Himantoglossum

Himantoglossum
	; Morfologia himantoglossum cuchnącego
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	storczykowe
Rodzaj	himantoglossum
	Nazwa systematyczna
	Himantoglossum Spreng.; Syst. Veg. 3: 675. Jan-Mar 1826
	Typ nomenklatoryczny
	H. hircinum (L.) Spreng.
Synonimy
	Barlia Parl. ; Comperia K.Koch ; × Comptoglossum Karatzas ; Loroglossum Rich.
	Barlia Parl. ; Comperia K.Koch ; × Comptoglossum Karatzas ; Loroglossum Rich.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Himantoglossum^[6], himantoglosum^[7] (Himantoglossum Spreng.) – rodzaj bylin należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Obejmuje 9 gatunków występujących w basenie Morza Śródziemnego sięgając na zachodzie po Wyspy Kanaryjskie, na północy po Wielką Brytanię, a na wschodzie po Iran^[8]^[4].

Morfologia

Pokrój: Rośliny nagie, tęgie, o pędzie osiągającym ponad 1 m wysokości^[8].
Część podziemna: Dwie kuliste lub jajowate, niepodzielone bulwy^[8].
Liście: Często okazałe, zielone, zawsze bez plam, kształtu podługowato-języczkowatego^[8].
Kwiaty: Duże, zebrane w luźne lub gęste, cylindryczne kwiatostany. Kwiaty wsparte są nieco błoniastymi przysadkami. Listki okwiatu zielonkawe do fioletowych, są wąskie i hełmiasto stulone z wyjątkiem warżki. Warżka trójłatkowa, z bocznymi łatkami krótkimi, równowąskimi lub trójkątnymi. Łatka środkowa taśmowata, długa, na szczycie często głęboko rozwidlona. Prętosłup krótki, ze znamieniem tępo czworokątnym lub jajowato-sercowatych, z okazałym rostellum. Zalążnia siedząca i skręcona^[8].
Owoc: Wydłużona, siedząca torebka.

Biologia i ekologia

Wszystkie zaliczane tu gatunki występują na glebach wapiennych, w widnych, świetlistych lasach, zaroślach i w murawach^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów podplemienia Orchidinae w plemieniu Orchideae w obrębie podrodziny storczykowych (Orchideae) z rodziny storczykowatych (Orchidaceae)^[9]. Storczykowate są kladem bazalnym w rzędzie szparagowców (Asparagales) w obrębie jednoliściennych^[2]^[10].

Niektóre gatunki z tego rodzaju bywają w wąskich ujęciach proponowane do wyodrębnienia w osobne rodzaje. Dotyczy to takich gatunków jak^[11]:

Himantoglossum comperianum (Steven) P.Delforge opisanego jako Comperia comperiana (Steven) Asch. & Graebn. w ramach monotypowego rodzaju Comperia.
Himantoglossum robertianum (Loisel.) P.Delforge opisanego jako Barlia longibracteata (Rchb.f.) Parl.

Relacje filogenetyczne rodzaju w świetle badań molekularnych^[11]:

	Himantoglossum sensu stricto

	Barlia

Comperia comperianum

Steveniella

	Anacamptis

	Serapias

Ophrys

Neotinea

Wykaz gatunków (w ujęciu szerokim)^[4]^[5]

Himantoglossum adriaticum H.Baumann
Himantoglossum × agiasense (Karatzas) ined.
Himantoglossum calcaratum (Beck) Schltr.
Himantoglossum caprinum (M.Bieb.) Spreng.
Himantoglossum comperianum (Steven) P.Delforge
Himantoglossum formosum (Steven) K.Koch
Himantoglossum hircinum (L.) Spreng. – himantoglossum cuchnące
Himantoglossum metlesicsianum (W.P.Teschner) P.Delforge
Himantoglossum montis-tauri Kreutz & W.Lüders
Himantoglossum robertianum (Loisel.) P.Delforge
Himantoglossum × samariense C.Alibertis & A.Alibertis

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-02-13] (ang.).
↑ Himantoglossum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2014-02-13].
↑ ^a ^b ^c Himantoglossum Spreng.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-03].
↑ ^a ^b Himantoglossum. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-05-01].
↑ Helmut Baumann, Siegfried Künkele, Richard Lorenz: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 118. ISBN 978-83-7073-698-9.
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 100. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Himantoglossum Spreng.. [w:] eMonocot [on-line]. [dostęp 2014-02-13].
↑ Genus: Himantoglossum Spreng.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-02-13].
↑ Himantoglossum. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-05-01].
↑ ^a ^b Richard M. Bateman, Peter M. Hollingsworth, Jillian Preston, Luo Yi-Bo, Alec M. Pridgeon, Mark W. Chase. Molecular phylogenetics and evolution of Orchidinae and selected Habenariinae (Orchidaceae). „Botanical Journal of the Linnean Society”. 142, 1, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.00157.x.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-02-13] (ang.).

[3] Himantoglossum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2014-02-13].

[powo-4] Himantoglossum Spreng.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-03].

[CoL-5] Himantoglossum. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-05-01].

[baumann-6] Helmut Baumann, Siegfried Künkele, Richard Lorenz: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 118. ISBN 978-83-7073-698-9.

[gawrys-7] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 100. ISBN 978-83-925110-5-2.

[monocot-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Himantoglossum Spreng.. [w:] eMonocot [on-line]. [dostęp 2014-02-13].

[9] Genus: Himantoglossum Spreng.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-02-13].

[NCBI-10] Himantoglossum. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-05-01].

[bateman-11] Richard M. Bateman, Peter M. Hollingsworth, Jillian Preston, Luo Yi-Bo, Alec M. Pridgeon, Mark W. Chase. Molecular phylogenetics and evolution of Orchidinae and selected Habenariinae (Orchidaceae). „Botanical Journal of the Linnean Society”. 142, 1, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.00157.x.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]