Gąska karbowana
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gąska karbowana |
| Nazwa systematyczna | |
| Tricholoma acerbum (Bull.) Quél. Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 77 (1872) | |
Gąska karbowana (Tricholoma acerbum (Bull.) Quél.) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go Jean Baptiste François Bulliard w 1792 r. nadając mu nazwę Agaricus acerbus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Lucien Quélet w 1872 r.[1] Niektóre synonimy[2]:
- Agaricus acerbus Bull. 1792
- Gyrophila acerba (Bull.) Quél. 1886
- Tricholoma acerbum var. roseoacerbum (A. Riva) Blanco-Dios 2015
- Tricholoma roseoacerbum A. Riva 1984
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3] W internetowym atlasie grzybów jest także nazwa gąska różowosmugowa dla synonimu Tricholoma roseoacerbum[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]O średnicy do 15 cm, początkowo półkulisty, potem wypukły, na koniec płaski. Brzeg zawsze podwinięty i prążkowany. Powierzchnia sucha i gładka, przeważnie żółtawo płowa, ale często z czerwonobrązowym środkiem[5].
Gęste, wąsko przyrośnięte, początkowo kremowo-białe lub jasnożółtawe, potem pokryte czerwonawo-brązowymi plamami. Dają się łatwo oddzielić. Ostrza gładkie[5].
Wysokość 6–10 cm, szerokość 2,5–3,5 cm, twardy, walcowaty, przy podstawie zwężony, pełny. Powierzchnia podłużnie włóknista, górą ziarnista, początkowo kredowobiała, potem brązowiejąca[5].
Mięsisty, o brzydkim zapachu. W smaku po chwili ostrogorzki[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników biały. Zarodniki szeroko elipsoidalne lub jajowate, gładkie, 5–7 × 3,5–5 μm z wyrostkiem wnękowym, nieamyloidalne[6].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Znane jest występowanie gąski karbowanej w Ameryce Północnej, Europie, Maroku, Korei i Japonii[7]. Władysław Wojewoda w zestawieniu wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski przytacza 4 jej stanowiska z uwagą, że jest to gatunek rzadki. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[8]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek zagrożony wymarciem, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[9]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Szwajcarii, Niemczech, Litwie, Szwecji[3].
Grzyb mykoryzowy. Występuje w lasach liściastych i mieszanych, zwłaszcza na wapiennych glebach i w łęgach na ilastym podłożu, głównie pod dębami. Owocniki pojawiają się zwykle od sierpnia do października[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-07-17].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-06-12].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Tricholoma roseoacerbum (gąska różowosmugowa) [online] [dostęp 2024-06-12].
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Tricholoma acerbum (Bull.) Quél. – Bitter Knight [online], First Nature [dostęp 2021-07-17].
- ↑ DiscoverLife [online] [dostęp 2021-07-17].
- ↑ Aktualne stanowiska Tricholoma acerbum w Polsce [online] [dostęp 2021-07-17].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.