Georg von Giesches Erben
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
Katowice, Pałac w Załężu (dyrekcja generalna); Wrocław, Schweidnitzer Stadtgraben 26 [ul. Podwale 62a] (biuro sprzedaży)[1] |
| Data założenia |
1860 |
| Data likwidacji |
1922 (utworzenie spółki Giesche SA [znacjonalizowana w 1946] i Georg von Giesches Erben AG [bankructwo w 1973]) |
| Forma prawna | |
Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben (pol. Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche[2]) – spółka przemysłowa zarejestrowana w 1860 roku[3] we Wrocławiu[4] przez spadkobierców przemysłowca Georga von Giesche, prowadząca działalność głównie w zakresie górnictwa węgla kamiennego i galmanu oraz hutnictwa cynku na Górnym Śląsku. Zarząd koncernu znajdował się we Wrocławiu[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]- 1833 – spadkobiercy majątku Georga von Giesche zakupili w okolicach Janowa (dzielnica Katowic) kopalnię węgla kamiennego „Morgenroth”, która dała początek dzisiejszej KWK „Wieczorek”.
- 1834 – uruchomienie przez „Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben” huty cynku „Wilhelmina” w Szopienicach (później Huta Metali Nieżelaznych Szopienice).
- 1860 – spadkobiercy majątku zarejestrowali we Wrocławiu spółkę: „Bergwerksgeseltschaft Georg von Giesche’s Erben” (Spółka Górnicza Spadkobierców Georga von Giesche), która rozwinęła się na przełomie XIX i XX wieku w jeden z najpotężniejszych koncernów górniczo-hutniczych na Śląsku.
- 1880 – spółka zakupiła od spadkobierczyni Goduli, Joanny Gryzik-Schaffgotsch kopalnię Cleophas (Kleophas)
- 1922 – utworzono spółkę o nazwie: „Giesche SA w Katowicach”[3]; cały majątek koncernu Giesche’s Erben, znajdujący się po ostatecznym ustaleniu granicy polsko-niemieckiej po polskiej stronie – w tym kopalnie Giesche, Kleofas, Orzeł Biały i osiedla Nikiszowiec i Giszowiec[4], zostaje wniesiony aportem do spółki Giesche Spółka Akcyjna z siedzibą w Katowicach.
- 1926 – wszystkie akcje Giesche Spółki Akcyjnej w Katowicach zostają sprzedane amerykańsko-niemieckiej spółce Silesian-American Corporation (SACO), w której ponad 50% udziałów mieli Amerykanie (grupa Harrimana i Anaconda Copper Minning Co.)[3]. W to miejsce spółka „Georg von Giesches Erben” nabyła większościowy pakiet akcji Belgijskiej Spółki Akcyjnej Górniczej i Przemysłowej[5].
- 1939 – Niemcy przejmują spółkę Giesche pod zarząd komisaryczny[4]
- 1941 – spółka próbowała, za pośrednictwem banków szwajcarskich, odkupić od Amerykanów za cenę 20 mln marek w złocie[5] akcje Giesche Spółki Akcyjnej i w tym celu utworzyła spółkę zależną w Katowicach pod nazwą „Gieschebetriebe GmbH”. Do transakcji nie doszło, gdyż rząd amerykański nie dopuścił do sprzedaży Niemcom akcji spółki Giesche SA na podstawie „Trading with Enemy act” (ustawa o handlu z wrogiem)
- 1946 – majątek Bergwerksgeseltschaft Georg von Giesches Erben oraz Giesche SA został znacjonalizowany przez Rzeczpospolitą Polską[6]
- 1960 – Polska Rzeczpospolita Ludowa wypłaciła stronie amerykańskiej odszkodowanie w wysokości 40 milionów dolarów, w tym 30 milionów za spółkę Giesche, w zamian za zwrot przedwojennych akcji i rezygnację z dalszych roszczeń[4]
- 16 lutego 1973 – spółka Georg von Giesches Erben AG z siedzibą w Hamburgu ogłosiła bankructwo[7]
Zakłady należące do spółki
[edytuj | edytuj kod]
W 1911 roku do spółki należały między innymi[8]:
- kopalnie węgla kamiennego:
- kopalnie rudy cynku i ołowiu:
- Bleischarley w Brzezinach
- kopalnia Matylda w Chrzanowie
- huty cynku:
- Wilhelmine
- Paulus
- Bernhardi
- Neue Wilhelmine
- walcownia cynku w Szopieniach
- huta ołowiu Walther-Croneck
Powiązania pomiędzy spółkami
[edytuj | edytuj kod]W dwudziestoleciu międzywojennym udziałowcami spółek powiązanych z Georg von Giesches Erben były m.in. przedsiębiorstwa amerykańskie, co przedstawia poniższy schemat[10].
