Ismail Kadare

Ismail Kadare
	; Ismail Kadare (2002)
Data i miejsce urodzenia	28 stycznia 1936 ; Gjirokastra
Data i miejsce śmierci	1 lipca 2024 ; Tirana
Narodowość	albańska
Język	albański
Alma Mater	Uniwersytet Tirański
Dziedzina sztuki	proza, poezja
	Ważne dzieła
	Generał martwej armii; Krew za krew; Kto przyprowadził Doruntinę; Następca; Pałac Snów; Ślepy ferman; Błędna kolacja;
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Bookera: Man Booker International Prize, 2005; Nagroda Księcia Asturii: 2009; Neustadt Internatinal Prize for Litearature: 2020;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Ismail Kadare (ur. 28 stycznia 1936 w Gjirokastrze, zm. 1 lipca 2024 w Tiranie^[1]) – albański pisarz.

Życiorys

Studiował literaturę na Uniwersytecie w Tiranie, a następnie w Instytucie Gorkiego w Moskwie. Pierwszy zbiór wierszy Frymëzime djaloshare opublikował w roku 1954. W 1960 r. zmuszony został do powrotu do kraju z powodu rozłamu radziecko-albańskiego. Po powrocie do kraju pracował jako dziennikarz, był także deputowanym do parlamentu albańskiego. W latach 80. pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Frontu Demokratycznego – komunistycznej organizacji masowej^[2].

W 1963 r. ukazała się powieść Generał martwej armii, która przyniosła mu sławę w Albanii, a następnie uznanie międzynarodowe. 24 października 1990 r. opuścił Albanię i uzyskał azyl polityczny we Francji. W 2005 r. otrzymał jako pierwszy nagrodę Man Booker International Prize^[3], w 2009 Nagrodę Księżnej Asturii w dziedzinie literatura^[4], a w 2015 Nagrodę Jerozolimską^[5]. W 2020 roku otrzymał Neustadt International Prize for Literature^[6].

W roku 2007, w związku z nominacją powieści Pałac snów do Nagrody Literackiej Europy Środkowej za 2006 rok pisarz po raz pierwszy odwiedził Polskę, spotykając się z czytelnikami w Warszawie i we Wrocławiu^[7]. W roku 2011 kolejny przekład jego książki – Ślepy ferman znalazł się w gronie siedmiu finalistów Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus za 2010 rok^[8]. Nominowany po raz kolejny w 2014 roku za książkę Wypadek^[9].

W swoich utworach często porusza tematykę dotyczącą działania mechanizmów państwa totalitarnego^[10]^[11].

Mieszkał w Paryżu i w Tiranie. Był żonaty (żona Elena), miał dwie córki Gresę i Besianę^[12]. Zmarł na atak serca w szpitalu w Tiranie^[13]. Pochowany 3 lipca 2024 na cmentarzu Tufinë w Tiranie^[12]. Imieniem pisarza nazwano ulice w Gjirokastrze i w Bilisht.

Polskie przekłady powieści Ismaila Kadare

Generał martwej armii, przeł. M. i C. Gawrysiowie, Warszawa 1984. ISBN 83-06-01079-5.
Krew za krew, przeł. Anna Mencwel, Warszawa 1988. ISBN 83-07-01650-9.
Kto przyprowadził Doruntinę?, przeł. Anna Laurent, Poznań 1991.
Akta sprawy H., przeł. Anna Laurent, Poznań 1994. ISBN 83-900203-4-3.
Potwór, przeł. Krystyna Arustowicz, Warszawa 2000. ISBN 83-06-02792-2.
Pałac snów, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Znak, Kraków 2006. ISBN 83-240-0698-2 (pierwszy przekład na język polski bezpośrednio z języka albańskiego)
Następca, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2008. ISBN 978-83-247-0809-3.
Ślepy ferman, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Pogranicze, Sejny 2010. ISBN 978-83-61388-01-2.
Córka Agamemnona, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2011. ISBN 978-83-247-1678-4.
Wypadek, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2013, ISBN 978-83-7943-109-0.
Kolacja dla wroga, przeł. Dorota Horodyska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2013, ISBN 978-83-7943-110-6.
Kronika w kamieniu, przeł. Marek Jeziorski, wyd. Sedno, Warszawa 2023, ISBN 978-83-7963-174-2.
Most o trzech przęsłach, przeł. Marek Jeziorski, wyd. Sedno, Warszawa 2024, ISBN 978-83-7963-226-8.

