Przejdź do zawartości

Dyskusja wikipedysty:Muzeum w tykocinie

Treść strony nie jest dostępna w innych językach.
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Witam w Wikipedii. Gdybyś czegoś potrzebował(a), to z chęcią służę pomocą. Wystarczy, że napiszesz wiadomość do mnie lub do jakiegokolwiek innego wikipedysty (proszę tylko, podpisz się, wstawiając na końcu wiadomości 4 tyldy: ~~~~). Jeśli chcesz sam(a) poznać zasady i zalecenia oraz sposoby edycji Wikipedii zajrzyj do stron pomocy. Dla początkujących ilość informacji tam zawartych może wydawać się przytłaczająca, więc śmiało z problemami zgłaszaj się do mnie lub poproś o pomoc przewodnika. Swobodnie możesz poznawać sposoby edycji Wikipedii korzystając z osobistego brudnopisu. Na początek ważne jest, byś poznał(a) 3 najistotniejsze zasady Wikipedii:

No i pamiętaj, że to encyklopedia, co oznacza, że zamieszczane są tu informacje encyklopedyczne, a nie wszystkie. A teraz śmiało edytuj i nie obawiaj się tego, że Twoje pierwsze edycje będą niedoskonałe. Wszyscy uczyliśmy się na błędach – tutaj bardzo łatwo się je poprawia. :) Serdecznie pozdrawiam, Przykuta (dyskusja) 09:14, 5 sie 2009 (CEST)[odpowiedz]

Żydzi w Tykocinie

[edytuj kod]

Najwcześniejsza wzmianka ludności żydowskiej w Tykocinie pochodzi z 1522 r. Jest nią przywilej Olbrachta Gasztołda kanclerza wielkiego litewskiego i wojewody trockiego dla Żydów przybywających z Grodna. Mówi on, że „temi czasy przyjęliśmy Żydów grodzieńskich w miasto nasze tykocińskie... i daliśmy im miejsce na ulicy, na Kaczorowie, za mostem, gdzie mają domy sobie pospołu jedne wedle drugiego posiedlić i pobudować. Też daliśmy im ostrów na Kaczorowie, gdzie był staw, i na tym ostrowiu mają sobie postawić szkołę żydowską...Y miejsce też kładzenia się, gzie martwe chować mają daliśmy im za ogrody miejskimi, wjeżdżając w bór, pierwszą górę nad rzekę” .

Otwartą kwestią pozostaje miejsce, które nadano Żydom, aby pobudowali swe budowle. Około roku 1519 w czasie walk między najpotężniejszymi rodami na Litwie – Gasztołdami i Radziwiłłami doszło do zniszczenia zamku tykocińskiego. Ostrów na Kaczorowie, czyli wyspa otoczona stawem według profesora J. Maroszka przypomina teren po spalonym zamku Gasztołda. Potwierdza to fakt zbieżności chronologicznej pożaru i osiedlenia Żydów. Podobnie działo się w innych miastach na Podlasiu, gdzie dzielnice żydowskie lokalizowano nie na gruntach należących do chrześcijańskich mieszczan, lecz na ziemi należącej do dworu. W centrach miasteczek, tak jak w przypadku Tykocina, zazwyczaj bywał to grunt pozostały po nie istniejących rezydencjach. W Tykocinie, który otrzymał prawa miejskie w roku 1425 wszystkie place i grunty miejskie były już zajęte przez mieszczan. Gasztołd więc mógł osiedlić Żydów jedynie na własnym gruncie. Rezerwą, po tragicznym losie jego rezydencji, dysponował na terenie pogorzeliska. Za tą teorią opowiada się również fakt wrzecionowatego układu ulic omijających centrum Kaczorowa, gdzie powstał Rynek Bożniczy i wzniesiono synagogę.

W latach 1961-63 prowadzono prace archeologiczne na miejscu dawnej twierdzy tykocińskiej . Powstała wówczas kwestia czy forteca wznoszona od 1550 r. była kontynuacją wczesnośredniowiecznego grodu czy późnośredniowiecznego zamku. Podejrzewano, że zbudowana przez króla Zygmunta Augusta twierdza została wzniesiona na miejscu dawnego zamku Gasztołda. Tak więc, która z lokalizacji jest prawdziwa? W miejscu późniejszego zamku znaleziono szczątki i ślady grodu, które datuje się na wiek XIV, uległ on zniszczeniu w I połowie XV w. Uznano, że gród w miejscu późniejszego zamku był jednym z etapów przenoszenia się osady Tykocin, której jeszcze wcześniejszą fazę kolonizacyjną zaświadcza położone kilka kilometrów na południe od Tykocina grodzisko. Nazwano je “Tykocin I”. Było ono bardzo rozbudowane. Badacze prehistorii datują je na wczesne średniowiecze.

