Dzwonkówka fioletowawa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
dzwonkówka fioletowawa |
| Nazwa systematyczna | |
| Entoloma euchroum (Pers.) Donk Bull. bot. Gdns Buitenz. 18: 157 (1949) | |
,_to_serve_as_an_atlas_to_the_%22Handbook_of_British_Fungi%22_(Pl._356)_(8722250529).jpg)
Dzwonkówka fioletowawa (Entoloma euchroum (Pers.) Donk) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Agaricus euchrous. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1949 r. Marinus Anton Donk[1].
- Agaricus euchrous Pers. 1801
- Hyporrhodius euchrous (Pers.) J. Schröt. 1889
- Leptonia euchroa (Pers.) P. Kumm. 1871
- Rhodophyllus euchrous (Pers.) Quél. 1886
Nazwę zwyczajową zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., Franciszek Błoński w 1890 r. opisywał ten gatunek pod nazwą rumieniaczek fiołkowy[3]. W niektórych atlasach grzybów podawana jest też nazwa wieruszka fioletowa[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 9–40 mm, początkowo półkulisty lub płaskowypukły, zazwyczaj z mniej lub bardziej spłaszczonym środkiem, rzadko wklęsły lub z garbem, w starszych owocnikach bardziej płaski. Jest niehigrofaniczny, w wilgotnym stanie nieprzeźroczysty, co najwyżej tylko przy brzegu prążkowany od prześwitujących blaszek. Powierzchnia całkowicie włókienkowata lub jedwabista z ciemniejszymi łuseczkami. Ma barwę niebiesko-fioletową, czasami z odcieniem brunatnym, zwłaszcza na środku[5]. Z wiekiem blednie i staje się srebrzysty lub brązowy z fioletowym odcieniem. Brzeg ostry i niekarbowany[4].
W liczbie 20–40, z międzyblaszkami (l = 1–3), średniogęste, przyrośnięte lub zbiegające z ząbkiem, szerokie wybrzuszone, o barwie różowawo-szaro-beżowej, fioletowej lub ciemnofioletowo-brązowej z różowym odcieniem, czasami u podstawy brązowe[5].
Wysokość 20–55 mm, grubość 1,5–3,5 mm, sprężysty, walcowaty, nieco rozszerzony przy podstawie i pod kapeluszem, początkowo pełny, potem pusty. Powierzchnia podłużnie karbowana i włóknista o barwie niebieskofioletowej lub brązowofioletowej[4].
Tej barwy co kapelusz. Zapach i smak podobny do mydła, zjełczały[5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki nieregularne, w widoku z boku 1, 3, 5-7-kątowe. Mają wymiary (8,0–) 9,5–11,5 × 6,0–8,0 μm. Podstawki o wymiarach 27–45 × 9–12 μm, 4–zarodnikowe, ze sprzążkami. Brzegi blaszek niejednorodne. Wąsko cylindryczne lub o obłym kształcie cheilocystydy o wymiarach 22–47 × 6–12 μm są cienkościenne lub z nieznacznie pogrubioną ścianą. Występują mniej lub bardziej obficie między podstawkami i mają brązowawe ściany, zwłaszcza w górnej części. Skórka kapelusza zbudowana z cylindrycznych, septowanych strzępek o szerokości 7–19 μm. Strzępki skórki i górnej części tramy pod skórką zawierają wewnątrzkomórkowy granatowy pigment. Sprzążki liczne[5].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Dzwonkówka fioletowawa znana jest tylko w Europie, ale jest tutaj szeroko rozprzestrzeniona – od Hiszpanii po północne rejony Półwyspu Skandynawskiego, także w Anglii i Irlandii. Nie podano stanowisk w Europie Wschodniej[6]. Jest dość częsta[5]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano 6 stanowisk, ale A. Miśkiewicz uważa, że występuje w wielu miejscach w Polsce, zwłaszcza na nizinach[3]. Nowe i bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[7]. Dzwonkówka fioletowawa znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Danii, Norwegii, Holandii, Finlandii, Słowacji[3].
Saprotrof lub słaby pasożyt. Pojedynczo lub w małych grupach pojawia się na martwym i żywym drewnie liściastym (dąb, olcha, jarząb, leszczyna, jesion), wyjątkowo na drzewach iglastych (cyprysik)[5]. W Polsce notowana także na drewnie jodły, brzozy, grabu[3]. Owocniki pojawiają się od sierpnia do października[4].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]Podobny, brązowy kapelusz ma dzwonkówka dwubarwna (Entoloma dichroum), ale jej blaszki nie są fioletowe. Dzwonkówka niebieskawa (Entoloma nitidum) ma jaśniejszą barwę i jej blaszki również nie są fioletowe[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2018-12-11]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2018-12-11]. (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d e f Flora Agaricina Neerlandica. Critical monographs on the families of agarics and boleti occuring in the Netherlands. 1: Entolomataceae. 1988, 1:1-192
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-12-10].
- ↑ Aktualne stanowiska dzwonkówki fioletowawej w Polsce. [dostęp 2018-12-11].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.