Goethyt
 Goethyt | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
getyt |
|---|---|
| Skład chemiczny |
tlenek wodorotlenek żelaza(III), FeO(OH) |
| Twardość w skali Mohsa |
5,0–5,5[1] |
| Przełam |
nierówny[1] |
| Łupliwość | |
| Pokrój kryształu |
igiełkowy[1] |
| Układ krystalograficzny |
rombowy[1] |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy[1] |
| Gęstość |
4,3 g/cm³[1] |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
od żółtej do czarnobrunatnej, czerwonobrunatna[1] |
| Rysa | |
| Połysk |
metaliczny do matowego[1] |
| Współczynnik załamania |
0,133-0,134[4] |
| Inne |
|
| Dodatkowe dane | |
| Klasyfikacja Strunza |
4/F.06[5] |
Goethyt, getyt[6] – pospolity minerał z gromady wodorotlenków. Chemicznie jest to tlenek wodorotlenek żelaza(III), FeO(OH), w polimorficznej formie α[4].
Został nazwany w 1806 r. na cześć niemieckiego poety Johanna Wolfganga von Goethego[6][7]. Nazwa dotyczyła początkowo lepidokrokitu, minerału o tym samym składzie chemicznym, lecz o innej strukturze krystalicznej[7]. Wraz z lepidokrokitem goethyt tworzy mieszaninę zwaną limonitem[2].
Właściwości
[edytuj | edytuj kod]Tworzy skupienia promieniste, nerkowate, groniaste, zbite lub ziemiste. Wykształca kryształy igiełkowe[1] lub włoskowe, z wyraźnym podłużnym prążkowaniem[2]. Tworzy pseudomorfozy wielu minerałów[1]. Stosunkowo często występuje pod postacią amorficzną, zwykle jest dość słabo wykrystalizowany[3].
Różnie wykształcone odmiany goethytu bywają określane odrębnymi nazwami[2].
Ulega reakcjom: hydratacji (powstaje lepidokrokit) oraz dehydratacji (produktem jest hematyt)[7]. Roztwarza się w kwasie solnym[8].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Jest produktem przeobrażania (wietrzenia[7]) minerałów żelaza (np. pirytu, magnetytu[7]) w złożach rud żelaza; formuje się w czapie żelaznej, laterytach, żelaziakach czy piaskowcach żelazistych[9]. Kryształy goethytu powstają również w pogazowych pęcherzach skał wulkanicznych, w strefach utleniania kruszców. Często towarzyszą mu m.in. kupryt, malachit, azuryt[1], hematyt, kalcyt[2].
Goethyt jest jednym z najważniejszych składników tropikalnych pokryw laterynowych oraz pokryw terra rosy[3].
Skupiska tego minerału znajdują się w Niemczech, w Siegen, Freisen[1] i Hirschberg, w Wielkiej Brytanii, w Lostwithiel, w Czechach[2], Stanach Zjednoczonych, Brazylii, RPA; Rosji oraz Australii[7].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Rupert Hochleitner: Minerały: kamienie szlachetne, skały. Warszawa: Multico, 2022, s. 62. ISBN 978-83-7763-613-8.
- ↑ a b c d e f g h Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck-Fornefeld: Leksykon przyrodniczy. Minerały. Warszawa: Świat Książki, 1996, s. 122, seria: Leksykon przyrodniczy. ISBN 83-7129-937-0.
- ↑ a b c d Ryszard Krzysztof Borówka, Bernard Cedro: Skarby ziemi. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2001, s. 71–72. ISBN 83-88276-40-9.
- ↑ a b c d Goethite [online], www.mindat.org [dostęp 2023-02-11].
- ↑ Strunz Classification – Primary Groups [online], www.mindat.org [dostęp 2023-02-10].
- ↑ a b Nazwy minerałów. W: National Geographic: Minerały świata. T. 4: Ametyst. RBA Coleccionables S.A.U., s. 2. ISBN 978-84-1329-296-0.
- ↑ a b c d e f g goethite, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-02-11] (ang.).
- ↑ Walter Schumann: Minerały świata. Warszawa: Alma-Press, s. 202. ISBN 978-83-7020-813-4.
- ↑ Monica Price, Kevin Walsh: Kieszonkowy atlas skał i minerałów. Warszawa: Solis, [cop. 2010], s. 128. ISBN 978-83-87112-84-4.