W roku 1552 w Tykocinie było już 37 domów żydowskich. Biorąc pod uwagę fakt, że w 1522 r. osiedliło się dziewięć rodzin, przyjmując, że jeden gospodarz miał jeden dom, widzimy aż czterokrotny wzrost liczby domów. Do roku 1576 był to już wzrost sześciokrotny. Stosując przyjęty w literaturze przedmiotu najniższy mnożnik 6 możemy wnosić, że w Tykocinie w 1616 roku było 324 Żydów .

1.2 Żydzi na terenie kahału tykocińskiego

Teren kahału tykocińskiego był miejscem końca wędrówek Żydów wypędzanych z wielu miast Korony i Litwy pod wpływem uzyskania przez nie przywileju de non tolerandis Judaeis. W latach czterdziestych tego wieku nastąpiły okrutne prześladowania Żydów w miastach czeskich, austriackich i niemieckich. Następstwem prześladowań była masowa emigracja większych grup ludności, a nawet całych gmin na teren kahału.

Przybycie emigrantów dokumentują dwa zachowane imienne wykazy Żydów z Tykocina z 1567 i 1571 r. Pewna część ludności żydowskiej przyswajała imiona i nazwiska tych narodów, wśród których zamieszkiwała. W wykazach z Tykocina figuruje kilka imion (nazwisk) niemieckich oraz sześciu Żydów ciechanowskich. Znaczna większość osób, poza tradycyjnymi biblijnymi, miała zruszczone imiona (przezwiska). Można więc wysnuć wniosek, że ich przodkowie pochodzili z Litwy, bądź ich imiona ukształtowały się po wpływem miejscowego języka ruskiego. Spolszczone imiona są wynikiem oddziaływania języka polskiego, lub należą do Żydów, których przodkowie zostali wypędzeni z miast królewskich korony . Na podstawie imiennych wykazów Żydów z Tykocina trudno jest się zorientować jaki był odsetek imigrantów, ponieważ imiona biblijne mieli Żydzi litewscy, Korony i niemieccy przed przybyciem na te tereny. Trudności wynikają także z faktu upływu kilkudziesięciu lat od chwili osiedlenia się pierwszych imigrantów (1522) a powstaniem imiennych wykazów. Wzrost liczby domów w Tykocinie świadczy, że w tym mieście osiedliła się znaczna liczba przybyszów .

Podczas wojny trzydziestoletniej w Niemczech w latach 1618-1648 napłynęła kolejna fala emigracyjna. Byli to Żydzi z Niemiec i Śląska. Pewna ich część zatrzymała się wówczas w Tykocinie. Później powstanie Chmielnickiego w latach 1648-1655 wywołało masowy napływ Żydów ukraińskich.

Wojny połowy XVII w. nie zahamowały żydowskiego ruchu osadniczego w Polsce. Na Podlasiu od listopada 1655 r. przebywali Szwedzi, grasowali Tatarzy, po czym wtargnęły wojska Chowańskiego. Pokój zapanował w 1662 r. po ustąpieniu z Podlasia bezkarnie grasujących konfederatów koronnych i litewskich. Po wojnach i częstych epidemiach ludność tych ziem zmniejszyła się prawie o połowę stanu przedwojennego. Najbardziej ucierpieli mieszkańcy miast i wsi królewskich. Według spisu z 1663 r. w Tykocinie łącznie z wsiami powiatu tykocińskiego Dolistowem i Złotorią było 187 Żydów . W tym czasie napłynęło sporo uchodźców z miast Korony i Litwy. Żydzi z Litwy chcieli ocalić życie, uciekając przed posuwającymi się wojskami carskimi i wzmagającymi się nastrojami antyżydowskimi. Mogli być wśród nich także żydzi repatriowani zgodnie z traktatem andruszowskim. Ponieważ wojska Czernieckiego stosowały represje wobec Żydów w zachodniej części Polski na tereny Podlasia napływali także Żydzi z Korony. O masowym napływie emigrantów świadczy wysłanie do Sejmu Żydów Korony skargi kahału tykocińskiego w roku 1667. Czytamy w nim, że ze względu na duży napływ ludności są trudności ze zdobyciem żywnośći . W rejestrze pogłównego z 1674 r. w Tykocinie wpłaciło pogłówne 225 Żydów . W czasie wojny północnej w latach 1700-1721 z powodu okrutnego stosunku wojsk szwedzkich, saskich i rosyjskich do Żydów nie mieli oni gdzie uciekać i pozostawali przypuszczalnie na miejscu w swoich siedzibach. Przechodzące wielokrotnie wojska rabowały wsie i przywlokły ze sobą choroby, które roznosiły po całej Europie. Po wojnie z powodu głodu i zaraz ludność Polski zmniejszyła się w pierwszej ćwierci XVIII w. o około 25% . Od zakończenia wojny północnej do drugiej połowy XVIII w. osadnictwo żydowskie rozwijało się głównie w wyniku przyrostu naturalnego. Imigracja Żydów do Korony z południowo-wschodnich regionów kraju rozpoczęła się dopiero po rzezi humańskiej w 1768 r. i po pierwszym rozbiorze Polski, kiedy to nastąpiło przymusowe wysiedlenie najbiedniejszej ludności żydowskiej przez zaborców austriackich i pruskich. Wskutek tej imigracji w niektórych dzielnicach północno-wschodnich Polski ludność żydowska wzrosła dwukrotnie i trzykrotnie . Kahał tykociński w 1765 r. zamieszkiwało 4019 Żydów . Dane te trzeba traktować ostrożnie, ponieważ administracja kahalna nie pokrywała się z państwową.

