Jaświły (gmina)

Jaświły
	gmina wiejska
	; Siedziba urzędu i rady gminy w Jaświłach
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	moniecki
TERC	2008032
Wójt	Marek Jarosz
Powierzchnia	175,41 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 5 050
• gęstość	28,8 os./km²
Nr kierunkowy	85
Tablice rejestracyjne	BMN
	Adres urzędu:19-124 Jaświły
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	25
Liczba miejscowości	24
	Położenie na mapie powiatu;
	53°28′42,03″N 22°56′52,93″E/53,478342 22,948036
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Jaświły – gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie monieckim.

Siedziba gminy to Jaświły.

Według danych z 30 czerwca 2004^[4] gminę zamieszkiwało 5485 osób.

Historia

Imperium Rosyjskie (1861–1915)

Gmina zbiorowa Jaświły (ros. Ясвильская волость) z siedzibą w Jaświłach powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu białostockiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Jaświły obejmowała 70 wsi i zamieszkiwało ją 10,105 osób^[5].

I wojna światowa

Podczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem białostockim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok), gdzie została zniesiona i przekształcona głównie w gminę Dolistowo. Część gminy Jaświły weszła w skład nowo utworzonej gminy Kalinówka. Zmiany tę zachowano, kiedy obszar gminy przeszedł w sierpniu 1919 pod administrację polską^[6].

PRL (1944–1954)

Gminę Jaświły reaktywowano pod koniec II wojnie światowej, w 1944 roku w powiecie białostockim w woj. białostockim z obszaru przedwojennej gminy Dolistowo^[7]^[8], która przed wojną składała się z 29 gromad, utworzonych 16 października 1933^[9].

1 lipca 1952 utworzono nową gromadę Brzozowa-Kolonia z części gromady Brzozowa, gromadę Dolistowo Stare-Kolonia z części gromady Dolistowo Stare, gromadę Smogorówka Goniądzka ze zniesionych gromad Smogorówka Goniądzka I i Smogorówka Goniądzka II; zniesiono też gromadę Stożnowo, włączając ją do gromady Jadeszki^[10].

Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona na 28 gromad: Białosuknie-Przedmieście, Białosuknie-Szlachta, Bobrówka, Brzozowa, Brzozowa-Kolonia, Dolistowo Nowe, Dolistowo Stare, Dolistowo Stare-Kolonia, Dzięciołowo, Gurbicze, Jadeszki, Jaświłki, Jaświły, Jaćwież Duża, Jaćwież Mała, Karpowicze, Krzecze, Mikicin, Mociesze, Moniuszki, Radzie, Romejki, Rutkowskie Duże, Smogorówka Dolistowska, Smogorówka Goniądzka, Szaciły, Wroceń i Zabiele^[11]^[12].

1 lutego 1953 gromadę Białosuknia ze zniesionych gromad Białosuknie-Przedmieście i Białosuknie-Szlachta^[13].

1 kwietnia 1954 gmina weszła w skład nowo utworzonego powiatu monieckiego^[14].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[15].

Po 1973 roku

Jednostkę odtworzono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[16].

Gmina objęła inny obszar niż przed 1954, ponieważ 6 sołectw (Białosuknia, Krzecze, Smogorówka Dolistowska, Smogorówka Goniądzka I, Smogorówka Goniądzka II i Wroceń) weszło w skład gminy Goniądz w powiecie monieckim, a trzy sołectwa (Jatwież Duża, Jatwież Mała i Karpowicze) weszły w skład gminy Suchowola w powiecie dąbrowskim. W skład nowej gminy Jaświły weszło natomiast 5 sołectw należących przed 1954 do gminy Kalinówka (Bagno, Krzywa, Rutkowskie Małe, Starowola i Szpakowo). Łącznie nowa gmina Jaświły składa się w 80% z sołectw należących przed 1954 do gminy Jaświły i 20% do gminy Kalinówka. Odwrotnie, 73% dawnej gminy Jaświły znajduje się w granicach nowej gminy Jaświły^[17].

W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie białostockim.

