Dzięgielów
49°43′21″N 18°42′01″E/49,722500 18,700278| wieś | |
 Zamek w Dzięgielowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1418[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-445[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SCI |
| SIMC |
0052244 |
Położenie na mapie gminy Goleszów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
| 49°43′21″N 18°42′01″E/49,722500 18,700278[1]
| |
| Strona internetowa | |
Dzięgielów (cz. Děhylov, niem. Dzingelau) – wieś sołecka w gminie Goleszów w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Leży w dolinie Puńcówki, na Pogórzu Cieszyńskim, powierzchnia sołectwa wynosi 831 ha[4], a liczba ludności 1332, co daje gęstość zaludnienia równą 160,3 os./km².
W miejscowości znajduje się cmentarz komunalny.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Zengilow[5][6][7]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) Księstwa Cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
Od lat 1494/1496 do początku XVII w. w posiadaniu rodziny Czelów z Czechowic, jednego z najwybitniejszych rodów szlacheckich Księstwa Cieszyńskiego. Następnie w posiadaniu rodziny Goczałkowskich, w ostatnich latach XVIII w. w rękach barona Józefa Beesa, później własność Komory Cieszyńskiej.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 61 budynkach w Dzięgielowie na obszarze 817 hektarów mieszkało 499 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 61,1 os./km². z tego 121 (24,2%) mieszkańców było katolikami, 378 (75,8%) ewangelikami, 489 (98%) było polsko-, 5 (1%) czesko- a 4 (0,8%) niemieckojęzycznymi[8]. Do 1910 liczba budynków wzrosła do 65 a mieszkańców do 506, z czego 143 (28,3%) było katolikami, 363 (71,7%) ewangelikami, 502 (99,2%) polsko-, 3 (0,6%) czesko- a 1 niemieckojęzycznymi[9].
Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość - Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego pod dowództwem ob. Obracaja, który podlegał organizacyjnie 1 kompanii w Cieszynie[10].
W latach 1975–1998 wieś należała do województwa bielskiego.
Zamek
[edytuj | edytuj kod]Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajduje się jeden obiekt zabytkowy[11], a mianowicie zamek na wschodnim krańcu wsi, wzniesiony z końcem XV w. przez ród Czelów.
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Przez miejscowość przechodzą następujące trasy rowerowe:
czerwony Główny Karpacki Szlak Rowerowy (621 km)
zielona trasa rowerowa nr 13 – Ustroń - Jastrzębie-Zdrój - Rybnik (82 km)- czerwona trasa rowerowa nr 24 (Pętla rowerowa Euroregionu Śląsk Cieszyński)
żółta trasa rowerowa nr 256 – Dzięgielów – Ustroń (8,5 km)
czarna trasa rowerowa nr 257 „Śladami Stroju Cieszyńskiego” (40 km)
niebieska trasa rowerowa nr 260 – Puńców - Dzięgielów - Leszna Górna (7,5 km)- Międzynarodowy Szlak Rowerowy Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń
Na wschód od zamku biegnie także 
czarny pieszy szlak turystyczny Goleszów PKP - Czantoria Wielka (14 km).
Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące Kościoły:
W północnej części wsi, w przysiółku „Na Kępie”, znajduje się siedziba Ewangelickiego Diakonatu Żeńskiego „Eben-Ezer”[15], założonego w 1923 z inicjatywy pastora Karola Kulisza[16][17] oraz największy w Kościele Ewangelicko-Augsburskim w Polsce dom opieki „Emaus”[18][19], zbudowany w latach 1977–1980[16] (obecnie w pobliżu istnieje również drugi taki obiekt – „Emaus II”[20]).
Ponadto Dzięgielów jest miejscem, w którym corocznie odbywa się Tydzień Ewangelizacyjny, organizowany przez Centrum Misji i Ewangelizacji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, mające siedzibę na terenie miejscowości[21][22].
Komunikacja
[edytuj | edytuj kod]Przez wieś kursują busy prywatnego przewoźnika TRANSBUS.
Urodzeni w Dzięgielowie
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Glajcar (1840–1918) - pastor[23]
- Jan Macura (1845-1888) - farmaceuta[23]
- Jerzy Franek – kierowca wyścigowy
- Andrzej Hławiczka – nauczyciel i muzyk
- Karol Kulisz – duchowny luterański
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 29042
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 245 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Gmina Goleszów: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Goleszów na lata 2007-2013. [w:] www.goleszow.bip.net.pl [on-line]. 2007-03-21, 2007. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-30)].
- ↑ Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Dzięgielów [online], luteranie.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Świątynie [online], puncowparafia.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Kontakt [online], dziegielow.kwch.org [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Diakonat Żeński „Eben-Ezer” w Dzięgielowie [online], diakonia.org.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ a b Diakonat Żeński „Eben-Ezer” w Dzięgielowie w latach 1923-1998 [online], luteranie.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Osiemdziesiąta rocznica śmierci ks. Karola Kulisza – założyciela Zakładów Opiekuńczo-Wychowawczych “Ebenezer” w Dzięgielowie [online], kc-cieszyn.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Kontakt [online], edoemaus.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Proboszcz, diakon i diakonisa [online], tygodniksiedlecki.com [dostęp 2024-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-15].
- ↑ “Aż dotąd pomagał nam Pan” – 100 lat Eben-Ezer w Dzięgielowie i piękne obchody okrągłej rocznicy [online], beskidzka24 [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Tydzień Ewangelizacyjny [online], cme.org.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Kontakt [online], cme.org.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ a b Elektroniczny Słownik Biograficzny Śląska Cieszyńskiego
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Opis Dzięgielowa
- Dzięgielów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 293.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
