Hulman malabarski

Hulman malabarski
	Semnopithecus dussumieri
	I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843
	; Jaipur, północne Indie. 24.12.2007.
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	gerezy
Rodzaj	hulman
Gatunek	hulman malabarski
Synonimy
	Semnopithecus achates (Pocock, 1928); Semnopithecus anchises (Blyth, 1844); Semnopithecus elissa (Pocock, 1928); Semnopithecus entellus (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843) ssp. dussumieri; Semnopithecus iulus (Pocock, 1928); Semnopithecus priamellus (Pocock, 1928);
	Semnopithecus achates (Pocock, 1928); Semnopithecus anchises (Blyth, 1844); Semnopithecus elissa (Pocock, 1928); Semnopithecus entellus (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843) ssp. dussumieri; Semnopithecus iulus (Pocock, 1928); Semnopithecus priamellus (Pocock, 1928);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hulman malabarski^[2] (Semnopithecus dussumieri) – gatunek indyjskiego ssaka z rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Taksonomia

Gatunek uznawano w przeszłości za podgatunek hulmana czczonego (Semnopithecus entellus)^[1], obecnie dostrzega się jednak potrzebę prowadzenia dalszych prac nad systematyką gatunku^[1]. Badania mtDNA i nDNA sugerują, że S. dussumieri jest młodszym synonimem S. hypoleucos^[3].

Morfologia

O ile rodzaj Semnopithecus grupuje małpy o dużych rozmiarach, hulman malabarski zalicza się do mniejszych jego przedstawicieli^[4].

Ssak ten posiada futro kremowe na głowie, białe lub lekko żółtawe na brzuchu, białe w okolicach krzyża, reszta ciała zabarwiona jest na czarno-brązowo, nieraz daje się zauważyć też odcień fioletu^[4]. Kontrastują z nim czarne palce kończyn górnych i dolnych, nieraz ta ciemna barwa rozciąga się także na przedramiona^[4].

Występowanie i zachowanie

Zwierzę to zamieszkuje Indie, a dokładniej tereny położone w centrum i na zachodzie kraju^[1]^[5]. Za lokalizację typową uznaje się Mahé na Wybrzeżu Malabarskim w Indiach^[6]. Ssaka tego spotyka się od Nilgiri do Shernelly i od Godavari do Diguvamatta z pominięciem rejonów występowania pokrewnego gatunku Semnopithecus hypoleucos^[1].

Małpa bytuje na terenach położonych nie niżej niż 100 i nie wyżej niż 1700 metrów nad poziomem morza^[1]. Jej siedlisko stanowią lasy: zarówno wilgotne równikowe, nadbrzeżne, wilgotne jak i suche liściaste, zagajniki uznawane często za święte, busz, ogrody, a także tereny uprawne^[1]^[4]. Spotyka się ją nawet na porośniętych krzakami terenach pustynnych^[4]. Zwierzę to prowadzi w wymienionych siedliskach częściowo nadrzewny, częściowo naziemny tryb życia^[1]. Widuje się je na skałach, dachach, na kopcach termitów^[7]. Jak inni przedstawiciele swego rodzaju, porusza się zwykle na czterech łapach, chętniej biega, niż chodzi^[4]. Nawet młode skaczą między gałęziami w koronach drzew^[7]. Jego aktywność przypada na dzień^[1]. Obserwowano grupy składające się od 15 do 150 osobników^[1]. Zwierzęta przejawiają zachowania społeczne: iskają się wzajemnie, a także ostrzegają się przed zagrożeniem^[7]. Widywano samice opiekujące się nie swoimi dziećmi^[7]. W grupie występuje samiec alfa i określona hierarchia, także pomiędzy samicami, które okazują poddanie, pozwalając wyżej stojącej osobniczce na dokonanie kopulacji^[7]. Pomiędzy samcami zaś dochodzi do walk^[7].

Pożywienie

Hulman malabarski żywi się głównie liśćmi^[1].

Status

Całkowita liczebność gatunku nie jest znana, można określić tylko jej rząd wielkości (setki tysięcy)^[1]. Nie powinna jednak przewyższać 300 000, bo na tyle szacuje się łączną liczebność wszystkich gatunków rodzaju^[4]. W rezerwacie Kumbalgarh Wildlife Sanctuary zaobserwowano duże jej wahania^[1], jednakże całkowita populacja wydaje się stabilna^[1].

Obecnie nie istnieją poważne zagrożenia dla istnienia gatunku^[1]. IUCN wymienia następujące niebezpieczeństwa grożące tym małpom^[1]:

wypadki drogowe,
górnictwo,
choroby przenoszone przez zwierzęta domowe ze szczególnym uwzględnieniem świerzbu,
drapieżnictwo.

Do drapieżników polujących na hulmany zalicza się lamparty, tygrysy i cyjony^[4]. Natomiast zrzuconymi przez hulmany owocami żywią się np. dzikie świnie^[7].

Gatunek jest objęty ochroną w ramach konwencji CITES (Załącznik II), a także Indian Wildlife Protection Act^[1]. Nie pomija go także prawodawstwo Unii Europejskiej. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 407/2009 z dnia 14 maja 2009 zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi umieszcza go w załączniku A^[8].

W kulturze

Małpy należące do rodzaju Semnopithecus uznawane są w hinduizmie za święte^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w C.P.C.P. Groves C.P.C.P., A.A. Chhangani A.A., Semnopithecus dussumieri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-15] (ang.).
↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 51. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 256. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Kurt Gron: Primate Factsheets: Gray langur (Semnopithecus) Taxonomy, Morphology, & Ecology. Primate Info Net, 2008-10-28. [dostęp 2010-04-19]. (ang.).
↑ C.P.C.P. Groves C.P.C.P., A.A. Chhangani A.A., Semnopithecus dussumieri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-04-18] (ang.).
↑ Mammalian Species of the World. SPECIES Semnopithecus dussumieri. Bucknell Univesity. [dostęp 2010-04-19]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Southern plains gray langur (Semnopithecus dussumieri). Arkive. Images of the Earth, 2009. [dostęp 2010-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-15)]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Komisji (WE) nr 407/2009 z dnia 14 maja 2009 zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi. eu-lex.ueropa.ue, 2009-05-14. [dostęp 2010-04-18].

[iucn-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w C.P.C.P. Groves C.P.C.P., A.A. Chhangani A.A., Semnopithecus dussumieri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-15] (ang.).

[miiz-2] Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 51. ISBN 978-83-88147-15-9.

[Burgin&inni-3] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 256. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Primate-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Kurt Gron: Primate Factsheets: Gray langur (Semnopithecus) Taxonomy, Morphology, & Ecology. Primate Info Net, 2008-10-28. [dostęp 2010-04-19]. (ang.).

[5] C.P.C.P. Groves C.P.C.P., A.A. Chhangani A.A., Semnopithecus dussumieri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-04-18] (ang.).

[6] Mammalian Species of the World. SPECIES Semnopithecus dussumieri. Bucknell Univesity. [dostęp 2010-04-19]. (ang.).

[Ark-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Southern plains gray langur (Semnopithecus dussumieri). Arkive. Images of the Earth, 2009. [dostęp 2010-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-15)]. (ang.).

[8] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 407/2009 z dnia 14 maja 2009 zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi. eu-lex.ueropa.ue, 2009-05-14. [dostęp 2010-04-18].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]