Dzwonkówka tarczowata

Dzwonkówka tarczowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	dzwonkówkowate
Rodzaj	dzwonkówka
Gatunek	dzwonkówka tarczowata
	Nazwa systematyczna
	Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm.; Führ. Pilzk. (Zwickau): 98 (1871)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dzwonkówka tarczowata (Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm.) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Agaricus clypeatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Entoloma^[1]. Synonimów naukowych ma ponad 20. Niektóre z nich^[2]:

Agaricus clypeatus L. 1753
Agaricus clypeatus L. 1753 var. clypeatus
Agaricus fertilis Berk. 1860
Agaricus fertilis Pers. 1801
Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm. 1871
Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm. 1871 var. clypeatum
Entoloma fertile Sacc. 1887
Gymnopus fertilis (Pers.) Gray 1821
Hyporrhodius clypeatus (L.) J. Schröt. 1889
Rhodophyllus clypeatus (L.) Quél. 1886

Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako wieruszka tarczowata^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 6–12 cm, kształt początkowo półkolisty, później rozpostarty, ze stożkowatym garbkiem. Brzeg początkowo podwinięty, później powyginany^[4]. Jest higrofaniczny. Ma barwę od białawej (w stanie suchym) do ciemnobrunatnej w stanie wilgotnym^[5]. W suchym stanie ma powierzchnię jedwabisto błyszcząca, w czasie suszy łuskowato pęka^[6].

Blaszki

Szerokie, przyrośnięte zatokowato do trzonu^[6]. U młodych okazów są białe, potem różowe, u starszych owocników brązowoczerwone. Często mają nierówne, faliste ostrza, a przy trzonie są zaokrąglone^[5]. Są średnio gęste, mają szerokość do 15 mm, liczba blaszek (L) wynosi 40-80, liczba międzyblaszek 1-7^[7].

Trzon

Wysokość 8-13 cm, grubość do 1 cm, maczugowaty. Powierzchnia biaława, prążkowana, pokryta długimi szarobrązowymi włókienkami^[4].

Miąższ

Biały, niezmieniający barwy po uszkodzeniu. Smak łagodny, zapach zjełczały^[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników różowy. Zarodniki wielokątne, szeroko elipsoidalne, o rozmiarach (8,5–) 9,0–1 1,5 × (7.5–) 8,0–9,0 (–10,0) μm. Podstawki o rozmiarach (25–) 30–55 × 10–20 μm, 4–zarodnikowe, ze sprzążkami. Cystyd brak. Strzępki w skórce są cylindryczne, mają grubość 2–7 μm, sprzążki mają grubość do 12 μm. Sprzążki występują licznie we wszystkich strzępkach. Strzępki skórki są wewnątrzkomórkowo brązowo pigmentowane^[7].

Występowanie i siedlisko

Dzwonkówka tarczowata występuje w Ameryce Północnej, Europie oraz w Japonii^[8]. W Polsce jest pospolita^[3]. W piśmiennictwie naukowym podano wiele jej stanowisk^[3]. Nowe stanowiska podaje internetowy atlas grzybów^[9]

Owocniki wytwarza wiosną (od maja do czerwca) oraz późną jesienią (od września do października). Rośnie na ziemi pod drzewami z rodziny różowatych (głóg, jabłoń, śliwa, grusza). Można ją spotkać w ogrodach, parkach^[3], także na pastwiskach, łąkach, przy drogach. Czasami występuje gromadnie^[5].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[3]. Jest grzybem jadalnym, jednak nie zaleca się jego zbierania, gdyż łatwo może być pomylony z podobnymi, ale trującymi gatunkami dzwonkówek^[5].

Gatunki podobne

Jest wiele podobnych gatunków dzwonkówek. Pewne rozpoznanie często możliwe jest tylko poprzez analizę ich zarodników pod mikroskopem^[10]. Podobne są m.in.:

dzwonkówka wiosenna (Entoloma vernum), mniejsza, nie pachnąca mąką i z małą brodawką na kapeluszu^[6].
dzwonkówka kosmatotrzonowa (Entoloma hirtipes). Jest również higrofaniczna, ale ma delikatniejszy, cieńszy kapelusz i trzon, rośnie w lasach mieszanych i liściastych^[5].
dzwonkówka szara (Entoloma rhodopolium).

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ ^a ^b ^c Ewald Gerhardt: Przewodnik GRZYBY. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 202. ISBN 978-83-7404-724-1.
↑ ^a ^b Mycobank. Entoloma clypeatum. [dostęp 2015-12-29].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
↑ Aktualne stanowiska dzwonkówki tarczowatej w Polsce. [dostęp 2013-10-20].
↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).

[2] Species Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[griz-4] Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.

[guminska-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[Gerhardt-6] Ewald Gerhardt: Przewodnik GRZYBY. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 202. ISBN 978-83-7404-724-1.

[mycobank-7] Mycobank. Entoloma clypeatum. [dostęp 2015-12-29].

[8] Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].

[9] Aktualne stanowiska dzwonkówki tarczowatej w Polsce. [dostęp 2013-10-20].

[Gminder-10] Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]