Heshen
| |||||||||
| Nazwisko chińskie | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Heshen (ur. 1750, zm. 22 lutego 1799) – mandżurski generał i polityk, faworyt cesarza Qianlonga, który osiągnął najwyższe stanowiska w cesarstwie chińskim za czasów dynastii Qing i zwany był „drugim cesarzem”. Jego zawrotna kariera wzbudziła wiele zawiści, a jego nepotyzm stał się symbolem korupcji dworu chińskiego.
Syn Changbao, generała Czerwonej Chorągwi wojsk mandżurskich, pochodzącego z klanu Niuhuru; jego dziadek ze strony matki, Ying Lian, był Wielkim Sekretarzem w latach 1776-1783. Młody Heshen uczęszczał do szkoły dla dzieci żołnierzy chorągwianych i zdał egzamin urzędniczy na najniższy stopień xiucai. W 1772 wszedł w skład Gwardii Cesarskiej, by trzy lata później rozpocząć swą niebywałą karierę[1].
Qianlong spotkał Heshena w 1775 roku i młody gwardzista przypadł mu do gustu. W 1776 roku Heshen otrzymał stanowisko zastępcy dowódcy Niebieskiej Chorągwi, co oznaczało promocję o trzy rangi, a dodatkowo przeszedł z Chorągwi Czerwonej do bardziej prestiżowej Żółtej. Dwa miesiące później został wiceministrem finansów, następnie Wielkim Doradcą, wreszcie – Ministrem Dworu Cesarskiego. W następnym roku został dowódcą żandarmerii pekińskiej, w kolejnym - jednym z naczelników ceł w Pekinie; to dochodowe stanowisko piastował osiem lat, choć zazwyczaj przyznawano je tylko na rok[1].
Opisywano go jako eleganckiego (a nawet dandysa), inteligentnego i błyskotliwego[2], aczkolwiek jego wrogowie twierdzili, że kultury i wykształcenia miał niewiele, ale ambicji i chciwości - w nadmiarze[3]. Błyskawiczny awans i ogromne zaufanie, jakim obdarzał go Qianlong powodowały wiele niepotwierdzonych plotek o homoseksualnym związku ponad sześćdziesięciopięcioletniego cesarza i przystojnego, młodego oficera. Według jednej z opowieści Heshen miał być inkarnacją konkubiny cesarza Yongzhenga, w której niegdyś zadurzony był młody Qianlong. Być może cesarz chciał w nim mieć zaufanego doradcę i powiernika, osobistego inspektora[2]. Jego awans mógł być też wyrazem poszukiwania przez Qianlonga talentów wśród młodych Mandżurów, którzy w większym stopniu niż ich zsinizowani krewniacy mieli zachować cnoty pierwotnych zdobywców Chin[4].
Z takim zadaniem wysłał go w 1780 roku do Yunnanu; Heshen udowodnił korupcję, zarzucaną tamtejszemu gubernatorowi generalnemu Li Shiyao. W czasie swego pobytu przygotował też dokładny raport na temat południowych prowincji. W tym samym roku został mianowany dowódcą Błękitnej Chorągwi, Ministrem Finansów i naczelnikiem cesarskiej biblioteki, odpowiedzialnym za kompilacje wielkich encyklopedii cesarskich. Rok później wysłano go do stłumienia rebelii muzułmanów w Gansu. Jako dowódca okazał się zupełnie niekompetentny, co nie przeszkodziło mu odebrać wielkich nagród, gdy trzy lata później powstanie stłumiono. Pełnił kolejno (i równocześnie) funkcje Ministra Finansów, Służby Państwowej, a od 1786 roku – Wielkiego Sekretarza, zajmując równocześnie do 20 pomniejszych urzędów. Ciągle awansując, w 1798 roku otrzymał tytuł diuka (od 1790 roku był też teściem ulubionej córki cesarza)[1].
W 1794 roku opiekował się misją dyplomatyczną lorda Macartneya, która przybyła do cesarza Qianlonga. Skorzystał wtedy z usług towarzyszącego misji lekarza, ponieważ nie mogli mu pomóc specjaliści chińscy. Dr Hugh Gillan zdiagnozował u niego poważny artretyzm i przepuklinę[2].
W latach 80. i 90. XVIII wieku obsadził swymi poplecznikami wszystkie ważne urzędy: przykładowo, młodszego brata, Helina, mianował Ministrem Robót Publicznych, cesarskim namiestnikiem w Tybecie, gubernatorem generalnym Syczuanu i dowódcą podczas powstania Miao[4]. Za ich pośrednictwem zgarniał niebywałe zyski; nawet udowodnione przypadki korupcji wśród jego wysoko postawionych podwładnych nie były mu w stanie zaszkodzić[1]. Macki sieci związanych z nim urzędników sięgały najdalszych krańców imperium, np. Tajwanu[3]. Szczyt potęgi osiągnął po formalnej abdykacji Qianlonga w 1796 roku, który nie pozwolił swemu następcy realnie rządzić, dawał za to wolną rękę swemu faworytowi. M.in. w tym okresie Heshen zagarnął miliony na dostawach dla wojska podczas tłumienia powstań Białego Lotosu i Miao (1795–1806)[1].
Jego upadek nastąpił w miesiąc po śmierci Qianlonga, którego następca, Jiaqing, był zdeterminowany ugruntować swoje panowanie, pozbywając się wszechwładnego ministra[5]. Heshena oskarżono o nadużycia i zmuszono do samobójstwa, pozbawiając równocześnie wszystkich tytułów. Jego syn, cesarski szwagier, zatrzymał jedynie stanowisko odziedziczone po dziadku[1]. Jiaqing nie zdecydował się jednak na czystkę i pozbycie się wszystkich popleczników Heshena, co utrudniło późniejszą walkę z korupcją[5].
Kwestią dyskusyjną jest na ile stopień skorumpowania Heshena był rzeczywiście wyjątkowy, a na ile typowy dla qingowskiej administracji. Fakt skazania za korupcję 30 ze 139 gubernatorów prowincji za panowania Qianlonga, może wskazywać to drugie[4]. Kampania oskarżeń, jaką po jego upadku rozpętali jego wrogowie, skutecznie utrudnia ocenę jego postaci[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Knight Biggerstaff: Ho-shen. W: Arthur W. Hummel: Eminent Chinese of the Ch`ing Period (1644-1912). T. 1. Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 1943, s. 289-290.
- ↑ a b c Jonathan Spence: Search for Modern China. New York: Norton, 1990, s. 114-6. ISBN 0-393-02708-2.
- ↑ a b c Susan Naquin, Evelyn Rawski: Chinese Society in the Eighteenth Century. New Haven: Yale University Press, 1987, s. 53-54 i 209. ISBN 0-300-03848-8.
- ↑ a b c Willard J. Peterson: The Cambridge History of China. The Ch'ing Empire to 1800, Part 1. Cambridge: Cambridge University Press, 2003, s. 302-304 i 346. ISBN 978-0-521-24334-6.
- ↑ a b John K. Fairbank, Denis Twitchett: The Cambridge History of China. T. 10: Late Ch'ing, 1800-1911, part 2. Cambridge: Cambridge University Press, 1980, s. 108. ISBN 978-0-521-21447-6.