Format gabinetowy

Zdjęcie ślubne, karta gabinetowa ok. 1885 r.

Rewers karty gabinetowej z winietą atelier

Format gabinetowy lub karta gabinetowa (ang. cabinet card lub cabinet portrait, niem. Kabinettformat lub Kabinettkarte) – format odbitki fotograficznej, który pojawił się ok. 1866 r., większy niż powszechny wówczas format carte de visite.

Sposób wykonywania

Karta gabinetowa była odbitką na papierze albuminowym, naklejoną na nieco większy karton, przeważnie w formacie 16,5 × 11,5 cm (4¼ × 6½ do 4 × 5½ cali). Karty gabinetowe były zazwyczaj portretami studyjnymi. Wystający spod odbitki karton tworzył ramkę, na którym nadrukowana była obwódka, przeważnie w kolorze czerwonym, czarnym lub złotym. Do ok. 1890 r. stosowano z reguły biały karton, ozdobiony w aktualnie modny sposób. Później zaczęto stosować pierwsze kolorowe kartony, głównie w kolorze ciemnozielonym i brązowym. Od połowy lat dziewięćdziesiątych XIX w. zaczęto sporządzać karty gabinetowe w dowolnych rozmiarach, zarówno odbitki na kartonie większego formatu, jak i również odbitki dla przykładu o zmniejszonej szerokości.

Historia

Pojęcie „format gabinetowy” stosowane było już od XVI wieku na określanie małoformatowych portretów, którymi przyozdabiano gabinety osobliwości. Fotograficzny format gabinetowy wykorzystany został po raz pierwszy w 1862 r. przez angielskich fotografów George’a Whartona Simpsona (1825–1880) i George’a Washingtona Wilsona (1823–1893) do zdjęć krajobrazowych. Pomysł podchwycili różni fotografowie, m.in. Mathew B. Brady, oferując od 1865 r. wykonane w tym formacie (który on nazywał „Imperial Carte-de-Visite”) fotografie z wojny secesyjnej. Decydujące znaczenie dla upowszechnienia karty gabinetowej miało wykorzystanie jej od 1866 r. do fotografii portretowej przez londyńskiego fotografa Fredericka Richarda Windowa. Błyskawicznie upowszechniła się nie tylko w Anglii, lecz także na kontynencie europejskim i w USA. Stanowiła konkurencję do powszechnego wówczas, mniejszego formatu carte de visite i dość szybko go wyparła. Od początku XX w. format gabinetowy zaczął tracić popularność na rzecz formatu pocztówkowego. Do końca I wojny światowej prawie zanikł, ale spotykało się go jeszcze do 1924 r.

Linki zewnętrzne

• The Cabinet Format (ang.)
• Wirtualne muzeum z informacjami i przykładami (niem.)