Józef Welamin Rutski
_(3).jpg)
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
1574 | |
| Data i miejsce śmierci | ||
| Miejsce pochówku | ||
| Metropolita kijowski | ||
| Okres sprawowania |
1613–1637 | |
| Biskup halicki | ||
| Okres sprawowania |
1611–1613 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Prezbiterat |
1608 | |
| Sakra biskupia |
czerwiec 1611 | |
| Data konsekracji |
czerwiec 1611 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Józef Welamin Rutski OSBM herbu Wąż[1][2] (też z Ruty, Rucki[3], Rudzki[4], imię świeckie Jan[5], ur. 1574, zm. 5 lutego 1637) – greckokatolicki metropolita kijowski, organizator Kościoła unickiego w Rzeczypospolitej, reformator zakonu bazylianów.
Urodzony w Rucie[6] k. Nowogródka na Białorusi. Pochodził z prawosławnej (w tym obrządku został ochrzczony), a następnie kalwińskiej, rodziny Korsaków, którzy od swojej posiadłości przyjęli nazwisko Rutski.
Wykształcenie zdobywał w szkołach kalwińskich w Nieświeżu, Wilnie i na dworach magnackich Zasławskich i Ostrogskich. Podczas studiów na uniwersytecie w Pradze (od 1590 r.) pod wpływem jezuitów zmienił wyznanie na katolicyzm obrządku łacińskiego. W latach 1593–1596 studiował filozofię w Würzburgu, a od 1603 r. w Kolegium Greckim św. Atanazego w Rzymie. Na życzenie papieża Klemensa VIII przyjął obrządek unicki.
Po powrocie do Rzeczypospolitej znalazł się w Wilnie (wówczas faktycznej stolicy Kościoła unickiego) u boku metropolity Hipacego Pocieja. Tu Rutski założył szkołę przygotowującą chłopców do stanu duchownego. W latach 1605–1606 przebywał w Moskwie z legatem papieskim Pawłem Symeonem, następnie udał się do Rzymu, by przedstawić nowemu papieżowi Pawłowi V program reform zakonnych w ramach Kościoła unickiego.
Po powrocie do Wilna wstąpił do klasztoru Świętej Trójcy (1607), gdzie przyjął święcenia zakonne i imię Józef (1608). Mianowany archimandrytą świętotroickim (1609) wraz z Jozafatem Kuncewiczem rozbudował monaster własnym kosztem, pracując też nad podniesieniem poziomu dyscypliny i wykształcenia mnichów.
Za te i inne zasługi otrzymał sakrę i tytuł biskupa halickiego, a po śmierci Hipacego Pocieja (1613) został mianowany przez Zygmunta III Wazę metropolitą.
W 1613 r. udał się do Rzymu, gdzie przedstawił Pawłowi V projekt reform w Kościele greckokatolickim, m.in. stypendia dla unitów w Kolegium Greckim i innych kolegiach papieskich, zrównanie szkół unickich i kolegiów jezuickich (by zapobiec latynizacji szlachty ruskiej).
Po powrocie kontynuował dzieło reformy zakonu bazylianów, tworząc monastery w Żyrowicach i Bytyniu. W 1616 r. autonomiczne dotąd klasztory połączył w kongregację pod wezwaniem Świętej Trójcy z dożywotnim protoarchimandrytą na czele, podlegającym jedynie metropolicie. Reforma bazylianów dokonana na wzór zakonu jezuitów w zakresie organizacji, reguły i działalności uczyniła ten zakon główną siłą Kościoła unickiego. Rutskiemu udało się pozyskać środowisko zakonne, będące dotąd centrum oporu wobec unii brzeskiej.
Metropolita zwalczał wpływy dyzunitów, jak i Kościoła rzymskokatolickiego, starając się u papieża o wydanie zakazu przechodzenia prawosławnych na obrządek łaciński. Po odtworzeniu hierarchii prawosławnej (misja patriarchy jerozolimskiego Teofanesa III w 1620 r.) podjął rozmowy z metropolitą prawosławnym Hiobem Boreckim (1623) na temat zjednoczenia obu unitów i dyzunitów i utworzenia wspólnego patriarchatu Rusi. Zabiegi te oraz podobne podejmowane w latach późniejszych (np. nieudany wspólny sobór w Kobryniu w 1629 r.) rozbiły się o mur nieufności prawosławnych wobec unitów i nieustępliwość Stolicy Apostolskiej, która domagała się, by prawosławni przyjęli unię brzeską.
Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa nowogródzkiego w 1632 roku[7].
Rutski zarządzał swoją metropolią w sposób scentralizowany, w oparciu o zakon bazylianów i ludzi wywodzących się z tego zakonu (Rafał Korsak, Metody Terlecki). Zmarł w klasztorze w Dermaniu. Pochowany został w Wilnie, gdzie jego grób stał się obiektem kultu.
W 1655 r. po zdobyciu Wilna przez wojska rosyjskie, szczątki Rutskiego zostały wywiezione w nieznane miejsce. W 1937 r. Kościół greckokatolicki w II Rzeczypospolitej podjął przygotowania do beatyfikacji Józefa Welamina Rutskiego.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Herbarz polski Kaspra Niesieckiego.
- ↑ Herby y familie rycerskie: tak w Koronie jako y Wielkim Xięstwie
- ↑ Valer Bulhakaŭ, Geopolityczne miejsce Białorusi w Europie i świecie, Fundacja Przestrzeni Obywat, 2006, ISBN 978-83-60694-02-2 [dostęp 2018-12-27] (pol.).
- ↑ Bibliografia polska...
- ↑ Edward Ozorowski: Rutski (Rucki, Rudzki, Rutskij, z Ruty) Welamin Józef Jan. W: Słownik polskich teologów katolickich. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, 1982, s. 527–531.
- ↑ Ruta al. Babniewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 42.
- ↑ Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie., [b.n.s.]
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Biografia metropolity
- Archbishop Josyf Veliamyn Rutski [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2014-05-04] (ang.).
- Józef Welamin Rutski – dzieła w bibliotece Polona
- Biskupi Kościoła unickiego w I Rzeczypospolitej
- Biskupi bazyliańscy
- Biskupi włodzimiersko-brzescy
- Elektorzy Władysława IV Wazy
- Elektorzy władców Polski (województwo nowogródzkie)
- Metropolici kijowscy (Kościół greckokatolicki)
- Pochowani w Wilnie
- Polscy bazylianie (I Rzeczpospolita)
- Urodzeni w 1574
- Zmarli w 1637