Edwin Norbert Wagner
 Edwin Wagner wygłaszający przemówienie podczas zjazdu członków Związku Inwalidów Wojennych RP na Rynku Głównym w Krakowie w czerwcu 1938 | |
 major piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
6 czerwca 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
         
| |
.png){kind=small}
Edwin Norbert Wagner (ur. 6 czerwca 1899 w Frysztaku, zm. w lutym 1944 w Warszawie lub Oświęcimiu) – polski polityk, legionista, poseł na Sejm III, IV i V kadencji w II RP, działacz BBWR i OZN, prezes Związku Inwalidów Wojennych RP, członek Polskiego Związku Wolności, major piechoty Wojska Polskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Edwin Norbert Wagner urodził się 6 czerwca 1899 roku we Frysztaku, w rodzinie Józefa, urzędnika sądowego, i Amelii z domu Probst. W młodości działacz skautingowy.
Podczas I wojny światowej walczył w szeregach 9 kompanii 6 pułku piechoty Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym wcielony do armii austriackiej. W latach 1917–1920 student prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Później w armii polskiej – brał udział w walkach o Lwów oraz w wojnie polsko-bolszewickiej, dochodząc do stopnia majora. W wyniku ran odniesionych w bitwie nad Berezyną, stracił wzrok.
W dniu 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 506. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W 1923 roku, pomimo orzeczonej niezdolności do służby wojskowej, pozostawał w stanie czynnym, w 2 pułku piechoty Legionów w Pińczowie[1][2]. Z dniem 31 grudnia 1924 roku został przeniesiony w stan spoczynku z „powodu trwałej niezdolności do służby wojskowej, stwierdzonej na podstawie przeprowadzonej superrewizji”[3].
W wyniku tego wydarzenia zaangażował się w działalność społeczną w organizacjach grupujących inwalidów wojennych. Wraz z por. Stanisławem Kłakiem był współzałożycielem utworzonego w lutym 1922 Małopolskiego Związku Ociemniałych Żołnierzy „Spójnia” we Lwowie i został jego pierwszym przewodniczącym, po czym w 1925 został zastąpiony przez por. Kłaka na tym stanowisku[4]. Był także prezesem Związku Ociemniałych Żołnierzy RP i Związku Inwalidów Wojennych RP (lata 1933–1939). Sprawował również funkcję jednego z trzech wiceprzewodniczących Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny. Działał także w międzynarodowych organizacjach kombatanckich. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VI i był wówczas w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr VI[5]. W listopadzie 1937 w Paryżu został wybrany wiceprezesem Federacji Międzysojuszniczej Byłych Kombatantów (FIDAC) i jednocześnie przewodniczącym sekcji polskiej[6].
Z listy państwowej Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem wszedł w skład Sejmu III, IV[7] i V kadencji (odpowiednio z okręgu wyborczego nr 70, 70 i 72). Był działaczem piłsudczykowskiego Obozu Zjednoczenia Narodowego. W 1937 był członkiem zarządu lwowskiego Obozu Zjednoczenia Narodowego[8]. Pełnił mandat radnego Rady Miasta Lwowa[9].
Podczas okupacji niemieckiej współorganizował Polski Związek Wolności. Aresztowany przez Niemców 12 stycznia 1941 wraz z żoną, zwolniony 15 marca tegoż roku (żonę zwolniono 24 grudnia 1943)[9]. Ponownie aresztowany 13 stycznia 1944 (po dwóch dniach poinformowano jego córkę o jego zwolnieniu)[9]. Został zamordowany przez okupantów, jedna dokładna data i miejsce śmierci nie są znana. Najprawdopodobniej zginął pod koniec lutego 1944 na Pawiaku lub[9] w ostatnich dniach 1944 w KL Auschwitz.
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)[10]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)[11][12]
- Krzyż Niepodległości (15 czerwca 1932)[13]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)[11][14][15]
- Krzyż Walecznych[11]
- Złoty Krzyż Zasługi (1938)[16]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[11]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[11]
- Krzyż Pamiątkowy 6 pułku piechoty Legionów („Krzyż Wytrwałości”)[17]
- Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja)[11]
- Krzyż Komandorski Orderu Korony Jugosłowiańskiej (Jugosławia)[11]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 128, 404.
- ↑ Zgodnie z art. 73 ustawy z dnia 23 marca 1922 roku o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów „oficerowie inwalidzi, którzy mimo swego inwalidztwa nadają się do pełnienia służby wojskowej, mogą stosownie do uznania Ministra Spraw Wojskowych być pozostawieni w stanie czynnym”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 120 z 12 listopada 1924 roku, s. 671.
- ↑ Iwona Śledzińska-Katarasińska: W stronę światła. jozefszczurek.pl. [dostęp 2018-10-10].
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 326, 970.
- ↑ Odznaczenie nowego w iceprezesa Fidacu. „Wschód”. Nr 66, s. 10, 20 listopada 1937.
- ↑ Scriptor (opr.): Sejm i Senat 1935–1940 IV kadencja. Warszawa: nakładem Księgarni F. Hoesicka, 1936, s. 225.
- ↑ Zarząd lwowski Obozu Zjednoczenia Narodowego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 80 z 10 kwietnia 1937.
- ↑ a b c d Żałobny rejestr lwowski. „Biuletyn”. Nr 24, s. 102, Czerwiec 1973. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 3390 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 41, s. 1608)
- ↑ a b c d e f g Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 771. [dostęp 2021-05-12].
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 140, poz. 172 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej”.
- ↑ Prezydent Ignacy Mościcki dekoruje Krzyżem Oficerskim orderu Odrodzenia Polski prezesa Związku Ociemniałych Inwalidów Wojennych mjr Erwina Wagnera. Obok stoi wiceprezes Zarządu Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny rotmistrz rezerwy Józef Swirysz-Ryszkiewicz.. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2010-02-21]. (pol.).
- ↑ Odznaczenia. „Życie Polityczne”, s. 4, Nr 220 z 11 sierpnia 1938.
- ↑ Historia 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego, tom I, Tradycja, Główna Drukarnia Wojskowa, Warszawa 1939, s. 246.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
- Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej. Jacek Majchrowski (red.). Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1994, s. 461. ISBN 83-7066-569-1.
- Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T. 3. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 170–172. ISBN 83-211-0739-7.
- Członkowie Polskiego Związku Wolności
- Majorowie piechoty II Rzeczypospolitej
- Niewidomi
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie 2 Pułku Piechoty Legionów
- Oficerowie 6 Pułku Piechoty Legionów
- Polacy – Oficerowie Legii Honorowej
- Polacy i obywatele polscy straceni przez Niemcy nazistowskie w Polsce 1939–1945
- Polacy odznaczeni Orderem Korony Jugosłowiańskiej
- Politycy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem
- Politycy Obozu Zjednoczenia Narodowego
- Posłowie na Sejm III kadencji (1930–1935)
- Posłowie na Sejm IV kadencji (1935–1938)
- Posłowie na Sejm V kadencji (1938–1939)
- Radni Lwowa (II Rzeczpospolita)
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-ukraińskiej (strona polska)
- Urodzeni w 1899
- Więźniowie Pawiaka (okupacja niemiecka)
- Zmarli w 1944
- Żołnierze Legionów Polskich 1914–1918