Poezja

Piramida Cheopsa, Czekając na Ciebie, [w:] Tylko Itaka pozostanie. Antologia poezji albańskiej i polskiej XX w., przeł. M. Saneja, Warszawa 1993.
Poezja, Pisane 31 grudnia, Twój telefon, Stare kino, Przeklęte Góry, Gitarzysta, Czekając na Ciebie, Tło, Paralela, Piramida Cheopsa, [w:] Nie jest za późno na miłość. Antologia poezji albańskiej XX wieku, przeł. M. Saneja, Sejny 2005.

Wywiady z pisarzem

Albański prawie noblista, rozm. Gabriele Invernizzi, Forum 1991/12, s. 18
Czyje Kosowo, rozm.Henri Guirchon, Jacques Julliard, Forum 1998/15, s. 6
Dobra nowina dla Albanii, rozm. Grzegorz Dobiecki, Rzeczpospolita 18 X 2003
Dyktatura i literatura to dzikie bestie, rozm. Grzegorz Dobiecki, Rzeczpospolita, dod. Plus Minus 2007/1 (6-7 I 2007), s. A11
Kultura kontra komunizm, rozm. Jose Alain Fralou, Nicole Zand, Forum 1992/2, s. 17
Literatura to dzika bestia, rozm. Magdalena Miecznicka, Dziennik 2007/275, s. 27
Musimy rozmawiać, rozm.Anna Uzelac, Gazeta Wyborcza 1996/265, s. 10
Odurzający smak wolności, rozm. Marek Rapacki, Gazeta Wyborcza 1998/298, s. 14
Tak wygląda życie małego narodu, rozm. Marek Rapacki, Gazeta Wyborcza 1999/79, s. 12
Wywiad Ismaila Kadare dla „Newsweek” z 13 maja 1991 r., Przegląd Międzynarodowy 1991/18, s. 44

Pozostałe publikacje

Dramat domu Szehu, Gazeta Wyborcza 1993/213, s. 14–16
e.[lsa] d.[emo], Kadare në finalen “Angelus” Shekulli 26 X 2007
Elsa Demo, Nuk jeni më njollë e bardhë në Poloni, Shekulli 25 IX 2007
Zygmunt Kryłowski, Aneks, czyli „Czerwoni paszowie”, [w:] Fatos Lubonja, Albania-wolność zagrożona, Sejny 2005
Naród albański u progu trzeciego tysiąclecia, przeł. Dorota Horodyska, Więź 1999/12
Grzegorz Sowula, Ismail Kadare wyróżniony, Rzeczpospolita 2005/129, s. A21
Tragiczny koniec iluzji, przeł. Dorota Horodyska, Gazeta Wyborcza 2004/72, s. 16–17
UKA, Kadare, Odra 1995/1, s. 121–122, portr.
Wielka zima, przeł. Bereś Stanisław, Laurent Anna, Odra 1993/1.
Z Tirany w świat, Forum 1999/15, s. 18–19

Scenariusze filmowe

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Ismaila Kadare.

Przypisy

↑ The well-known writer Ismail Kadare passed away.
↑ Dhjetor '90. Dokumente & Materiale. Tirana: UET Press, 2010. (alb.).
↑ Albanian wins first world Booker. BBC News, 2005-06-02. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)]. (ang.).
↑ Ismaíl Kadaré Prince of Asturias Award for Literature 2009. Fundación Princesa de Asturias. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)]. (ang.).
↑ Rebecca Wojno: Albanian writer to receive Jerusalem Prize. The Times of Israel, 2015-01-15. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-19)]. (ang.).
↑ Ismail Kadare, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-31] (ang.).
↑ Kadare w Polsce. 2007-11-23. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)]. (pol.).
↑ Książki nominowane do nagrody Angelus 2011. Angelus. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-04)]. (pol.).
↑ Angelus 2014 – Finał. Angelus. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-04)]. (pol.).
↑ Surviving and Subverting the Totalitarian State: A Tribute to Ismail Kadare, by Kapka Kassabova [online], World Literature Today, 15 grudnia 2020 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
↑ admin, Ismaïl Kadaré, l’historiographe du totalitarisme communiste [online], Valeurs actuelles, 8 sierpnia 2020 [dostęp 2022-12-27] (fr.).
↑ ^a ^b “Kurrë nuk më ka mërzitur!”- Lamtumira e fundit për Ismail Kadarenë, vajzat e shkrimtarit: Ishte i veçantë! E përfytyroj që është ngjitur në panteonin e gjenive të botës dhe na shikon [online], panorama.com.al, 2024 (alb.).
↑ Acclaimed Albanian writer Ismail Kadare dies aged 88. Le Monde, 2024-07-01. [dostęp 2024-07-01]. (ang.).

