowacki
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode.

Języki zachodniosłowiańskie – jeden z trzech zespołów języków słowiańskich (obok języków wschodnio- i południowosłowiańskich), którymi posługuje się około 56 mln mówiących w Europie Środkowej.

Języki zachodniosłowiańskie odróżniają się od wschodnio- i południowosłowiańskich przede wszystkim na podstawie różnic fonetycznych, np. w grupie zachodniej zachowały się zbitki /tl/ i /dl/ (ze względu na wczesną utratę tendencji do zgłosek otwartych^[1]), które w pozostałych zespołach słowiańszczyzny przyjęły uproszczoną postać /l/^[2]. Ponadto języki zachodniosłowiańskie wyróżnia stały akcent wyrazowy, natomiast większość innych przedstawicieli słowiańszczyzny charakteryzuje się akcentem ruchomym^[2].

Według najczęstszej koncepcji klasyfikacyjnej języki zachodniosłowiańskie dzielą się na trzy grupy: lechicką, łużycką i czesko-słowacką^[2]. Podgrupę czesko-słowacką kontynuują języki czeski i słowacki, łużycką – dwa języki łużyckie, a lechicką – polski i kaszubski. Z tej ostatniej podgrupy wymarły w XVIII wieku języki pomorskie (z wyjątkiem kaszubskiego i słowińskiego, który zaniknął w XX wieku). W przeszłości pojawiały się próby bliższego łączenia języków łużyckich z lechickimi lub czesko-słowackimi, propozycje te pozbawione są jednak szerokiej akceptacji^[2].

Języki zachodniosłowiańskie cechują się wysokim stopniem fleksyjności: ich morfemy gramatyczne mają charakter wielofunkcyjny i tworzą całość z cząstkami leksykalnymi^[3]. Zjawisko fleksji zdecydowanie przeważa nad aglutynacją oraz izolacją, które znajdują zastosowanie tylko w kilku ograniczonych funkcjach (do tworzenia trybu przypuszczającego oraz form czasu przeszłego i przyszłego)^[3]. Języki zachodniosłowiańskie są stosunkowo zachowawcze pod względem fonetycznym, bardziej konserwatywne od południowych i wschodnich^[4].

Klasyfikacja języków zachodniosłowiańskich

indoeuropejskie

słowiańskie (ok. 317 mln)

zachodniosłowiańskie (ok. 64 mln)

lechickie (ok. 46 mln)

polski (ok. 46 mln)

śląski (ok. 509 tys.) – uznawany za dialekt języka polskiego lub za odrębny język

pomorski

kaszubski (ok. 108 tys.) – uznawany za odrębny język lub za dialekt języka polskiego

słowiński

gwary zachodniopomorskie †

połabski †

łużyckie (ok. 70 tys.)

dolnołużycki (ok. 15 tys.)

Ponaschemu – †

górnołużycki (ok. 55 tys.)

wschodniołużycki – †

czesko-słowackie (ok. 18 mln)

czeski (ok. 12 mln)

słowacki (ok. 6 mln)

knaan †

† – język wymarły

Przykłady

Porównanie postaci niektórych słów w wybranych językach zachodniosłowiańskich:

polski	dolnołużycki	górnołużycki	czeski	słowacki	połabski drzewiański	kaszubski	śląski
człowiek	cłowjek	čłowjek	člověk	človek	clåvăk	człowiek	czowjek
wieczór	wjacor	wječor	večer	večer	vicer	wieczór	uodwjeczyrz
brat	bratš	bratr	bratr	brat	brot	bracyn	braćik
dzień	źeń	dźeń	den	deň	dan	dzéń	dźyń
ręka	ruka	ruka	ruka	ruka	rǫkă	rãka	rynka
jesień	nazymje	nazyma	podzim	jeseň	preńă zaimă, jisin	jeséń	podźim
śnieg	sněg	sneh	sníh	sneh	sneg	sniég	śńyg
lato	lěśe	lěćo	léto	leto	ľotü	lato	lato
siostra	sotša	sotra	sestra	sestra	sestră	sostra	szwestra
ryba	ryba	ryba	ryba	ryba	råibo	rëba	ryba
ogień	wogeń	woheń	oheň	oheň	wiďėn	òdżiń	uogyń
woda	woda	woda	voda	voda	wådă	wòda	woda
wiatr	wětš	wětřik, wětr	vítr	vietor	v́otĕr	wiater	wjater
zima	zymje	zyma	zima	zima	zaimă	zëma	źyma

