Huta Blachownia
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Adres |
42-290 Blachownia |
| Data założenia |
1835 |
| Zatrudnienie |
1808 (1970) |
Huta Blachownia – zakład metalurgiczny w Blachowni w powiecie częstochowskim, w województwie śląskim. Kompleks budynków między rzeką Stradomką, głównym placem miasta i zalewem w Blachowni.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Do drugiej połowy XVIII wieku w Blachowni funkcjonowała kuźnica, utożsamiana ze wzmiankowaną wcześniej kuźnicą założoną nad Stradomką przez Błażeja Łojka. W 1610 roku kuźnicę przejął i rozbudował marszałek wielki koronny Mikołaj Wolski. W 1630 roku produkowano tutaj "osiemset wozów żelaza rocznie"[1]. W 1633 r. kuźnicę w Blachowni i Łojkach odwiedził król Władysław IV będąc w gościnie u Paulinów na Jasnej Górze i był tu "wystawnie podejmowany przez mistrza Zachariasza"[2].
W latach 1835–1837 Bank Polski zbudował hutę żelaza z maszyną parową. Huta Blachownia stanowiła własność skarbu państwa, a po likwidacji autonomii Królestwa Kongresowego – rodziny carskiej. 1 października 1900 r. hutę odwiedził ówczesny właściciel dóbr Ostrowy Wielki Książę Michał II Aleksandrowicz Romanow. Wielkiego Księcia powitali dyrektorzy zarządzający towarzystw „Laurahute” p. Maja i „Katarzyna” p. Skawiński, gdyż Huta pozostawała w 25-letniej dzierżawie tych towarzystw[3].
Do I wojny światowej zakład zachował charakter huty żelaza, później wygaszono wielki piec i w okresie międzywojennym pod nazwą "Odlewnia i Emaliernia Blachownia" działał już tylko jako odlewnia żeliwa (z emaliernią żeliwnych zlewów i naczyń). Podczas II wojny światowej Niemcy uruchomili produkcję zbrojeniową (bomby lotnicze).
W czasach PRL zrezygnowano z emaliowania, państwowy zakład produkował wyroby z żeliwa, eksportowane m.in. do Europy Zachodniej: żeliwne kaloryfery, rury i kształtki kanalizacyjne, elementy armatury, maszynki do mięsa, młynki ręczne, naczynia, piecyki, ruszty piecowe.
Po rozbudowie uruchomiono produkcję odlewów dla przemysłu elektrotechnicznego, tarcz i bębnów hamulcowych.
Wraz z rozwojem zakładu w PRL zmieniały się jego nazwy:
- "Odlewnia Blachownia (OB)",
- "Zakłady Wytwórcze Urządzeń Rozdzielczych i Elementów Żeliwnych (ZWURiEŻ)",
- "Zakład Elektro-Metalurgiczny (ZEM) Blachownia".
Po przekształceniu w jednoosobową spółkę skarbu państwa "ZEM Blachownia SA" został sprywatyzowany i już jako spółka giełdowa funkcjonował pod nazwą "Zakład Elektro-Metalurgiczny EMA-Blachownia SA". Uchwałę o likwidacji przyjęło nadzwyczajne zgromadzenie akcjonariuszy 30 kwietnia 2002 roku.
Zatrudnienie
[edytuj | edytuj kod]- 1838 r. – 74 pracowników
- 1914 r. – 1200[4]
- 1921 r. – 510[5]
- 1926 r. – 446[6]
- 1934 r. – 206[7]
- 1946 r. – 500
- 1955 r. – 1245
- 1965 r. – 1541
- 1970 r. – 1800[8]
Zaplecze
[edytuj | edytuj kod]Równocześnie z budową huty w 1835 roku zbudowano osiedle domków dla sprowadzonych specjalistów. Wcześniej wieś Blachownia miała tylko 16 domów mieszkalnych i 104 mieszkańców. W 1900 roku było 29 budynków i 229 mieszkańców.
W 1950 roku rozpoczęto w Blachowni budowę osiedla bloków mieszkalnych dla pracowników huty i okolicznych kopalni rud żelaza (Osiedle Robotnicze). W 1960 roku w Blachowni było już 277 budynków mieszkalnych, a w 1970 roku – 347 (przed przyłączeniem do Blachowni w 1973 roku okolicznych miejscowości). Obecne bloki komunalne w Blachowni były blokami zakładowymi jeszcze w latach 90. XX wieku.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Janusz Lipiec, Noty historyczne..., op.cit, s. 505
- ↑ R.K., Miasto Blachownia - Parafia, historia [online], www.frassati.hg.pl [dostęp 2017-10-12].
- ↑ Wielki Książę Michał Romanow w Hucie Blachownia - Blachownia i okolice, „Blachownia i okolice”, 1 października 2017 [dostęp 2017-10-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-13] (pol.).
- ↑ dane za lata 1838 i 1914: Janusz Lipiec, Noty historyczne ważniejszych miejscowości powiatu częstochowskiego, w: Ziemia Częstochowska, tom X, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1974, s. 505
- ↑ Franciszek Sobalski, Zarys historii gopodarczej powiatu częstochowskiego do 1939 r., w: Ziemia Częstochowska, tom X, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1974, s. 160
- ↑ Franciszek Sobalski, Powiat częstochowski w okresie II Rzeczypospolitej (1918–1939), w: Ziemia Częstochowska, tom XXVI, Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Wydawnictwo WSP w Częstochowie, Częstochowa 1999 ISBN 83-7098-704-4, s. 69
- ↑ Stanisław Wallmann, Rys historyczny życia gospodarczego Częstochowy, w: Ziemia Częstochowska, t. 3, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1947, s. 36
- ↑ dane za lata 1946–1970: Henryk Paranowski, Przemysł i rzemiosło w powiecie częstochowskim w latach 1945–1970, w: Ziemia Częstochowska, tom X, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1974, s. 316
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antoniewicz M., Metryki miast i miejscowości gminnych powiatu częstochowskiego, w: Ziemia Częstochowska, t. XXVII, Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Częstochowa 2000
- Lipiec J., Noty historyczne ważniejszych miejscowości powiatu częstochowskiego, w: Ziemia Częstochowska, t. X, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1974
- Paranowski H., Przemysł i rzemiosło w powiecie częstochowskim w latach 1945–1970, w: Ziemia Częstochowska, tom X, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1974
- Rotaub A., Trzepieczyński Z., Przemysł ciężki, w: Ziemia Częstochowska, t. XII, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1978
- Sobalski F., Zarys historii gospodarczej powiatu częstochowskiego do 1939 r., w: Ziemia Częstochowska, t. X, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1974
- 80 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Blachowni, Blachownia 2000
- Po prostu: huta, Dzień w Częstochowskiem 2000
- Powiat częstochowski poprzez wieki, w: Samorząd powiatu częstochowskiego 1998-2002, Wydawnictwo "Dom Książki" na zlec. Starostwa Powiatowego, Częstochowa 2002 ISBN 83-89108-23-2
- Województwo częstochowskie w okresie VI 1990 – VI 1993, Urząd Wojewódzki w Częstochowie, Częstochowa 1993