Przejdź do zawartości

Język tajski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ภาษาไทย
Obszar

Tajlandia i inne

Liczba mówiących

ogółem 46–50 milionów; 20 milionów jako pierwszy język[1]

Pismo/alfabet

tajskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy  Tajlandia
Organ regulujący ?
UNESCO 1 bezpieczny
Ethnologue 1 narodowy
Kody języka
ISO 639-1 th
ISO 639-2 tha
ISO 639-3 tha
IETF th
Glottolog thai1261
Ethnologue tha
GOST 7.75–97 таи 645
WALS tha
SIL THJ
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku tajskim
Słownik języka tajskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
System samogłosek w języku tajskim
Schemat tonów w języku tajskim

Język tajski, syjamskijęzyk z rodziny języków dajskich. Jest językiem urzędowym Tajlandii[2]. Jako pierwszy język używany jest jedynie w centralnej części Tajlandii (wokół Bangkoku). Na północy, południu oraz w regionie północno-wschodnim mówi się odrębnymi językami tajskimi[3][4][5].

System fonetyczny

[edytuj | edytuj kod]

System dźwiękowy (a także słowotwórstwo) języka tajskiego opiera się na sylabie o sformalizowanej budowie, składającej się z: nagłosu, śródgłosu, wygłosu (nie zawsze) i tonu. W nagłosie i wygłosie sylaby mogą znajdować się tylko spółgłoski (พยัญชนะ phayanchana), a w śródgłosie głoski z grupy sara (สระ), które to słowo tłumaczy się zazwyczaj jako „samogłoska”, choć do zakresu pojęcia „sara” należą także dyftongi (np. /ɯːa/), tryftongi oraz zbitka samogłosek ze spółgłoską /w/ – /iaw/ (/iaw/ i tryftongi, określane w literaturze anglojęzycznej jako „glide endings”, występują tylko w sylabach otwartych, czyli pozbawionych wygłosu). Tradycyjnie, do grupy „sara” zaliczano też zbitki: /am/, /ri/ i /rɯ/, które zachowały do dziś własne znaki pisma.

Głoski i ich zbitki występujące w nagłosie sylaby to: /g-/, /kh-/, /ng-/, /j-/, /ch-/, /s-/, /y-/, /d-/, /dt-/, /th-/, /n-/, /b-/, /bp-/, /ph-/, /f-/, /m-/, /r-/, /l-/, /w-/, /h-/, /kr/, /kl/, /kw/, /kʰr/, /kʰl/, /kʰw/, /pr/, /pl/, /pʰr/, /pʰl/, /tr/ oraz zwarcie krtaniowe, a w wygłosie: /-n/, /-ng/, or /-m/ (sylaby „żywe”), /-k/, /-p/, or /-t/ (sylaby „martwe”). Samogłoski tajskie to: /i ɯ u e ɤ o ɛ ɔ a/ oraz ich długie wersje (iloczas). Pozostałe dźwięki z grupy „sara” to: /aj/, /ia/, /aw/, /ua/, /ew/, /uj/, /ɯa/ (długie bądź krótkie), /ɛːw/, /ɤːj/, /ɔːj/, /o:j/, /iaw/, /uaj/, /ɯaj/ (wyłącznie długie), oraz wyłącznie krótkie /iw/.

Spółgłoski w nagłosie:

Wargowe Dziąsłowe Podniebienne Tylnojęzykowe Krtaniowe
Nosowe [m]
[n]
ณ,น
[ŋ]
Zwarte bezdźwięczne [p]
[t]
ฏ,ต
[tɕ]
[k]
[ʔ]
przydechowe [pʰ]
ผ,พ,ภ
[tʰ]
ฐ,ฑ,ฒ,ถ,ท,ธ
[tɕʰ]
ฉ,ช,ฌ
[kʰ]
ข,ฃ,ค,ฅ,ฆ
dźwięczne [b]
[d]
ฎ,ด
Szczelinowe [f]
ฝ,ฟ
[s]
ซ,ศ,ษ,ส
[h]
ห,ฮ
Płynne [w]
[l]
ล,ฬ
[j]
ญ,ย
Drżące [r]

Tonów w języku tajskim jest pięć – trzy rejestrowe (niski, pośredni, wysoki) i dwa konturowe (opadający i rosnący)[2]. Tony są elementem alfabetu języka tajskiego, posiadają funkcję dystynktywną. Przykład sylab o identycznych głoskach, ale różnych tonach i znaczeniach:

Ton tajski Zapis Wymowa Znaczenie
Pośredni สามัญ นา /nāː/ pole ryżowe
Niski เอก หน่า /nàː/ (popularny pseudonim)
Opadający โท หน้า /nâː/ twarz
Wysoki ตรี น้า /náː/ młodsze rodzeństwo matki
Rosnący จัตวา หนา /nǎː/ gruby, gęsty

Nie jest przyjęta za standard żadna transkrypcja ani transliteracja pisma tajskiego na alfabet łaciński. Najczęściej używa się (także w niniejszym artykule) Royal Thai General System of Transcription (RTGS), który jest jednak systemem przybliżonym (stworzonym na użytek znaków informacyjnych dla turystów), gdyż nie odtwarza tonów i iloczasu.

Morfologia i składnia

[edytuj | edytuj kod]

Jest to język typu SVO (subject-verb-object), czyli o szyku zdania zbliżonym do języków europejskich. Wyrazy są nieodmienne, z tego względu pozycja wyrazu w zdaniu określa relacje znaczeniowe (język izolujący).

Pismo tajskie

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Pismo tajskie.

Pismo tajskie jest alfabetem sylabicznym, spokrewnionym z alfabetami indyjskimi. Składa się z 44 liter podstawowych spółgłoskowych oraz 14 niesamodzielnych znaków służących do zaznaczania samogłosek (do zapisu niektórych dźwięków „sara” używa się też znaków spółgłoskowych). W piśmie tajskim nie rozróżnia się dużych i małych liter. Między wyrazami brak odstępów (z bardzo nielicznymi wyjątkami). Odstępem oddziela się zdania. Sylaby pisze się od lewej do prawej, ale kolejność stawiania liter w ramach sylaby określają odrębne zasady ortografii.

Spółgłoski można podzielić na trzy klasy tonalne: niskie, średnie i wysokie:

Niskie: ค, ฅ, ฆ, ง, ช, ซ, ฌ, ญ, ฑ, ฒ, ณ, ท, ธ, น, พ, ฟ, ภ, ม, ย, ร, ล, ว, ฬ, ฮ
Średnie: ก, จ, ฎ, ฏ, ด, ต, บ, ป, อ
Wysokie: ข, ฃ, ฉ, ฐ, ถ, ผ, ฝ, ศ, ษ, ส, ห

Znajomość klasy spółgłoski, typu sylaby („żywa” lub „martwa”) oraz długości samogłoski w sylabie pozwala określić, jaki ton ma być użyty przy wypowiadaniu sylaby. Dodatkowo ton może być modyfikowany odpowiednim markerem.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]