Ludność napływowa miała problemy ze znalezieniem zajęcia na terenach Królestwa. Nie byli oni dopuszczani do źródła dochodów przez stare klany kahalne monopolizujące swoje źródło dochodów . Na podstawie przywilejów de non tolerandis Iudeis nie wpuszczały ich również miasta. W miastach panowała atmosfera walki toczonej pod hasłami religijnymi między mieszczanami chrześcijanami a Żydami mającej podłoże walki o wpływy gospodarcze. Nowe fale osadnictwa żydowskiego musiały szukać schronienia poza miastami. Znajdywały je we włościach szlacheckich i kościelnych.

Oto miejscowości, które wchodziły w skład kahału tykocińskiego: Białystok – pow. białostocki, Tykocin – pow. białostocki, Boćki – pow. bielski, Jasionówka – pow. moniecki, Augustów – pow. augustowski, Goniądz – pow. moniecki, Knyszyn – pow. moniecki, Rajgród – pow. grajewski, Konstantynów – pow. bialski, Łosice – pow. łosicki, Niemirów – pow. siemiatycki, Rososz – pow. siedlecki, Siemiatycze – pow. siemiatycki, Choroszcz – pow. białostocki, Gródek - białostocki, Zabłudów - białostocki, Wasilków – pow. białostocki, Korycin – pow. sokólski, Janów – pow. sokólski, Dąbrowa – pow. sokólski, Suchowola – pow. sokólski, Kuźnica – pow. sokólski, Lipsk, Brańsk – pow. bielski, Kleszczele – pow. hajnowski, Narew – pow. hajnowski, Suraż – pow. białostocki, Sokołów – pow. sokołowski, Wisztyniec – (lit. Viśtutis), Grajewo – pow. grajewski, Jedwabne – pow. łomżyński, Rudka – pow. sokólski, Stawiski – pow. kolneński, Zaręby Kościelne – pow. ostrowski, Goworowo – pow. ostrołęcki, Śniadowo – pow. łomżyński, Zambrów – pow. zambrowski, Jabłonka Kościelna – pow. wysokomazowiecki, Zawady – pow. białostocki .

Zasady wikipedii

[edytuj kod]

Proszę o zapoznanie się z następującymi zasadami Wikipedii: WP:WER, WP:CWNJ, Neutralny punkt widzenia, Prawa autorskie. Tu i teraz proszę o podanie źródeł informacji o synagodze i żydach. Zgodnie z WP:WER należy podawać źródła wprowadzanych wiadomości, brak źródeł może skutkować usunięciem artykułu z Wikipedii. The boss (dyskusja) 09:38, 5 sie 2009 (CEST)[odpowiedz]

Kahał

[edytuj kod]

Czy kahał w Tykocinie był typowy czy wyjątkowy? Czy zasługuje na własny artykuł, czy moze dałby sie włączyć do Kahału? Artykuł o synagodze w Tykocinie chce podzielić, bo o synagodze jest mały kawałek tylko. Należy wydzielic Żydzi w Tykocinie i moze ów kahał. Kahał tykociński? Ciacho5 (dyskusja) 09:46, 5 sie 2009 (CEST)[odpowiedz]

Powitanie

[edytuj kod]
Witaj!

W imieniu Komitetu powitalnego przypadł mi zaszczyt powitania Ciebie na stronach polskojęzycznej Wikipedii. Cieszę się, że ten projekt wzbudził Twoje zainteresowanie, i mam nadzieję, że zostaniesz tutaj z nami na dłużej :)
Przed rozpoczęciem edycji poświęć kilka chwil na zapoznanie się z podstawowymi zasadami obowiązującymi w naszej społeczności.

