Lakownica brązowoczarna
_01.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
lakownica brązowoczarna |
| Nazwa systematyczna | |
| Ganoderma carnosum Pat. Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 5(2,3): 66 (1889) | |
_02.jpg)
Lakownica brązowoczarna (Ganoderma carnosum Pat.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ganoderma, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1889 r. Narcisse Théophile Patouillard i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Synonimy[2]:
- Fomes carnosus (Pat.) Sacc. 1891
- Ganoderma atkinsonii H. Jahn, Kotl. & Pouzar 1980
- Scindalma carnosum (Pat.) Kuntze 1898
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1876 r., Feliks Berdau w 1967 r. opisywał ten gatunek jako hubę lśniącą[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Jednoroczny, typu huba, osiągający rozmiar 3–18 × 5–22 × 14 cm. Składa się z trzonu i kapelusza. Kapelusz bocznie osadzony, płaski, półokrągły lub nerkowaty. Górna powierzchnia błyszcząca, jak gdyby lakierowana, u młodych owocników równa, u starszych pofałdowana, nierówna, guzkowata, o barwie od brązowej do czarnej. Obrzeże, będące strefą aktywnego wzrostu ma początkowo barwę od białej do kremowej, u starszych okazów jest brązowe. Trzon stożkowy, często spłaszczony, nieregularnie powyginany, o długości 1–10 cm i grubości 0,7–4 cm. Jest przeważnie boczny, rzadko centralny, podobnie jak kapelusz błyszczący i ma barwę od brązowej do czarnej. Kontekst w kapeluszu i trzonie początkowo o barwie od białawej do kremowej, potem blado brązowy, miękki i korkowaty, o grubości do 3,5 cm. Po wyschnięciu jest lekki[4].
Hymenofor rurkowaty, u młodych owocników białawy, potem kremowy, w końcu brązowawy. Warstwa rurek o grubości do 2,5 cm i barwie od jasnobrązowej do kakaowej, od trzonu oddzielona rowkiem. Pory w ilości 3–4 na 1 mm[4].
- Cechy mikroskopowe
System strzępkowy w kontekście trimityczny. Strzępki generatywne hialinowe, cienkościenne, ze sprzążkami, o średnicy 3–6 μm. Strzępki szkieletowe w kontekście i tramie obficie występujące, grubościenne lub pełne, hialinowe lub pigmentowane, nierozgałęzione lub z kilkoma gałązkami, o średnicy 5–7 μm. Strzępki łącznikowe w kontekście rzadkie, grubościenne, ze stożkowymi bocznymi odgałęzieniami. Strzępki budujące krustę (zwane też pilocystydami) ułożone palisadowo, bladobrązowe, grubościenne lub pełne, o silnie amyloidalnych ścianach wewnętrznych i średnicy 7–11 μm. Wyrastają z trudnych do zaobserwowania sprzążek i mają długość do 75 μm od sprzążki do szczytu. Ich wierzchołkowe części pokryte są żywiczną substancją nadająca kruście (skorupie) lakierowaty połysk. Brak cystyd i innych płonnych elementów hymenium. Podstawki beczkowate o rozmiarach 18-25 × 10–12 μm, 4-sterygmowe, z bazalną sprzążką. Zarodniki elipsoidalne o ściętych wierzchołkach, bladobrązowe, z grubą ścianą wewnętrzną, nieamyloidalne, o rozmiarach 10-13 × 7-8 (-8,5) μm i szorstkiej powierzchni[4].
- Gatunki podobne
Lakownica brążowoczarna jest spokrewniona z lakownicą żółtawą (Ganoderma lucidum). Odróżnia się od niej bardziej masywnym owocnikiem, brunatnoczarną barwą powierzchni kapelusza, bledszym kontekstem, szerszymi zarodnikami o szorstkiej powierzchni. Ponadto rośnie głównie na drewnie drzew iglastych, podczas gdy lakownica żółtawa głównie na drzewach liściastych[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Lakownica brązowoczarna notowana jest głównie w Ameryce Północnej i Europie, poza tym na pojedynczych stanowiskach w Maroku i Japonii[5]. Wszędzie jest rzadka. W Europie występuje w Anglii. poprzez Europę Środkową jej zasięg sięga do Karpat na Ukrainie, w rozproszeniu występuje nad Morzem Śródziemnym i Morzem Północnym. Najdalej na północ wysunięte stanowiska znajdują się w południowej Danii i w Estonii[4]. W literaturze naukowej na terenie Polski podano wiele jej stanowisk, jednak jest rzadka[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony na wyginięcie, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[6].
W Polsce występuje w lasach iglastych i mieszanych, na martwym drewnie drzew iglastych, zwłaszcza na jodłach, bardzo rzadko na drewnie drzew liściastych[3]. W innych krajach notowana także na cisach, modrzewiach, świerkach, sosnach i daglezjach, rzadko na drzewach liściastych; brzozach, grabach, bukach i dębach[4].
Saprotrof. Powoduje białą zgniliznę drewna[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-18] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2017-10-23] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 260, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g L. Ryvarden, R.L. Gilbertson, European polypores. Part 1, „Synopsis Fungorum”, 6, Mycobank, 1993, s. 1–387 [dostęp 2017-10-23].
- ↑ Występowanie Ganoderma carnosum na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2017-10-23].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 64, ISBN 83-89648-38-5.