Dulowa
50°08′47″N 19°31′20″E/50,146389 19,522222
| wieś | |
 Panorama miejscowości z widokiem na szkołę podstawową, kościół i kurhan w Karniowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
289–380 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
1484[2] |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
32-545[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KCH |
| SIMC |
0222812 |
Położenie na mapie gminy Trzebinia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chrzanowskiego  | |
| 50°08′47″N 19°31′20″E/50,146389 19,522222[1]
| |
Dulowa – wieś o statusie sołectwa położona w województwie małopolskim, w powiecie chrzanowskim, w gminie Trzebinia[4].
| 0222829 | Bańca | część wsi |
| 0222835 | Doły | część wsi |
| 0222841 | Dulówka | część wsi |
| 0222858 | Nawsie | część wsi |
| 0222864 | Przy Karniowicach | część wsi |
Dulowa graniczy z Karniowicami, Filipowicami, Wolą Filipowską, Nieporazem, Młoszową i Bolęcinem. Integralne części miejscowości: Bajce, Doły, Dulówka, Nawsie, Przy Karniowicach[7].
Przez Dulową przebiega linia kolejowa nr 133 Kraków – Katowice oraz droga krajowa nr 79 (Katowice – Trzebinia – Kraków – Sandomierz – Warszawa). W Dulowej znajduje się przystanek kolejowy (Dulowa (stacja kolejowa))
Dulowa z Karniowicami tworzy parafię Karniowice-Dulowa, położoną w dekanacie Trzebinia w Archidiecezji Krakowskiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Od średniowiecza do 1795 r. w województwie krakowskim. Po III rozbiorze Polski okolice Dulowej należały do dystryktu olkuskiego[8] w ramach tzw. Galicji Zachodniej w zaborze austriackim. W 1809 r. teren Dulowej przyłączono do departamentu krakowskiego w granicach Księstwa Warszawskiego. W latach 1815–1845 w Rzeczypospolitej Krakowskiej jako jedna z 224 wsi.
Od 1846 r. do 1918 należała do Wielkiego Księstwa Krakowskiego, w ramach zaboru austriackiego.
W 1847 r. przez Dulową wybudowano Kolej Krakowsko-Górnośląską łączącą Kraków z Mysłowicami. Od chwili powstania powiatu chrzanowskiego w latach 1853–1854 w ramach reformy administracyjnej przeprowadzonej w Wielkim Księstwie Krakowskim i Królestwie Galicji, Dulowa należy to tego powiatu.
Od 1918 r. do 1939 i od 1945 do 1975 w woj. krakowskim. W okresie II wojny światowej należała do Rzeszy Niemieckiej i była miejscowością graniczną z Generalnym Gubernatorstwem.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego. W roku 1995 na wniosek mieszkańców i ówczesnego radnego: Czesława Palucha i Marka Rudkowskiego dokonano zmiany granic Dulowej i Młoszowej, w wyniku czego Dulowa została ona powiększona o 60.1358 ha. W granicach Dulowej znalazła się szkoła podstawowa oraz cmentarz komunalny.
W 1998 r. wraz z większością Ziemi Chrzanowskiej wróciła do Małopolski. 1 stycznia 2006 r. przyłączono część Woli Filipowskiej z gminy Krzeszowice[9].
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Sołectwo położone jest w zlewniach dopływów rzeki Wisły; część zachodnia i południowa – w zlewni rzeki Chechło, część wschodnia i północna – w zlewni rzeki Rudawa. Przez Dulową przepływa rzeka Dulówka, która w dalszym biegu zmienia nazwę na Krzeszówkę, a następnie na Rudawę i wpada do Wisły w Krakowie. Południową granicę Dulowej stanowi rzeka Chechło. W Puszczy Dulowskiej w tym częściowo w Dulowej znajdują się tereny źródliskowe rzeki Chechło[10].
Dulowa położona jest na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej na dwóch ich mezoregionach. Północna część Dulowej leży na Wyżynie Olkuskiej. Część południowa położona jest w Rowie Krzeszowickim.
W Dulowej wyróżnia się miejsca o nazwach własnych:
- Bojca – wschodnia część Dulowej przy drodze 79.
- Rzeczyska – zachodnia część Dulowej na granicy z Młoszową.
- Doły – północna część Dulowej w Dolinie lokalnego strumienia (do lat 90. XX wieku część Karniowic).
- Skałka – wzniesienie o wysokości 362 m n.p.m. pomiędzy Bojcami a Dołami.
- Górki – niskie wzniesienia nad potokiem Checho w środku Puszczy Dulowskiej.
- Charchoły – dolinik strumieni położonych we wschodniej części Dulowej.
