Garnizon Wilno
.jpg)
Garnizon Wilno – duży garnizon wojskowy Rzeczypospolitej, garnizon wojsk rosyjskich, Wojska Polskiego II RP, po 1945 wojsk radzieckich, a obecnie litewskich.
Garnizon I Rzeczypospolitej
[edytuj | edytuj kod]- Regiment Gwardii Pieszej Wielkiego Księstwa Litewskiego
- 3 Regiment Pieszy Buławy Polnej Litewskiej[1]
- 4 Regiment Pieszy Buławy Polnej Litewskiej[2]
- 5 Regiment Pieszy Litewski[3]
- 6 Regiment Pieszy Litewski[4]
- 7 Regiment Pieszy Litewski[5]
Garnizon carski
[edytuj | edytuj kod]Sztab 3 Korpusu Armijnego
- 27 Dywizja Piechoty
- 1 Brygada Piechoty
- 105 Orenburgski Pułk Piechoty
- 106 Ufimski Pułk Piechoty
- 2 Brygada Piechoty
- 107 Trocki Pułk Piechoty
- 27 Brygada Artylerii
- 1 Brygada Piechoty
- 3 Pułk Kozaków Dońskich z 3 Dywizji Kawalerii
- 3 batalion saperów
- 2 kompania telegraficzna
Garnizon Wojska Polskiego II RP
[edytuj | edytuj kod]
Prestiż miasta w okresie II Rzeczypospolitej podnosił między innymi fakt, że było ono dużym garnizonem wojskowym. Stacjonowały w nim między innymi:
- Dowództwo 2 Armii (1920–1922)
- Inspektorat Armii Nr 1 (1921–1926)
- Inspektorat Armii w Wilnie (1926–1939) – budynek na Podzamczu (fragment Zamku Dolnego)
- Skład osobowy generała do prac przy GISZ z siedzibą w Wilnie
- Komenda miasta – ul. Arsenalska (Arsenalo), obecnie znajduje się tu Muzeum Narodowe
- Dowództwo Obszaru Warownego „Wilno” – ul. św. Ignacego (sv. Ignoto); obecnie siedziba Ministerstwa Ochrony Litwy
- Dowództwo 1 Dywizji Piechoty Legionów – pałac hetmana Michała Paca, przy ul. Wielkiej (Didžioji) 23
- 1 pułk piechoty Legionów – na Śnipiszkach (koszary gen. Szeptyckiego)
- 5 pułk piechoty Legionów[6] – na Śnipiszkach (koszary gen. Szeptyckiego)[7]
- 6 pułk piechoty Legionów[8] – dawne koszary rosyjskie (ul. Kościuszki)
- Dowództwo 19 Dywizji Piechoty – pałac hetmana Michała Paca, przy ul. Wielkiej (Didžioji) 23
- Dowództwo III Brygady Jazdy (1921–1924)
- Dowództwo 3 Samodzielnej Brygady Kawalerii (1924–1937)
- Dowództwo Brygada Kawalerii „Wilno” (?)
- Dowództwo Wileńska Brygada Kawalerii (1937–1939) w pałacu hetmana Michała Paca, przy ul. Wielkiej (Didžioji) 23
- 4 pułk Ułanów Zaniemeńskich
- 7 szwadron pionierów
- 3 szwadron łączności
- 1 pułk artylerii lekkiej Legionów – stacjonował w byłym klasztorze Kanoników Laterańskich na Antokolu; został on przejęty w XIX w. przez władze rosyjskie i zamieniony na koszary. Jego dowództwo kwaterowało w zabudowaniach klasztoru Bernardynów przy ul. św. Anny (Maironio).
- 3 pułk artylerii ciężkiej (1921–1939)
- 33 dywizjon artylerii lekkiej
- 3 dywizjon artylerii przeciwlotniczej
- 2 bateria pomiarów artylerii
- Dowództwo Brygada KOP „Wilno”
- Dowództwo pułk KOP „Wilno”
- kompania łączności Obszaru Warownego „Wilno”
- kompania łączności 1 Dywizji Piechoty Legionów
Pozostałe oddziały i instytucje wojskowe
- komenda miasta - ulica Arsenalska
- 3 pułk Saperów Wileńskich – ul. Arsenalska (Arsenalo), obecnie znajduje się w nich Muzeum Narodowe;
- 3 batalion Saperów Wileńskich
- detaszowany dywizjon lotniczy na lotnisku Porubanek
- III dywizjon myśliwski 5 pułku lotniczego na lotnisku Porubanek
- wydzielona kompania czołgów TK 7 batalionu pancernego
- pluton żandarmerii Wilno I (3 dywizjon żandarmerii)
- pluton żandarmerii Wilno II (3 dywizjon żandarmerii)
- Składnica Uzbrojenia OWar. „Wilno”
- Składnica Materiału Intendenckiego nr 12
- Wojskowy Sąd Okręgowy nr 3
- Wojskowa Prokuratura Okręgowa nr 3
- Wojskowy Sąd Rejonowy w Wilnie
- Wojskowe Więzienie Śledcze nr 3 – pałac Słuszków przy ul. Tadeusza Kościuszki (T. Kosciuskos)
- szpital garnizonowy – w pałacu Sapiehów przy ul. Sapieżyńskiej (L. Sapiegos). Na początku XIX w. został przejęty przez władze rosyjskie i zamieniony na szpital wojskowy. W tym charakterze służył także Wojsku Polskiemu; w budynku nadal znajduje się szpital.
