Finnmark

Finnmark fylkeskommune / Finnmárkku fylkkagielda

okręg
Herb Flaga
Państwo	Norwegia
Region	Nord-Norge
Siedziba	Vadsø
Kod ISO 3166-2	NO-20
Powierzchnia	48 618 km²
Populacja (2019) • liczba ludności	75 863
• gęstość	1,56 os./km²
Położenie na mapie Norwegii
Strona internetowa

Finnmark (norw. Finnmark; sam. Finnmárku; fiń. Finnmark) – okręg, jednostka podziału administracyjnego Norwegii. Przestał istnieć 1 stycznia 2020, gdy na podstawie reformy z 2017 został włączony, wraz z okręgiem Troms, do nowo utworzonego okręgu Troms og Finnmark. Od 1 stycznia 2024 ponownie stanowi samodzielną jednostkę Finnmark.

Położony jest na północy kraju; graniczy z norweskim okręgiem Troms. Jego wschodnia granica stanowi zewnętrzną granicę Norwegii z Rosją (obwód murmański), a południowa z Finlandią (Laponia). Zajmuje powierzchnię 48 618 km², która zamieszkiwana jest przez 75 863 osoby (2019). Ośrodkiem administracyjnym okręgu jest miasto Vadsø.

Największymi miastami okręgu są: Alta, Hammerfest oraz Vadsø. Na terytorium Finnmarku nakładają się kultury lapońska, fińska, rosyjska i norweska. Głównymi źródłami dochodów były rybołówstwo, turystyka (w tym Przylądek Północny, często odwiedzany przez turystów), hodowla reniferów.

Historia

Pierwsi ludzie napłynęli do Finnmarku 10 000 lat temu. Należeli oni głównie do kultury Komsa, która prawdopodobnie przybyła z północy Norwegii, bądź też Finlandii. Pierwsze ślady tej kultury pojawiły się w Alcie oraz Nordkapp. Później Finnmark stał się ważną przystanią dla wikingów i zaistniał podczas ich ery. Pojawiły się szlaki handlowe z Rusią. Na wschodzie zdobywano także jedzenie, z kolonii ptaków nadmorskich. Na początku X wieku rozpoczęto kolonizację, na tereny Finnmarku napływali Norwegowie. Jednocześnie walczyli oni z Karelami i ostatecznie ich wyparli. Pierwsza znana forteca to Vardøhus, zbudowana przez króla Norwegii Haakona V Magnussona w roku 1306. Uważana była za najdalej wysuniętą na północ fortecę Europy. Dalej następuje długi okres białych plam w historii. W XVII wieku na stosach w Vardø spłonęło 88 młodych kobiet, podejrzewanych o uprawianie czarnej magii. To rekordowa liczba takich wyroków w tym regionie. W XVIII i XIX wieku Finnmark stał się oczkiem w głowie trzech państw – Norwegii, Finlandii i Rosji. Wszystkie rozpoczęły intensywną kolonizację. Jednak nie zmieniało to faktu, że Finnmark była oficjalną kolonią korony norweskiej. Ostatecznie w XIX wieku Finnmark został włączony do macierzystej Norwegii jako Amt. Nasilił się handel z Rosją, głównie z Półwyspem Kolskim.

Pod koniec II wojny światowej Finnmark został prawie doszczętnie zniszczony przez okupujące go wojska niemieckie. Hitlerowcy zastosowali taktykę spalonej ziemi, aby powstrzymać ofensywę Armii Czerwonej. Większość populacji przesiedlono do regionu Troms (po wojnie powróciła). Zrujnowane Kirkenes zostało wyzwolone przez Sowietów 25 października 1944 r. jako pierwsze miasto w Norwegii. Po zakończeniu walk region został pokojowo przekazany administracji norweskiej.

W okresie zimnej wojny Finnmark (będący obszarem położonym przy granicy z ZSRR) postrzegano jako szczególnie zagrożony ewentualną inwazją. Norwegia związała się z NATO, w regionie pojawiły się pierwsze bazy wojskowe. Czasy po wojnie to także okres wygasania kultury Lapończyków na rzecz kultury norweskiej.

Likwidacja okręgu

W wyniku reformy administracyjnej wraz z okręgiem Troms 1 stycznia 2020 utworzył nowy okręg Troms og Finnmark. Decyzja ta od początku spotykała się z protestami mieszkańców. W niewiążącym referendum, przeprowadzonym w Finnmarku w 2018 roku 87% głosujących opowiedziało się przeciwko połączeniu z Troms. W maju 2022 rząd Norwegii zaproponował powrót do podziału na dwa osobne okręgi. Zmiana ta miałaby wejść w życie najwcześniej 1 stycznia 2024 roku.

Gminy

Gminy okręgu Finnmark

Okręg podzielony jest na 19 gmin.

Gminy okręgu Finnmark

Lp.	Położenie	Herb	Gmina	Powierzchnia [km²]	Populacja (2019 )	Gęstość [osób/km²]
1.			Alta	3849	20 665	5,37
2.			Berlevåg	1120	981	0,88
3.			Båtsfjord	1433	2270	1,58
4.			Gamvik	1415	1169	0,83
5.			Hammerfest	849	10 536	12,41
6.			Hasvik	556	1045	1,88
7.			Kárášjohka/Karasjok	5453	2673	0,49
8.			Guovdageaidnu Kautokeino	9708	2924	0,3
9.			Kvalsund	1844	988	0,54
10.			Lebesby	3458	1328	0,38
11.			Loppa	687	917	1,33
12.			Måsøy	1134	1235	1,09
13.			Unjárga/Nesseby	1436	941	0,66
14.			Nordkapp	925	3218	3,48
15.			Porsanger	4874	3944	0,81
16.			Sør-Varanger	3968	10 156	2,56
17.			Deatnu/Tana	4049	2900	0,72
18.			Vadsø	1258	5894	4,69
19.			Vardø	600	2081	3,47
Finnmark				48 616	75 865	1,56