Przez Dulową prowadzą dwa szlaki rowerowe:
- czerwony okrężny szlak Ziemi Chrzanowskiej,
- niebieski szlak łączący Jezioro Chechelskie z zamkiem Tenczyn.
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]
Dulowa położona jest na terenie dwóch parków krajobrazowych.
Część północna położona jest na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Podkrakowskie. Natomiast część południowa (Puszcza Dulowska) leży w granicach Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Znaczną część Dulowej zajmuje Puszcza Dulowska. Jest ona pozostałością prastarej puszczy, która w Średniowieczu rozciągała się między Krakowem a Przemszą.
Teren puszczy znajduje się na pofałdowanej równinie sandrowej powstałej na przedpolu lodowcowym. Jednolity kompleks leśny, przerywany naturalnymi polanami, w najdłuższym miejscu osiąga 8 km w najszerszym około 4 km. Potok Chechło dzieli Puszczę na 2 części. Część północna (zwana Lasem Dulowskim) jest piaszczysta i sucha. Dominuje tu sosna i świerk. Część południowa (Las Bagno, Las Rudno) jest podmokła i zatorfiona. Występują tu torfowiska niskie, lasy olchowy, gęsty bór bagienny.
W latach 60. XX w. przywędrowało tutaj stado łosi. Obecnie żyje tu kilkanaście osobników. Można tu spotkać jelenie, sarny i dziki. Spośród ptactwa żyją tu również: czajki, derkacze, krogulce, myszołowy, jastrzębie gołębiarze. W Puszczy Dulowskiej żyje również traszka górska. W latach 80. osiedlono tu kilka par bobrów. Ich populacja liczy obecnie kilkadziesiąt osobników. Wybudowane przez nie tamy przyczyniły się do zalania około 20 ha lasu. Na terenie Puszczy Dulowskiej w Dulowej i Młoszowej od 1998 roku znajduje się ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza. Korzystający ze ścieżki mogą zapoznać się z podstawowymi gatunkami drzew budujących drzewostany puszczy, takimi jak: sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata, olsza czarna, modrzew europejski, świerk pospolity, dąb szypułkowy, topola, osika, buk zwyczajny, klon, jawor, dąb czerwony, czeremcha późna oraz krzewy: kruszyna pospolita, bez koralowy, wierzba uszata, jabłoń domowa. W miejscach podmokłych można spotkać dwa gatunki mchów omawianych w podręcznikach szkolnych, mianowicie płonnika oraz torfowca, a w suchszych miejscach rokieta pospolitego. Z paprotników na uwagę zasługuję orlica pospolita i wietlica samicza. Do największych atrakcji ścieżki należy bez wątpienia stanowisko bobra europejskiego, którego w 1986 roku reintrodukowano nad potokiem Chechło. Obecnie określa się szacunkowo liczebność populacji bobrów na terenie puszczy na około 120 osobników. Ścieżka wyposażona jest w tablice informacyjno-dydaktyczne oraz w miejsca wypoczynku.
W potoku Dulówka występuje pstrąg potokowy.
Obiekty w Dulowej
[edytuj | edytuj kod]W Dulowej znajdują się:
- Cmentarz komunalny
- Szkoła Podstawowa im. Królowej Jadwigi
- Dworzec kolejowy
- Dom Strażaka
- Dom Spokojnej Starości „EDEN”
- Leśniczówka
- Ośrodek Hodowli Zwierzyny[11]
- Wiejski Dom Kultury
- Kapliczki:
- św. Floriana – skrzyżowanie ul. Floriana z ul. Krakowską
- przy ul. Krakowskiej
- przy ul. św. Floriana
- na skrzyżowaniu ul. Parku Jurajskiego i ul. Młyńskiej
Organizacje
[edytuj | edytuj kod]- Uczniowski Klub Sportowy „Dulowa”
- Koło Gospodyń Wiejskich
- Ochotnicza Straż Pożarna
- Zespół Folklorystyczny „Dulowiacy”
- Miejscowość Tematyczna[12] – Zaginiona wioska[13]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 26969
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 237 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Miasto Trzebinia – Informacje o Trzebini. trzebinia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-30)]..
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Chrzanów – Kalendarium Wydarzeń.
- ↑ Regulacja gminnych granic | Dziennik Polski [online], www.dziennikpolski24.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ GEOPORTAL 2 [online], trzebinia.geoportal2.pl [dostęp 2020-10-01].
- ↑ oferta łowiecka.
- ↑ miejscowość tematyczna. [dostęp 2014-01-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-02)].
- ↑ Zaginiona Wioska – dulowa.pl – Dulowa. Zaginiona wioska [online], dulowa.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Serwis Dulowa ON-LINE
- Parafia Karniowice-Dulowa
- Dulowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 217.
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta |
|
| Wsie | |
| Części wsi |
|
| Przysiółki wsi |
