Kolczakówka wonna
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kolczakówka wonna |
| Nazwa systematyczna | |
| Hydnellum suaveolens (Scop.) P. Karst. Meddn. Soc. Fauna Flora fenn. 5: 41 (1879) | |
Kolczakówka wonna (Hydnellum suaveolens (Scop.) P. Karst.) – rodzaj grzybów należący do rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hydnellum, Bankeraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1772 r. Joannes Antonius Scopoli nadając mu nazwę Hydnum suaveolens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1879 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Hydnellum[1].
- Calodon suaveolens (Scop.) P. Karst. 1881
- Hydnum boreale Banker 1902
- Hydnum pullum Fr. 1815
- Hydnum suaveolens Scop. 1772
- Hydnum suaveolens Scop. 1772 subsp. suaveolens
- Hydnum suaveolens Scop. 1772 var. suaveolens
- Phaeodon suaveolens (Scop.) J. Schröt. 1888
- Sarcodon gravis Coker 1939
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako kolczak wonny[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Do 12 cm średnicy, białawy, niekiedy z błękitnawym lub szarawym odcieniem, później żółtawy do brązowawego. Przeważnie z białym brzegiem, zwykle wyraźnie promieniście pomarszczony, z koncentrycznymi fałdami lub nieregularnymi wyrostkami. Początkowo aksamitny, później łuskowaty[4].
Kolczasty, kolce zbiegające na trzon, białawe, niebieskoszare, w końcu purpurowobrunatne[4].
Cylindryczny, masywny, do 6 cm długi i 2,5 cm gruby. Aksamitny, fioletowoszary do fioletowoczarnego[4].
W kapeluszu białawy z niebieskofioletowym strefowaniem. W trzonie ciemniejszy, niebieski do granatowego, o silnym zapachu anyżu[4].
Brązowawe, nieregularnie guzkowate, wysyp zarodników brązowawy[4].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Podano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie i Azji[5]. W Polsce do 2020 r. podano 20 stanowisk historycznych i 14 współczesnych[6]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[7]. W latach 1995–2004 był pod ochroną częściową, od roku 2004 objęty ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek zagrożony wymarciem[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Niemczech, Danii, Szwecji i Finlandii[3].
Naziemny grzyb ektomykoryzowy[6]. Rozwija się w lasach iglastych, częściej na obszarach górskich. Wytwarza owocniki od lipca do października, pojedynczo lub w pozrastane ze sobą grupach[4].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]- kolczakówka niebieskawa (Hydnellum caeruleum), której miąższ ma zapach mączny, a na przekroju nie jest niebieskawo strefowany[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Czesław Narkiewicz, Grzyby chronione Dolnego Śląska, Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005, ISBN 83-89863-20-0.
- ↑ Mapa występowania kolczakówki wonnej na świecie [online] [dostęp 2020-11-20].
- ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Aktualne stanowiska kolczakówki wonnej w Polsce [online] [dostęp 2020-11-20].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.