Hesperornithes
| Hesperornithes | |
| Okres istnienia: 89–66 mln lat temu | |
 Hesperornis | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada |
Hesperornithes |
| Rząd |
Hesperornithiformes |
Hesperornithes – monotypowa podgromada ptaków obejmująca rząd Hesperornithiformes. Jest to wymarły klad wysoko wyspecjalizowanych ptaków uzębionych, żyjących w późnej kredzie. Do Hesperornithes należały stosunkowo duże wodne ptaki żyjące na półkuli północnej. Prawdopodobnie zdecydowana większość ptaków należących do tego kladu była nielotna. Zwierzęta te współegzystowały z amonitami, łodzikowcami, kałamarnicami, belemnitami, filtrującymi rybami Pachycormidae, jaszczurkami z rodziny Mosasauridae oraz plezjozaurami, podczas gdy krokodylomorfy z rodziny Dyrosauridae wtórnie stały się zwierzętami półmorskimi (wcześniejsze niektóre formy krokodyli były wyłącznie morskie)[1].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Największe formy, takie jak Hesperornis, dorastały do około 180 cm długości[2]. Najmniejsze gatunki być może były zdolne do lotu, jednak skrzydła większych ptaków, takich jak Baptornis czy Hesperornis, były już jedynie szczątkowe. Hesperornithes prawdopodobnie na lądzie poruszały się niezgrabnie i z tego powodu – poza okresem składania jaj – niechętnie opuszczały wodę. Palce stóp hesperornisa miały przypuszczalnie płatkowate rozszerzenia, podobnie jak u współczesnych perkozów, podczas gdy palce baptornisa były spięte błoną pławną, jak u nurów. Stosunkowo niewielka gęstość zmniejszała ich wyporność, co ułatwiało nurkowanie. Struktura kości Hesperornis regalis wykazywała podobieństwa do struktury kości współczesnych pingwinów oraz kredowych antarktycznych nurów[3].
Klasyfikacja i filogeneza
[edytuj | edytuj kod]W 1888 roku Max Fürbringer ustanowił takson Hesperornithes dla Hesperornis regalis oraz gatunków najbliżej z nim spokrewnionych. Clarke w 2004 nadała Hesperornithes definicję typu branch-based, wedle której jest to najszerszy klad obejmujący Hesperornis regalis i wszystkie Avialae bliżej spokrewnione z nim niż z Aves[4]. W 2005 roku Sereno zmodyfikował tę definicję i zamiast Aves użył Passer domesticus[5].
Najstarszym znanym przedstawicielem Hesperornithes jest jeden z gatunków Hesperornis, którego skamieniałości odkryto w osadach wczesnokoniackich, datowanych na około 89 mln lat, a najmłodsze pochodzą z późnego mastrychtu, sprzed około 66 mln lat[5].
Klasyfikacja
[edytuj | edytuj kod]Za: Marsh, 1880; Feduccia, 1996; Tokaryk, Cumbaa & Storer, 1997 oraz Galton & Martin, 2002[6], a także Clarke, 2004[4] oraz Sereno, 2005[5]
- Hesperornithes I Hesperornithiformes
- Formy bazalne oraz o niepewnym pokrewieństwie:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Introduction. The Evolution of Sea Reptiles and their mesozoic world., [w:] Gregory S. Paul, The Princeton Field Guide to Mesozoic Sea Reptiles, Princeton University Press, 2022, s. 22, ISBN 978-0-691-24145-6 (ang.).
- ↑ Mike Everhart: Hesperornis regalis Marsh 1872. Toothed marine birds of the Late Cretaceous seas. Oceans of Kansas Paleontology. [dostęp 2009-04-12]. (ang.).
- ↑ A. Chinsamy, Larry D. Martin, P. Dobson. Bone microstructure of the diving Hesperornis and the volant Ichthyornis from the Niobrara Chalk of western Kansas. „Cretaceous Research”. 19 (2), s. 225–235, 1998. DOI: 10.1006/cres.1997.0102. (ang.).
- ↑ a b J. A. Clarke. Morphology, Phylogenetic Taxonomy, and Systematics of Ichthyornis and Apatornis (Avialae: Ornithurae). „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 286, s. 1–179, 2004. (ang.).
- ↑ a b c Sereno, P. C.: Hesperornithes. Taxon Search. [dostęp 2009-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-31)]. (ang.).
- ↑ Mikko Haaramo: †Hesperornithiformes. Mikko's Phylogeny Archive. [dostęp 2009-04-12]. (ang.).