Gailardia

Gailardia
	; Gailardia nadobna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	gailardia
	Nazwa systematyczna
	Gaillardia Foug.; Observ. Phys. 29: 55. Jul 1786
	Typ nomenklatoryczny
	Gaillardia pulchella Foug.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gailardia, dzianwa (Gaillardia Foug.) – rodzaj z rodziny astrowatych. Należy do niego 21 gatunków^[4]. Występują one głównie w Ameryce Północnej (od Kanady po Meksyk), dwa tylko gatunki pochodzą z Ameryki Południowej^[5]^[4]. Rosną na prerii i w formacjach leśnych^[6].

Niektóre gatunki i mieszańce uprawiane są jako rośliny ozdobne: gailardia nadobna G. pulchella, gailardia oścista G. aristata, gailardia ogrodowa G. hybrida i gailardia wielkokwiatowa G. ×grandiflora^[7]^[8].

Morfologia

Pokrój: Byliny, rośliny roczne lub dwuletnie osiągające do 1 m wysokości^[6].
Liście: Odziomkowe lub łodygowe, skrętoległe. Blaszki zwykle ząbkowane lub pierzasto wcinane^[6].
Kwiaty: Koszyczki duże, osadzone pojedynczo na długich szypułkach. Okrywy z jajowatymi listkami ułożonymi w jednym lub dwóch rzędach, po kwitnieniu odgiętymi. Kwiaty brzeżne w koszyczku są języczkowate i sterylne, żółte lub czerwone, u niektórych gatunków lub odmian dwubarwne. Kwiaty w środku koszyczka rurkowe, obupłciowe, przeważnie purpurowe^[6].
Owoce: Owłosione niełupki z puchem kielichowym w postaci ościsto zakończonych łusek^[6].

Systematyka

Synonimy taksonomiczne^[3]^[9]

Gaillarda Fougeroux 1876, corr. Fougeroux 1788, Guentheria Spreng.

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Heliantheae w podrodzinie Asteroideae z rodziny astrowatych Asteraceae^[9].

Wykaz gatunków^[4]

Gaillardia aestivalis (Walter) H.Rock
Gaillardia amblyodon J.Gay
Gaillardia aristata Pursh – gailardia oścista, dzianwa oścista
Gaillardia arizonica A.Gray
Gaillardia cabrerae Covas
Gaillardia candelaria B.L.Turner
Gaillardia coahuilensis B.L.Turner
Gaillardia comosa A.Gray
Gaillardia gypsophila B.L.Turner
Gaillardia henricksonii B.L.Turner
Gaillardia megapotamica Baker
Gaillardia mexicana A.Gray
Gaillardia multiceps Greene
Gaillardia parryi
Gaillardia pinnatifida Torr.
Gaillardia powellii B.L.Turner
Gaillardia pulchella Foug. – gailardia nadobna, dzianwa nadobna
Gaillardia spathulata A.Gray
Gaillardia suavis (A.Gray & Engelm.) Britton & Rusby
Gaillardia tontalensis Hieron.
Gaillardia turneri Averett & A.M.Powell

Zastosowanie

Uprawiane w ogródkach kwiatowych i na działkach, jako rośliny ozdobne i na kwiaty cięte. Są odporne, dobrze znoszą upały, suszę, silne wiatry i zimno^[5]. Najlepiej rosną w pełnym słońcu na przepuszczalnym podłożu. W okresie kwitnienia mogą wymagać podpierania, gdyż ich ciężkie kwiatostany u uprawnych kultywarów mogą przewracać roślinę. Rozmnaża się przez wysiew nasion lub podział roślin wiosną. Przed zimą byliny należy przyciąć nisko nad ziemią.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
↑ ^a ^b ^c Gaillardia Foug.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-18].
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 357. ISBN 0-333-74890-5.
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 39-40.
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 83. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b Genus Gaillardia Foug.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-07-26].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].

[powo-4] Gaillardia Foug.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-18].

[E-5] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[philips-6] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 357. ISBN 0-333-74890-5.

[ludmila-7] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 39-40.

[gawrys-8] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 83. ISBN 978-83-925110-5-2.

[grin-9] Genus Gaillardia Foug.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-07-26].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]