Kilka przydatnych linków
Jak edytować?

Nie krępuj się edytować stron! Na Wikipedii trzymamy się zasady śmiałego edytowania – nie musisz pytać nikogo o zgodę na edycje!

Nie obawiaj się też, że cokolwiek zepsujesz. Jeśli nawet popełnisz błąd, zawsze można odtworzyć poprawną wersję artykułu! Zachęcam do zapoznania się z informacjami dla nowicjuszy.

Jeśli czegoś nie wiesz, nie krępuj się pytać innych. Strona Pytania nowicjuszy powstała specjalnie dla osób zaczynających swoją przygodę z Wikipedią.

Z kolei na naszym Discordzie znajdziesz doświadczonych wikipedystów.

W poradniku autora Wikipedii znajdziesz mnóstwo przydatnych informacji na temat edytowania i formatowania tekstu. A pod tym linkiem dowiesz się, jak edytować... i przeżyć :)

Pamiętaj o zasadach!

Przed rozpoczęciem edytowania poświęć trochę czasu na zapoznanie się z zasadami polskiej Wikipedii. Pozwoli to na uniknięcie rozczarowań wynikających z usunięcia Twoich wpisów lub wręcz zablokowania Ci możliwości edycji artykułów. Najważniejsze z nich to:

  • Czym Wikipedia nie jest
    Wikipedia nie jest nieuporządkowaną bazą informacji. Nie jest np. składnicą tekstów źródłowych, wspomnień, słownikiem, miejscem promocji ani propagandy, katalogiem odsyłaczy. Społeczność wikipedystów nie jest ani demokratyczna, ani anarchistyczna. Czytaj więcej…
  • Neutralny punkt widzenia
    Artykuły Wikipedii powinny przedstawiać informacje bez uprzedzeń i stronniczości, uwzględniając wszystkie istotne poglądy opublikowane w wiarygodnych źródłach. Poglądy powinny być opisywane neutralnie, bez zajmowania wobec nich stanowiska. Czytaj więcej…
  • Prawa autorskie
    Treści zamieszczane w Wikipedii podlegają prawu. Wikipedyści mają prawo do utworów swojego autorstwa i nie mogą publikować utworów, do których nie przysługują im prawa autorskie. Treści Wikipedii udostępnione są na licencji CC BY-SA 3.0. Czytaj więcej…
  • Weryfikowalność
    Czytelnicy muszą mieć możliwość potwierdzenia informacji przedstawionych w artykułach. Informacje wprowadzane do Wikipedii powinny mieć wskazane wiarygodne źródła, z których pochodzą. Obowiązek wskazania źródeł spoczywa na dodającym informację. Czytaj więcej…
  • Nie przedstawiamy twórczości własnej
    Wikipedia nie przedstawia w artykułach informacji, które nie zostały opublikowane w rzetelnych źródłach. Artykuły nie mogą zawierać nowych interpretacji przedstawiających wnioski, które nie zostały wyraźnie sformułowane w źródłach. Czytaj więcej…
Parę słów na zakończenie :)

Kilka rad na koniec. Na stronach dyskusji i w głosowaniach (ale nie w artykułach) podpisujemy się poprzez wpisanie ~~~~ (czterech tyld). Po zapisaniu strony w miejsce tyld pokaże się Twój nick z linkiem i datą. Pamiętaj też: chcąc skontaktować się z innym wikipedystą, wpisz się na jego stronie dyskusji, bowiem wtedy dana osoba otrzyma komunikat o wiadomości (taki jak Ty przed chwilą) i będzie mogła Ci odpowiedzieć.

Jeżeli masz jakieś pytania lub wątpliwości, to z chęcią Ci pomogę – w tym celu wpisz się na mojej stronie dyskusji. Zawsze chętnie służę pomocą :)

Życzę owocnych edycji i... śmiało testuj edytowanie stron Wikipedii!

Wielka Synagoga w Tykocinie

[edytuj kod]

Witaj, W ciągu niespełna godziny powiększyłeś rozmiar artykułu niemal 20-krotnie. Proszę o odpowiedź skąd pochodzi dodany przez Ciebie tekst. Czy Ty jesteś jego autorem? Czy może posiadasz zezwolenie autora.

Jeśli nie jesteś autorem i nie posiadasz zezwolenia autora powinieneś przebudować artykuł tak, aby nie naruszał praw autorskich. W przeciwnym przypadku dodane treści zostaną usunięte, a Ty możesz stracić prawo edycji. Pozdrawiam Siedlaro (dyskusja) 00:23, 6 sie 2009 (CEST)[odpowiedz]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dyskusja_wikipedysty:Muzeum_w_tykocinie&oldid=73996887”