- kasyno oficerskie (garnizonowe) – ul. Mickiewicza (Gedimino prospektas) 13[9],
- Dom Żołnierza Polskiego – Rynek Kalwaryjski (między dzisiejszymi ulicami H. Manto, Turgaus, Rinktines). Mieściły się w nim m.in. Teatr Żołnierski oraz Towarzystwo Wiedzy Wojskowej. Budynek nie istnieje.
- boisko sportowe przy ul. Kościuszki, wybudowane w latach 1923–1924 przez 6 pułk piechoty Legionów jako stadion pułkowy – (aktualnie jako stadion miejski)
- służba duszpasterska – kapelan garnizonu Wilno: ks. st. kap. Franciszek Tyczkowski (1939)[10]
- kościół garnizonowy pw. św. Ignacego Loyoli
- cmentarz wojskowy na Antokolu
W 1939, w garnizonie Wilno, zmobilizowane zostały między innymi:
- Kwatera Główna Armii nr 23 dla Armii „Prusy”
- Dowództwo 35 Dywizji Piechoty
- 1 bateria motorowa artylerii przeciwlotniczej dla 1 DPLeg.
Obsada personalna komendy miasta
[edytuj | edytuj kod]Obsada personalna komendy miasta w marcu 1939[11][a]:
- komendant miasta – ppłk piech. Tadeusz Paweł Podwysocki
- adiutant – kpt. adm. (piech.) Józef Władysław Sierosławski
- kierownik referatu mobilizacyjnego – kpt. adm. (art.) Stefan Grzmielewski
- kierownik referatu bezpieczeństwa i dyscypliny – kpt. adm. (art.) Jan Apoznański
- kierownik referatu administracyjno-kwaterunkowego – kpt. adm. (piech.) Piotr Ilgiewlcz
- kapelan garnizonu – st. kpl. ks. Franciszek Tyczkowski
Garnizon litewski
[edytuj | edytuj kod]- Brygada Piechoty Zmotoryzowanej Żelazny Wilk (Motorizuotoji pėstininkų brigada „Geležinis Vilkas”)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ 3 Regiment Pieszy Buławy Polnej Litewskiej wielokrotnie zmieniał swoje stanowisko: Mińsk (1775), Janiszki (1778), Nowogródek, Szereszów (1778-1789), Kowno (1789), Wilno (1790), Kowno (1791), Preny (XII 1792), Szaty (1794).
- ↑ 4 Regiment Pieszy Buławy Polnej Litewskiej wielokrotnie zmieniał swoje stanowisko: Brześć, Terespol (1783), Wilno (1787-1789), Borysów (1790), Mińsk (1791), Słuck (1792), Żyżmory (1794). .
- ↑ Kolejne stanowiska: Pińsk, Wilno (1778), Mścibów (1779), Wilno (1783), Brześć Litewski (1789).
- ↑ Kolejne stanowiska: Wilno, Nowogródek (1790), Poniewież (1792).
- ↑ Kolejne stanowiska: Oszmiańskie, Wilno (1791), Smorgonie (1791), Oszmiana (1792), Wilno, Smorgonie (1794).
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 35.
- ↑ Obok koszar wybudowana została kolonia domków oficerskich i podoficerskich, obecnie zostały odremontowane i przekazane władzom cywilnym.
- ↑ Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. s. 36.
- ↑ Pierwotnie rosyjski sąd wojenny, następnie siedziba litewskiej „Taryby”, a od 1919 roku – Urzędu Generalnego Komisarza Ziem Wschodnich. Przejęty przez wojsko i przeznaczony na Dom Oficera.
- ↑ Franciszek Tyczkowski. W: Bogusław Szwedo: Zawsze w Pierwszej Lini. Kapelani odznaczeni Orderem Virtuti Militari 1914-1921,1939-1945. Warszawa: Rytm, 2004.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 840.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2/III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Wacław Stachiewicz: Wierności dochować żołnierskiej : przygotowania wojenne w Polsce 1935–1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza. Warszawa: „Rytm”, 1998. ISBN 83-86678-71-2.
- Przegląd Wojskowo-Historyczny: Sprawozdanie „Podróż studyjna Wojskowego Biura Badań Historycznych na Litwę;