1 stycznia 1992 z gminy Jaświły wyłączono wieś Krzywa (525,42 ha), włączając ją do gminy Jasionówka^[18].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[19] gmina Jaświły ma obszar 175,41 km², w tym:

użytki rolne: 86%
użytki leśne: 8%

Gmina stanowi 12,69% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	5485	100	2643	48,2	2842	51,8
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	31,3		15,1		16,2

Piramida wieku mieszkańców gminy Jaświły w 2014 roku^[1].

Sołectwa

Bagno, Bobrówka, Brzozowa, Brzozowa-Kolonia, Dolistowo Nowe, Dolistowo Stare, Dolistowo-Kolonia, Dzięciołowo, Gurbicze, Jadeszki, Jaświłki, Jaświły, Mikicin, Mikicin-Kolonia, Mociesze, Moniuszki, Piaski, Radzie, Romejki, Rutkowskie Duże, Rutkowskie Małe, Starowola, Szaciły, Szpakowo, Zabiele^[3].

Sąsiednie gminy

Goniądz, Jasionówka, Korycin, Mońki, Suchowola, Sztabin

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Jaświły w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b Urząd Statystyczny w Białymstoku
↑ ^a ^b Strona gminy, wykaz sołectw
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Jemielity W. (1993). Podziały administracyjne powiatów białostockiego i monieckiego w latach 1919-1990. "Studia Teologiczne", 11, 1993, s. 307-339.
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1952, nr 10, poz. 85
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Wykaz nie zdążył uwzględnić zmian wprowadzonych 1 lipca 1952
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1953, nr 2, poz. 10
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[populacja2016-1] Gmina Jaświły w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[us-2] Urząd Statystyczny w Białymstoku

[sol-3] Strona gminy, wykaz sołectw

[autonazwa2-4] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[5] Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).

[6] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395

[7] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[8] Jemielity W. (1993). Podziały administracyjne powiatów białostockiego i monieckiego w latach 1919-1990. "Studia Teologiczne", 11, 1993, s. 307-339.

[9] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49

[10] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1952, nr 10, poz. 85

[11] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[12] Wykaz nie zdążył uwzględnić zmian wprowadzonych 1 lipca 1952

[13] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1953, nr 2, poz. 10

[14] Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15

[15] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[16] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[start-1973-BS-17] Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[18] Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497

[autonazwa1-19] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Wsie	Bagno Bobrówka Brzozowa Dolistowo Nowe Dolistowo Stare Dzięciołowo Gurbicze Jadeszki Jaświłki Jaświły Mikicin Mociesze Moniuszki Radzie Romejki Rutkowskie Duże Rutkowskie Małe Starowola Szaciły Szpakowo Zabiele
Kolonie	Brzozowa-Kolonia Dolistowo-Kolonia Mikicin-Kolonia Stożnowo
Nieoficjalna część wsi	Piaski

Miasta	Goniądz Knyszyn Mońki
Gminy miejsko-wiejskie	Goniądz Knyszyn Mońki
Gminy wiejskie	Jasionówka Jaświły Krypno Trzcianne

