Strzępiak liliowowierzchołkowy

Strzępiak liliowowierzchołkowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	strzępiakowate
Rodzaj	strzępiak
Gatunek	strzępiak liliowowierzchołkowy
Nazwa systematyczna
Inocybe cincinnata (Fr.) Quél. Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 179 (1872)

Strzępiak liliowowierzchołkowy, strzępiak kędzierzawy (Inocybe cincinnata (Fr.) Quél.) – gatunek grzybów należący do rodziny strzępiakowatych (Inocybaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Inocybe, Inocybaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus cincinnatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Lucien Quélet w 1872 r.

Synonimy:

• Agaricus cincinnatus Fr. 1821
• Agaricus phaeocomis Pers. 1828
• Inocybe cincinnata var. ambigua E. Ferrari 2007
• Inocybe cincinnata var. major (S. Petersen) Kuyper 1989
• Inocybe cincinnata var. transiens (Reumaux) E. Ludw. 2017
• Inocybe cincinnatula Kühner 1953
• Inocybe conformata P. Karst. 1889
• Inocybe obscura var. major S. Petersen 1911
• Inocybe obscura var. transiens Reumaux 1984
• Inocybe obscuroides P.D. Orton 1960
• Inocybe obscuroides f. heterospora Bon 1984
• Inocybe obscuroides var. marginata Bon 1979
• Inocybe phaeocomis (Pers.) Kuyper 1986
• Inocybe phaeocomis var. major (S. Petersen) Kuyper 1986
• Inocybe phaeocomis var. transiens (Reumaux) Poirier, Moënne-Locc 1989

Nazwę strzępiak kędzierzawy podał w 1990 r. Andrzej Nespiak, autor monografii strzępiaków występujących w Polsce. Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę strzępiak liliowowierzchołkowy, nie wspominając o nazwie A. Nespiaka.

Morfologia

Kapelusz

Średnica do 3 cm, początkowo stożkowaty, potem rozpłaszczający się i w końcu płaski. Ma ostry garbek. Brzeg początkowo wyraźnie podgięty, potem wyprostowujący się i kolejno załamany, prosty i podgięty ku górze. Powierzchnia sucha, włókienkowato-łuseczkowata. Barwa od jasnobrązowej do ciemnobrązowej. Na brzegu, wskutek mniejszej ilości łuseczek ma delikatny fioletowy odcień.

Blaszki

Gęste, prawie przyrośnięte, cienkie, o barwie orzechowobrązowej, z bardzo tylko słabym odcieniem fioletu. Ostrza ciemniejsze, orzęsione.

Trzon

Wysokość 2–4 cm, grubość 0,2–0,4 cm, walcowaty, czasami przy podstawie nieznacznie stożkowato rozszerzony. Powierzchnia włókienkowato-łuseczkowata, z wyraźnym fioletowym odcieniem w górnej części, w dolnej o barwie kapelusza.

Miąższ

W kapeluszu ma grubość 1–2 mm i jest jasnofioletowy, w trzonie natomiast tuż pod powierzchnią jest fioletowy, w środku zupełnie biały. Zapach spermy lub gołej ziemi. Brak wyraźnego smaku.

Cechy mikroskopowe

Zarodniki łódeczkowato-wrzecionowate, pękate, czasami nieregularne, o wymiarach 8–11,5 × 4,9–6,5 µm. Występują nieregularnie wrzecionowate lub maczugowate metuloidy o wymiarach 50–90 × 10–18 µm. Są prawie bez kryształków, a ich ściany pod wpływem amoniaku silnie żółkną. Pomiędzy metuloidami znajdują się maczugowate, brunatne wstawki.

Występowanie i siedlisko

Strzępiak liliowowierzchołkowy występuje na północnej półkuli. Podano jego stanowiska w Ameryce Północnej, Europie oraz w Japonii. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano co najmniej 5 stanowisk.

Grzyb mikoryzowy. Występuje na ziemi w lasach mieszanych. Na publikowanych stanowiskach w Polsce owocniki od lipca do września.