[1] The well-known writer Ismail Kadare passed away.

[2] Dhjetor '90. Dokumente & Materiale. Tirana: UET Press, 2010. (alb.).

[3] Albanian wins first world Booker. BBC News, 2005-06-02. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)]. (ang.).

[4] Ismaíl Kadaré Prince of Asturias Award for Literature 2009. Fundación Princesa de Asturias. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)]. (ang.).

[5] Rebecca Wojno: Albanian writer to receive Jerusalem Prize. The Times of Israel, 2015-01-15. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-19)]. (ang.).

[6] Ismail Kadare, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-31] (ang.).

[7] Kadare w Polsce. 2007-11-23. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)]. (pol.).

[8] Książki nominowane do nagrody Angelus 2011. Angelus. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-04)]. (pol.).

[9] Angelus 2014 – Finał. Angelus. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-04)]. (pol.).

[10] Surviving and Subverting the Totalitarian State: A Tribute to Ismail Kadare, by Kapka Kassabova [online], World Literature Today, 15 grudnia 2020 [dostęp 2022-12-27] (ang.).

[11] , Ismaïl Kadaré, l’historiographe du totalitarisme communiste [online], Valeurs actuelles, 8 sierpnia 2020 [dostęp 2022-12-27] (fr.).

[panorama-12] “Kurrë nuk më ka mërzitur!”- Lamtumira e fundit për Ismail Kadarenë, vajzat e shkrimtarit: Ishte i veçantë! E përfytyroj që është ngjitur në panteonin e gjenive të botës dhe na shikon [online], panorama.com.al, 2024 (alb.).

[13] Acclaimed Albanian writer Ismail Kadare dies aged 88. Le Monde, 2024-07-01. [dostęp 2024-07-01]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Lata 50.	Młodzieńcze inspiracje (1954) Sny (1957)
Lata 60.	Mój wiek (1961) Generał martwej armii (1963) Potwór (1965) Ślub (1968)
Lata 70.	Twierdza (1970) Kronika w kamieniu (1971) Listopad w pewnej stolicy (1975) Pokolenia Hankonatów (1977) Uczta pojednania (1977) Wielka zima (1977) Most o trzech przęsłach (1978) Wielkie paszałyki (1978) Zmierzch bogów stepu (1978) Krew za krew (1978) Kto przyprowadził Doruntinę? (1979)
Lata 80.	Urzędnik pałacu snów (1981) Ślepy ferman (1984) Bezksiężycowa noc (1985) Koncert na koniec zimy (1988)
Lata 90.	Akta sprawy H. (1990) Rok nieszczęścia (1990) Piramida (1992) Dusza (1996) Orzeł (1996) Pałac snów (1996) Trzy elegie dla Kosowa (1998)
Lata 2000–2009	Córka Agamemnona (2000) Marcowe zmarznięte kwiaty (2000) Życie, gra i śmierć Lula Mazreku (2002) Następca (2004) Kwestia szaleństwa (2005) Kolacja dla wroga (2008) Wypadek (2008) Nieporozumienie (2009)
Lata 2010–2019	Kukulla (2015)

2005-2015	2005: Kadare 2007: Achebe 2009: Munro 2011: Roth 2013: Davis 2015: Krasznahorkai
2016-2030	2016: Han 2017: Grossman 2018: Tokarczuk 2019: Al-Harthi 2020: Rijneveld 2021: Diop 2022: Shree 2023: Gospodinow 2024: Erpenbeck