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–39) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) PRL: woj. białostockie (1945–75)
Gminy miejskie (1795–1975)	Białystok (do 1928 →) Choroszcz (do 1875 i od 1919) Czarna Białostocka (od 1962) Goniądz (do 1954 →) Gródek (do 1875) Jasionówka (do 1875) Knyszyn (do 1954 →) Starosielce (1919–54) Supraśl (1824–1875 i od 1919) Suraż (do 1919 i 1923–54 →) Trzcianne (do 1800) Wasilków (od 1919) Zabłudów (do 1875 i od 1919)
Miasteczka (1795–1934)	Choroszcz (1875–1919) Gródek (1875–1934) Janopol (1875–1915) Jasionówka (1875–1919) Supraśl (1875–1919) Trzcianne (1800–1934) Wasilków (← 1915–19) Zabłudów (1875–1919)
Osiedla (1954–72)	Czarna Wieś (1956–62)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–75)	Bacieczki (1944–54) Barszczewo (1944–54) Białostoczek (1861–1944) Choroszcz (1861–1944 i 1973–75) Czarna Wieś (← 1915–54) Czarna Białostocka (1973–75) Dobrzyniewo (Kościelne) (1944 i 1973–75) Dojlidy (1861–1954) Dolistowo (1915–44) Goniądz (1915–54 →) Gródek (1861–1954 i 1973–75) Jaświły (1861–1915 i 1944–54 →) Juchnowiec (Dolny) (1861–1954 i 1973–75) Kalinówka (1915–54 →) Krypno (1861–1954 →) Michałowo (1861–1954 i 1973–75) Obrubniki (1861–1944 i 1944–54) Przytulanka (1861–1915) Supraśl (1973–75) Suraż (1919–23) Szymki (1973–75) Trzcianne (1915–54 →) Tykocin (1973–75) Wasilków (1973–75) Zabłudów (1861–1954 i 1973–75) Zaścianki (1973–75) Zawyki (1861–1954)
Gromady (1954–72)	Barszczewo (1954–72) Biele (1954–59) Bobrowniki (1954–59) Bogdanki (1959–72) Czarna Wieś (1954–55) Czarna Wieś Kościelna (1954–72) Dobrzyniewo Duże (1954–59) Dobrzyniewo Kościelne (1959–72) Dobrzyniówka (1954–59) Dojlidy Górne (1959–71) Dorożki (1954–59) Fasty (1954–68) Folwarki Tylwickie (1954–71) Gnieciuki (1954–59) Grabówka (1954–71) Gródek (1954–72) Horodniany (1954 → i ← 1956–72) Jałówka (1954–71) Jeżewo (← 1958–72) Juchnowiec Dolny (1954–72) Jurowce (1954–61) Juszkowy Gród (1954–72) Kamionka (1954–59) Konowały (1954–72) Kozińce (1954–72) Koźliki (1954–59) Królowy Most (1954–72) Kuriany (1954–59) Lewickie (1954–59) Łopuchowo (← 1958–59) Michałowo (1954–72) Mostowlany (1954–59) Nowa Wola (1954–59) Nowe Aleksandrowo (1954–59) Ogrodniczki (1954–71) Olmonty (1954–59) Pogorzałki (1954–61) Rafałówka (1959–72) Rogowo (1954–59) Rudnia (1954–57) Rynki (1954 →) Rzędziany (← 1958–61) Saniki (← 1958–59) Simuny (1954–59) Studzianki (1954–61) Szymki (1954–72) Topolany (1954–59) Trypucie (1954 →) Turośl Dolna (1954 →) Turośl Kościelna (1954 →) Tykocin (← 1958–72) Uhowo (1954 →) Waliły-Stacja (1954–68) Wasilków (1961–72) Wiejki (1954–59) Zabłudów (1959–72) Załuki (1954–59) Zaścianki (1972) Zawady (1954 →) Zawyki (1954 →) Złotoria (← 1958–72) Zubki (1954–72) Zwierki (1954–59) Żuki (1954–59)

Przynależność wojewódzka	woj. białostockie
Miasta	Goniądz (←od 1954) Knyszyn (← od 1954) Mońki (od 1965)
Gminy wiejskie (1954 i 1973–75)	Goniądz (← od 1954) Jasionówka (od 1973) Jaświły (← od 1954) Kalinówka (← w 1954) Knyszyn (od 1973) Krypno (← od 1954) Mońki (od 1973) Trzcianne (← od 1954)
Gromady (1954–72)	Bajki Stare (1954–61) Białosuknia (1954–61) Bobrówka (1954–59) Boguszewo (1954–68) Chojnowo (1954–59) Długołęka (1954–68) Dolistowo Stare / Stare Dolistowo (1954–72) Downary (1954–72) Dziękonie (1954–71) Goniądz (1972) Grądy (1954–59) Hornostaje (1954–71) Jasionówka (1954–72) Jaświły (1954–72) Jatwieź Duża (1954–68) Kalinówka Kościelna (1954–72) Kamionka (1954–59) Klewianka (1961–71) Knyszyn (1972) Krasne Folwarczne (←~~1959~~) Kruszyn (1954–72) Krypno (1954–72) Kulesze (1954–59) Laskowiec (1954–72) Mikicin (1954–59) Milewskie (1954–59) Mońki (1954–64) Mońki (1972) Peńskie (1954–59) Smogorówka Dolistowska (1954–61) Szorce (1954–61) Szpakowo (1954–59) Trzcianne (1954–72) Wyszowate (1961–71) Zofiówka (1959–71)