Grupa Warowna Adam

Grupa warowna „Adam” (Dělostřelecká tvrz Adam) – część czechosłowackiej fortyfikacji granicznej mającej chronić północną granicę Czechosłowacji^[1] od strony Kotliny Kłodzkiej.

Historia

Obiekty Grupy warownej „Adam” położone są w Sudetach Środkowych, w południowo-wschodniej części Grzbietu Głównego Gór Orlickich zwanym Czeskim Grzebieniem, na wzniesieniu Adam, około 3,4 km na zachód od centrum Kamieńczyka^[2].

Głównym zadaniem grupy warownej było zamknięcie ogniem artyleryjskim Kotliny Kłodzkiej wbijającej się południkowo klinem w głąb terytorium. Wyprowadzone z Kotliny Kłodzkiej niemieckie natarcie, po przekroczeniu grzbietu górskiego stwarzało dla nieprzyjaciela najlepsze warunki do przecięcia kraju na dwie części, a w szczególności panowanie nad komunikacją. W dalszej kolejności działa obiektów K-Am-S 42 i K-Am-S 43 grupy warownej „Adam” miały wspierać ogniem artyleryjskim sąsiednie grupy warowne oraz przyległe linie ciężkich i lekkich umocnień oraz zwalczać koncentrację nieprzyjacielskich wojsk w okolicach węzła komunikacyjnego w Międzylesiu (niem. Mitewalde)^[3].

Grupa warowna „Adam” miała być największą z budowanych grup warownych w Górach Orlickich, jednak zajmowała najmniejszą powierzchnię ze wszystkich 16 budowanych w Czechosłowacji grup warownych. Obiekty tej grupy warownej rozmieszczone są na obszarze w kształcie prostokąta o wymiarach 400 × 500 metrów. W skład grupy wchodziło 8 schronów bojowych, podziemny magazyn i koszary oraz system podziemnych korytarzy (potern) łączących poszczególne obiekty. Oprócz obiektu wejściowego w skład GW „Adam” wchodziły trzy schrony bojowe piechoty, dwa schrony artyleryjskie, z których każdy miał być wyposażony w trzy szybkostrzelne haubice kalibru 100 mm, jeden schron z dwiema haubicami umieszczonymi w wysuwanej wieży pancernej oraz schronu artyleryjskiego o znaku K-Am-S 44 „Za větrem” dla dwóch moździerzy kalibru 122 mm, którego nie wybudowano przed wkroczeniem Niemców. Łączna długość podziemnych pomieszczeń i korytarzy wynosiła ok. 2 km. Obok pomieszczeń związanych ze stanowiskami ogniowymi grupa warowna posiadała również pomieszczenia dla radiotelegrafisty, dowódcy, sypialnie, ubikacje, magazyny oraz wiele innych.

Załoga obiektu miała liczyć 611 żołnierzy, w tym 34 oficerów, 12 podoficerów i 564 szeregowców. Załogę artyleryjskiej grupy warownej „Adam” tworzył VI Batalion wchodzący w skład Hraničářská Regiment Nr 19. Dowódcą fortu został mianowany pułkownik Antony Kostrhún, a jego zastępcą i komendantem twierdzy artyleryjskiej major Bedřich Pustějovský.

Obiekty bojowe wchodzące w skład Grupy warownej „Adam”:

K-Am-S 39 „Houdek” – bojowy schron piechoty
K-Am-S 40 „U háječku” – bojowy schron piechoty
K-Am-S 41 „Pod vrškem” – bojowy schron piechoty
K-Am-S 42 „Trigonometr” – bojowy schron artyleryjski z dwoma szybkostrzelnymi haubicami kalibru 100 mm oraz wysuwną obrotową wieżą artyleryjską
K-Am-S 43 „Veverka” – bojowy schron artyleryjski z trzema szybkostrzelnymi haubicami kalibru 100 mm.
K-Am-S 43a „Na sekyře – obiekt wejściowy
K-Am-S 44 „Za větrem” – bojowy schron artyleryjski dla dwóch moździerzy.
K-Am-S 45 „Jabůrek” – bojowy schron artyleryjski z trzema szybkostrzelnymi haubicami kalibru 100 mm.

Oprócz ośmiu wybudowanych obiektów grupy warownej Adam wybudowano trzy bojowe schrony piechoty K-S 37, K-S 38, K-S 39.

