Józef Wierusz-Kowalski

Józef Wierusz-Kowalski
Data i miejsce urodzenia	16 marca 1866 ; Puławy, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	30 listopada 1927 ; Ankara, Turcja
	Poseł RP przy Stolicy Apostolskiej
Okres	od 1 lipca 1919; do 30 sierpnia 1921
Poprzednik	funkcja utworzona
Następca	Władysław Skrzyński
	Poseł RP w Holandii
Okres	od 19 października 1921; do 1 grudnia 1924
Poprzednik	Eugeniusz Rozwadowski (chargé d’affaires)
Następca	Stanisław Koźmiński
	Poseł RP w Austrii
Okres	od 1 grudnia 1924; do 30 września 1926
Poprzednik	Zygmunt Lasocki
Następca	Karol Bader
	Poseł RP w Turcji
Okres	od 21 października 1926; do 30 listopada 1927
Poprzednik	Karol Bader
Następca	Kazimierz Papée (chargé d’affaires)
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Wierusz-Kowalski (ur. 16 marca 1866 w Puławach, zm. 30 listopada 1927 w Ankarze) – polski fizyk i dyplomata. Rektor uniwersytetu we Fryburgu (1897), po odzyskaniu niepodległości poseł RP przy Stolicy Apostolskiej, w Holandii, Austrii i Turcji.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Tadeusza, właściciela majątku Olbięcin w latach 1869–1904, i Julii Nepomuceny z Wasilewskich (1840−1873). Ukończył Gimnazjum Realne J. Pankiewicza w Warszawie. Początkowo studiował prawo na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, ale po roku przeniósł się na Uniwersytet w Getyndze, gdzie podjął studia fizyczne. Zajmował się początkowo własnościami szkła, w tym jego wytrzymałością. W 1889 r. przedstawił pracę doktorską Untersuchungen über die Festigkeit des Glases. Następnie pracował w Berlinie i Würzburgu, a od 1891 na Politechnice w Zurychu, skąd w 1892 przeniósł się na Uniwersytet w Bernie. W 1894 r. przyjął propozycję zorganizowania wydziału nauk matematycznych i przyrodniczych na Uniwersytecie we Fryburgu w Szwajcarii. Objął tam katedrę fizyki, a w roku akademickim 1897−1998 piastował funkcję rektora. Jego główną dziedziną badań była luminescencja mieszanin ziem rzadkich ze związkami metali alkalicznych pod wpływem promieniowania nadfioletowego i promieniowania katodowego, a także fosforescencja związków ziem rzadkich i związków organicznych, w 1910 odkrył zjawisko tzw. fosforescencji postępowej. Za prace w tej dziedzinie wyróżnił go w 1912 Uniwersytet Harvarda. Ponadto zajmował się doświadczeniami z wyładowaniami elektrycznymi. Jego asystentem we Fryburgu był Ignacy Mościcki. W 1911 oraz w latach 1917–1918 był wykładowcą fizyki na Wydziale Przyrodniczym oraz wykładał wstęp do teorii elektryczności w ramach Kursów Politechnicznych (1906–1908) na Wydziale Technicznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie^[1].

W czasie I wojny światowej działał w Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, założonym przez Henryka Sienkiewicza w Vevey. Członek redakcji wydawanej w Szwajcarii Wielkiej encyklopedii powszechnej. W 1916 roku był członkiem Zarządu Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej^[2]. Po polonizacji Uniwersytetu Warszawskiego, w 1917 r. powrócił do kraju by zorganizować katedrę fizyki na UW. W 1919 został mianowany profesorem Politechniki.

W 1919 r. wstąpił do służby dyplomatycznej II Rzeczypospolitej. 1 lipca 1919 mianowany posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym przy Stolicy Apostolskiej. 19 października 1921 mianowany posłem RP w Hadze, którym pozostawał do 1 grudnia 1924. Tego dnia objął funkcję posła RP w Wiedniu, którą sprawował do 30 września 1926. 21 października 1926 został posłem RP w Ankarze. Był członkiem Komisji Współpracy Intelektualnej Ligi Narodów (w miejsce Marii Skłodowskiej-Curie). Zmarł w czasie pełnienia obowiązków służbowych. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 157-6-10)^[3].

Rodzina

Od 2 października 1900 był mężem Leonii z hr. Rostworowskich h. Nałęcz (1870–1946), z którą miał pięcioro dzieci^[4]:

Tadeusza (1901–1958), męża Ewy Afry Ciecierskiej (córki Stefana i Marii z Doria-Dernałowiczów)
Michała (1903–1992), męża Krystyny hr. Żółtowskiej (córki Jana i Ludwiki z hr. Ostrowskich)
Marię Anielę (1904–1985), żony Iva Malleta
Józefa (1907–1987), męża Neny d’Elbée (wdowy po Tomaszu hr. Sobańskim^[5])
Jana Kantego (1912–2000), męża Teresy Staniec.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)^[6]

Przypisy

↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 95, 104 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna.
↑ Józef Stemler, Dzieło samopomocy narodowej. Polska Macierz Szkolna 1905–1935, Warszawa 1935, s. 173.
↑ Cmentarz Stare Powązki: KOWALSCY, LIPIŃSCY, GARYANTESIEWICZOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-08] .
↑ Józef Wierusz-Kowalski z Kowali h. Wieruszowa (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2017-11-15] .
↑ Tomasz Sobański z Sumówki h. Junosza (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2017-11-15] .
↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 293 „za zasługi, położone na polu pracy narodowo-społecznej na obczyźnie”.

Bibliografia, literatura, linki

Polski Słownik Biograficzny. Tom XIV (1968−1969).
Wierusz-Kowalski Józef, [w:] Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (red. naukowa Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, s. 116.
Rodzina.
Prace Józefa Wierusz-Kowalskiego w bibliotece Polona.

[1] Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 95, 104 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna.

[2] Józef Stemler, Dzieło samopomocy narodowej. Polska Macierz Szkolna 1905–1935, Warszawa 1935, s. 173.

[3] Cmentarz Stare Powązki: KOWALSCY, LIPIŃSCY, GARYANTESIEWICZOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-08] .

[4] Józef Wierusz-Kowalski z Kowali h. Wieruszowa (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2017-11-15] .

[5] Tomasz Sobański z Sumówki h. Junosza (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2017-11-15] .

[6] M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 293 „za zasługi, położone na polu pracy narodowo-społecznej na obczyźnie”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]