| Georg von Giesches Erben | Anaconda Copper (większość udziałów) | W. A. Harriman & Co. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Silesian Holding Co. (większość udziałów) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Silesian-American Corporation | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Giesche SA | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Giesche Fabryka Porcelany (Polska) | Georg v. Giesches Erben Handelsgesellschaft (Gdańsk) | Société Anonyme Minière et Industrielle (Belgia/Polska) | Chemische Fabrik, vorm. Carl Scharff SA (Polska) | Liban SA | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Charlottenhütte AG (Niemcy) | Weimann Aussig | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Consolidated Silesian Steel Corporation | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Katowicka Spółka Akcyjna dla Górnictwa i Hutnictwa | Vereinigte Königs-und Laurahütte AG (Niemcy) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Górnośląskie Zjednoczone Huty Królewska i Laura Spółka Akcyjna Górniczo-Hutnicza (Polska) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dyrektorzy
[edytuj | edytuj kod]Dyrektorzy generalni Bergwerksgeseltschaft Georg von Giesches Erben[11]:
- Friedrich Bernhardi (1873−1904)
- Anton Uthemann (1905−1913)
- Carl Besser (1913−1926)
- Eduard Schulte (1926−1943)
- Lothar Siemion (1943−1954)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Der Oberschlesische Turm 1911 ↓, s. 44.
- ↑ Jaworski 2011 ↓, s. 86.
- ↑ a b c MHŻP ↓.
- ↑ a b c d Cichy 2016 ↓.
- ↑ a b c Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń..., s. 150-151
- ↑ Zarządzenie Ministra Przemysłu z dnia 29 sierpnia 1946 roku, o ogłoszeniu pierwszego wykazu przedsiębiorstw, przechodzących na własność Państwa. Wykaz pierwszy. „Monitor Polski”, s. 1, 1946-09-28.
- ↑ Sandra Jaworudzka: 20 października – urodziny Georga von Giesche. Walcownia Muzeum Hutnictwa Cynku, 2017-10-19. [dostęp 2018-01-01].
- ↑ Der Oberschlesische Turm 1911 ↓, s. 43.
- ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1: Górny Śląsk, Łódź 2022, s. 129.
- ↑ Frank A. Southard: The evolution of international business 1800–1945. T. 6: American industry in Europe. London and New York: Routledge, 2000 (reprint wydania z 1931), s. 84. ISBN 0-415-19013-4.
- ↑ Fryderyk Bernhardi (pol.) www.giszowiec.info [dostęp 2011-06-21].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sławomir Cichy: Reaktywacja spółki Giesche Katowice: 5 lat więzienia. To już koniec sprawy?. Dziennik Zachodni, 2016-06-16. [dostęp 2017-08-20].
- Giesche SA. [w:] Słownik [on-line]. Muzeum Historii Żydów Polskich. [dostęp 2019-02-11].
- Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984. ISBN 83-00-00648-6.
- Paweł Jaworski. Osiedla patronackie koncernu Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben. Pytanie o tożsamość przestrzeni sąsiedzkiej. „Czasopismo Techniczne”, 2011. Politechnika Krakowska. ISSN 2353-737X.
- „Giszo-wieści” ISSN 1640-6190 02/15/2002, s. 1.
- Der Oberschlesische Turm. Festschrift den Besuchern des Turmes gewidmet. Berlin – Breslau – Kattowitz: Phönix-Verlag, 1911.
- Joanna Starnawska: Dzieje Katowic (1299−1945). Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1990, s. 10.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Świadectwo udziałowe Spółki Giesche [1]