Grupa Warowna „Adam” podległa dowództwu korpusu saperów w Kralikach. Budowę obiektów bojowych Grupy warownej Adam rozpoczęto 10.08.1936 r. i prowadzono do 30.09.1938 r., do czasu kiedy cały obszar został włączony do III Rzeszy. Całością prac przy umacnianiu granic kierowała Dyrekcja Prac Fortyfikacyjnych (Ředitelství opevňovacích prací, w skrócie ŘOP), powołana 20.03.1935 r. Autorem projektu grupy warownej „Adam” był mgr. Petr Kovář. Budowę obiektów realizowała firma budowlana Dr. ing. Kapsa a Müller z Pragi^[4]. Schrony wchodzące w skład grupy warownej budowane były w najwyższej IV klasie odporności. Grubość stropu i ścian od strony nieprzyjaciela wynosiła 350 cm. Grubość kopuł pancernych 30 cm. W 1938 roku grupa warowna nie była w pełni przygotowana do obrony – brakowało schronu artyleryjskiego dla dwóch moździerzy K-Am-S 44 „Za větrem”, dział artyleryjskich, oraz nie zainstalowano wież obrotowych dla haubic do prowadzenia ognia bocznego. W przypadku nagłego ataku planowano użyć dział polowych 75 mm, ustawionych na prostych drewnianych podestach. Czechosłowackich fortyfikacji w Sudetach, których część stanowią umocnienia w Górach Orlickich, nigdy nie wykorzystano bojowo. Na mocy umowy monachijskiej uzgodniono, że całość umocnień w tym grupa warowna „Adam” przejdzie w ręce Niemców bez jednego strzału. Umocnienia stanowią obecnie unikatowy w skali Europy przykład zabytków techniki wojskowej.

Inne

W chwili obsadzenia GW Adam przez Wermacht haubice w które miała być wyposażona, znajdowały w zakładach zbrojeniowych Škoda w Pilźnie. Działa zostały odkupione w 1939 r. przez armię niemiecką, która w ramach prób jedno z dział zainstalowała w schronie „Veverka”. Tylko ta jedna haubica trafiła więc na miejsce przeznaczenia.
Po Układzie monachijskim 10 października 1938 r. załoga opuściła fort Adam, a VI Batalion został przeniesiony do Chocně. W dniu 30.11.1938 r. Hraničářská Regiment Nr 19, w skład którego wchodził VI batalion obsadzający GW Adam został rozwiązany.
W okresie budowy wydarzyło się kilka wypadków, w tym jeden śmiertelny.
Bunkry otrzymały kodowe oznaczenia cyfrowo-literowe, np. K-Am-S41. Pierwsza litera oznacza odcinek podległy dowództwu saperów korpusu (ZSV) – są to litery N (Náchod), R (Rokytnice v Orl. H.) i na omawianym terenie K (Králíky), S to skrót słowa (schron) srub, a liczba to kolejny numer (od wschodu na zachód). Prócz tego bunkry mają nazwy, nadane najczęściej od sąsiadujących obiektów topograficznych Am (Adam).

Turystyka

W bliskiej odległości prowadzi:

Piesza turystyczna magistrala Gór Orlickich – Szlak Aloisa Jiraska (czes. Jiráskova horská cesta), rozpoczynająca się w Rezerwacie przyrody „Ziemska Brama” (Zemská brána) i prowadząca na Suchy vrch przez schronisko(czes. Kašparowa Chata) na Adamie, Mladkov.
Szlak dydaktyczny Betonowa granica, z systemami fortyfikacji granicznych z lat 1936-1938 prowadzący przez Artyleryjskie grupy warowne Bouda (czes.Dělostřelecká tvrz Bouda) i Adam.
Obecnie wszystkie obiekty artyleryjskie z wyjątkiem schronu „Veverka” znajdują się na zamkniętym terenie wojskowym i nie można ich zwiedzać.

Zobacz też

Przypisy

↑ Petr Kovář: Mapa československého opevnění 1935–1938. [dostęp 2013-03-13]. (cz.).
↑ Adam. [w:] mapy.cz [on-line]. [dostęp 2013-03-13]. (cz.).
↑ Tomasz Dudziak: Fortyfikacje w Górach Orlickich. [w:] Przewodnik Sudecki [on-line]. [dostęp 2013-03-13]. (pol.).
↑ Petr Kovář: Osádka tvrze. [dostęp 2013-03-13]. (cz.).

Bibliografia

W. Bryger, T. Dudziak: Przewodnik turystyczny. Ziemia kłodzka, Ofic. wyd. „Rewasz”, Pruszków 2010, ISBN 83-89188-95-3.
S. Namysł, mapa turystyczna: „Góry Bystrzyckie i Orlickie”; skala 1:40 000; Wyd. „PLAN”; Wrocław 2004, ISBN 8388049705.
Stehlík Eduard: Čs. stálé opevnění a obrana ČSR v září 1938. Diplomová práce, FF UK, Praha 1989, s. 115.
Aron Lubomír i zesp.: Československé opevnění 1935–38, Náchod, 1998, s. 37.

[1] Petr Kovář: Mapa československého opevnění 1935–1938. [dostęp 2013-03-13]. (cz.).

[2] Adam. [w:] mapy.cz [on-line]. [dostęp 2013-03-13]. (cz.).

[3] Tomasz Dudziak: Fortyfikacje w Górach Orlickich. [w:] Przewodnik Sudecki [on-line]. [dostęp 2013-03-13]. (pol.).

[4] Petr Kovář: Osádka tvrze. [dostęp 2013-03-13]. (cz.).

[1]

[2]

[3]

[4]