Przykład tekstu

Poniżej znajduje się treść pierwszego artykułu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w różnych etnolektach zachodniosłowiańskich.

czeski:
Všichni lidé se rodí svobodní a sobě rovní co do důstojnosti a práv. Jsou nadáni rozumem a svědomím a mají spolu jednat v duchu bratrství.
górnołużycki:
Wšitcy čłowjekojo su wot naroda swobodni a su jenacy po dostojnosći a prawach. Woni su z rozumom a swědomjom wobdarjeni a maja mjezsobu w duchu bratrowstwa wobchadźeć.
kaszubski:
Wszëtczi lëdze rodzą sã wòlny ë równy w swòji czëstnoce ë prawach. Mają òni dostóne rozëm ë sëmienié ë nôlégô jima pòstãpòwac wobec drëdzich w dëchù bracënotë.
polski (standardowy):
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.
słowacki:
Všetci ľudia sa rodia slobodní a sebe rovní, čo sa týka ich dôstojnosti a práv. Sú obdarení rozumom a majú navzájom jednať v bratskom duchu.
śląski:
Wszyjske ludźe rodzům śe swobodne a růwne we swojim werće a prawach. Sům uůne uobdarzůne filipym a sůmńyńym a majům powinność wzglyndym inkszych jak brat s bratym postympować.

Przypisy

↑ JerzyJ. Nalepa JerzyJ., Słowiańszczyzna północno-zachodnia: podstawy jedności i jej rozpad, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Historii i Nauk Społecznych, 1967, s. 37 .
↑ ^a ^b ^c ^d AndrewA. Wilson AndrewA., Polish and West Slavic Languages, [w:] PhilippP. Strazny (red.), Encyclopedia of Linguistics, t. 2: M–Z, New York–Oxon: Fitzroy Dearborn, 2005, s. 862–866, ISBN 978-0-20331-920-8, ISBN 978-1-57958-451-1, ISBN 978-1-13545-522-4, OCLC 666922750 [dostęp 2019-09-07] (ang.).
↑ ^a ^b Slavia Occidentalis, tom 58, Sprzedaż: Czytelnik, 2001, s. 43 .
↑ LeszekL. Bednarczuk LeszekL., Związki i paralele fonetyczne języków słowiańskich, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2007, s. 129, ISBN 978-83-89191-62-5, OCLC 176095630 .

Linki zewnętrzne

język słowian – Koło Naukowe Slawistów ŚWIATOWID

[1] JerzyJ. Nalepa JerzyJ., Słowiańszczyzna północno-zachodnia: podstawy jedności i jej rozpad, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Historii i Nauk Społecznych, 1967, s. 37 .

[Strazny-2] AndrewA. Wilson AndrewA., Polish and West Slavic Languages, [w:] PhilippP. Strazny (red.), Encyclopedia of Linguistics, t. 2: M–Z, New York–Oxon: Fitzroy Dearborn, 2005, s. 862–866, ISBN 978-0-20331-920-8, ISBN 978-1-57958-451-1, ISBN 978-1-13545-522-4, OCLC 666922750 [dostęp 2019-09-07] (ang.).

[:2-3] Slavia Occidentalis, tom 58, Sprzedaż: Czytelnik, 2001, s. 43 .

[4] LeszekL. Bednarczuk LeszekL., Związki i paralele fonetyczne języków słowiańskich, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2007, s. 129, ISBN 978-83-89191-62-5, OCLC 176095630 .

[5] Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, lecz przodkiem wszystkich języków słowiańskich.

[1]

[2]

[3]

[4]

[A]