Język huński
Język huński – wymarły język, o którym szczątkowe informacje zostały zaczerpnięte ze źródeł łacińskich i greckich.
Hunowie byli ludem wieloetnicznym, toteż przez język huński należy rozumieć język ich pierwotnej grupy, która wędrując z Azji Środkowej wchłonęła elementy irańskie, słowiańskie i germańskie. Wieloetniczność Hunów potwierdzają zapiski starożytnych historyków, które świadczą o tym, że mówiło się wśród nich wieloma językami[1]. Posłujący na dwór Attyli bizantyński historyk Priskos zapisał w swojej relacji nazwę pitego przez Hunów napoju medos, co zdaniem niektórych lingwistów mogło być zapożyczeniem od słowiańskiego określenia oznaczającego miód[2]. Priskos przytoczył także nazwę innego spożywanego przez Hunów napitku sporządzanego z jęczmienia, kamos, która mogła być albo kolejnym zapożyczeniem słowiańskim (od kwas)[3], albo spokrewniona z tureckim kumys[4]. Podobnie za zapożyczenie słowiańskie lub germańskie (gockie) uznaje się zapisane przez Jordanesa słowo strava[5], odnoszące się do stypy urządzonej po śmierci Attyli.
Samo imię Attyla wiąże się z tureckim określeniem Wołgi (Atil/Itil). Z kolei imię jednego z jego synów, Ellaka, odczytuje się jako Ilig (turecki tytuł książęcy, używany m.in. przez Turkutów i Karachanidów), a imię drugiego syna, Dengizeka, jako zniekształcenie tureckiego Tengirer (tengir – morze, i er – mały, (szczęśliwy?) człowiek). Na podstawie tego rodzaju wnioskowań uznaje się pierwotny język Hunów za język ałtajski. Według Omeljana Pritsaka był to język ałtajski, „pomiędzy tureckim a mongolskim, prawdopodobnie bliższy temu pierwszemu niż ostatniemu. Język ten miał silne powiązania ze starobułgarskim i współczesnym czuwaskim”[6]. Ponadto „fakt że Bułgarzy Asparucha – których uważamy za potomków Hunów prowadzonych przez Irnika – byli Turkami, jest także silnym argumentem na korzyść hipotezy, iż przynajmniej część huńskiego przywództwa mówiła po turecku”[7]. Ostateczne rozstrzygnięcie kwestii językowej afiliacji Hunów nie jest jednak możliwe, ponieważ „nie ma niepodważalnego świadectwa dotyczącego ich języka. [...] Bardzo niewiele słów języka Hunów – w większości imion – zostało odnotowanych we współczesnych im źródłach i ich analiza, lub, jak powinniśmy raczej powiedzieć, odcyfrowanie, nie przyniosło powszechnie zaakceptowanych lub możliwych do przyjęcia rozwiązań”[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Peter B. Golden: An introduction to the history of the Turkic peoples: ethnogenesis and state-formation in medieval and early modern Eurasia and the Middle East. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1992, s. 88–89. ISBN 978-3-447-03274-2.
- ↑ Jerzy Strzelczyk, Od Prasłowian do Polaków, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1987, s. 28.
- ↑ George Vernadsky, The Origins of Russia, Clarendon Press, Oxford 1959, s. 74.
- ↑ Otto Maenchen-Helfen, The World of the Huns: Studies in Their History and Culture, University of California Press, Berkeley 1973, s. 424-425.
- ↑ Anna Parzymies, Język protobułgarski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1994, s. 63.
- ↑ Omeljan Pritsak. The Hunnic Language of the Attila Clan. „Harvard Ukrainian Studies”. 1982. 6. s. 470. ISSN 0363-5570. (ang.).
- ↑ Denis Sinor: The Hun period. W: Denis Sinor: The Cambridge history of early Inner Asia. Cambridge: Cambridge University Press, 1990, s. 202. ISBN 0-521-24304-1.
- ↑ Denis Sinor: The Hun period. W: Denis Sinor: The Cambridge history of early Inner Asia. Cambridge: Cambridge University Press, 1990, s. 201. ISBN 0-521-24304-1.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Peter B. Golden: An introduction to the history of the Turkic peoples: ethnogenesis and state-formation in medieval and early modern Eurasia and the Middle East. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1992. ISBN 978-3-447-03274-2.
- Omeljan Pritsak. The Hunnic Language of the Attila Clan. „Harvard Ukrainian Studies”. 1982. 6. ISSN 0363-5570. (ang.).
- Denis Sinor: The Hun period. W: Denis Sinor: The Cambridge history of early Inner Asia. Cambridge: Cambridge University Press, 1990. ISBN 0-521-24304-1.