Dwór w Falejówce
 nr rej. A-299 z 18.08.1993 r.[1]
| |
.jpg) Elewacja frontowa (2024) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Falejówka |
| Ukończenie budowy |
ok. poł. XIX w. |
| Ważniejsze przebudowy |
1924 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
 49°37′56,6″N 22°10′00,3″E/49,632389 22,166750
| |
Dwór w Falejówce – zabytkowy dwór w Falejówce.
W drugiej połowie XIX wieku właścicielem ziemskim Falejówki był Zygmunt Janowski[2][3][4][5]. Następnie jako właściciele figurowali jego spadkobiercy (ok. 1903)[6], Stefan Janowski (ok. 1905)[7], M. Bleiberg, M. Henschober i spółka (w 1911 posiadali 538 ha)[8], później Olga Janowska i wspólnicy (ok. 1914-1918)[9][10]. Ostatnim właścicielem był prof. Ludwik Ehrlich[11].
Według różnych źródeł dwór mógł powstać w czasie od połowy do końca XIX wieku[12][13][14][15]. Pierwotnie jego właścicielami byli Wolińscy i Janowscy[12].
W 1897 w pobliżu dworu, na terenie majątku ówczesnych właścicieli rodziny Wolińskich (w tym Grzegorza Wolińskiego[16]), wybudowano budynek szkolny[17]. W okresie II Rzeczypospolitej w 1924 obiekt był przebudowywany; wówczas właścicielem budynku dworu był prof. Ludwik Ehrlich[17][13][12]. Powierzchnia jego majątku obejmującego dwór i park wynosił wówczas 175 ha[18]. Ludwik Ehrlich przebywał we dworze, który stanowił dla niego, jego żony i dwóch dzieci (w tym córki Krystyny) miejsce wypoczynku[19]. Profesor był ostatnim właścicielem Falejówki[20][13].
Po wybuchu II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej dwór był pod zarządem niemieckim[21]. Od 1947 budynek dworu służył celom szkoły (w pomieszczeniach parterowych stworzono pięć klas szkolnych, a na piętrze zamieszkiwał kierownik placówki)[17]. W latach 70., w związku z pogorszeniem stanu budynku, przestał pełnić funkcję szkoły (w 1975, została przeniesiona do nowego budynku, później w 1997 powstał kolejny – obecnie istniejący – od strony północnej dworu)[17].
Budynek dworu jest murowany, w części drewniany, otynkowany, piętrowy[12]. Od strony południowej do budynku przylega park dworski[13], w którym został zachowany starodrzew (dęby, modrzewie) oraz altana[12].
Cały zespół dworski, w skład którego wchodzą dwór i park dworski, zostały wpisane do rejestru zabytków w 1993.
Po kontroli przeprowadzonej w 2013 Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła gospodarowanie przez gminę Sanok zabytkiem nieruchomym – zespołem dworskim w Falejówce[22].
-
Elewacja ogrodowa -
Staw -
Park
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 12 [dostęp 2014-01-18].
- ↑ Konrad Orzechowski: Przewodnik statystyczno topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych. Kraków: 1872, s. 20.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Złoczów: 1886, s. 53.
- ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 48.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 51.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904, s. 44.
- ↑ Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Kraków: 1905, s. 36, 193.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego : wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 8.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1914, s. 42.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1918, s. 42.
- ↑ Falejówka. Historia. bieszczady24.pl. [dostęp 2020-04-12]. (pol.).
- ↑ a b c d e Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot: Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. I: Województwo krośnieńskie (zeszyt 2: Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i okolice). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1982, s. 20. ISBN 83-221-0158-9.
- ↑ a b c d Falejówka. bieszczadynoclegi.pl. [dostęp 2014-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 stycznia 2014)].
- ↑ http://mapa.targeo.pl/Dwor-Wolinskich-Falejowka~5794808/Palac-Dwor/adres za: Michałowicz-Kubal M. Zamki, dwory i pałace województwa podkarpackiego.
- ↑ Falejówka. polskiezabytki.pl. [dostęp 2014-01-18].
- ↑ Jerzy Piórecki: Dwory i Ogrody w Dolinie Sanu – dziedzictwo kulturowo-przyrodnicze. 2006. s. 210. [dostęp 2014-08-04].
- ↑ a b c d Historia Szkoły Podstawowej w Falejówce według relacji byłego dyrektora szkoły mgr. Stanisława Adamiaka. spfalejowka.szkolnastrona.pl. [dostęp 2014-01-18].
- ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 30.
- ↑ Falejówka. przenikaniekultur.pl. [dostęp 2014-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 lutego 2014)].
- ↑ Falejówka. Historia. bieszczady24.pl. [dostęp 2013-07-31]. (pol.).
- ↑ Jan Łuczyński, Edward Zając: Z dziejów Sanoka i powiatu sanockiego w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1944). W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 56.
- ↑ Wystąpienie pokontrolne. 2013. [dostęp 2016-09-19].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sylwester Polakowski: Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego. Krosno: Lygian, 2012, s. 434. ISBN 978-83-935995-0-9.
- Bartosz Podubny: Gminny program opieki nad zabytkami gminy Sanok na lata 2015–2018. edziennik.rzeszow.uw.gov.pl. s. 40. [dostęp 2016-10-21].