Dowspuda (gmina)

Dowspuda
	gmina wiejska
	1919–1954
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: białostockie; 1945–54: białostockie
Powiat	augustowski
Siedziba	Raczki
Populacja (1946); • liczba ludności	; 5 608
Szczegółowy podział administracyjny (1954)
Liczba gromad	25
	Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975 Dowspuda
	53°58′48,0000″N 22°48′00,0000″E/53,980000 22,800000

Dowspuda (od 1973 Raczki) – dawna gmina wiejska istniejąca do 1954 roku^[2] w woj. białostockim (dzisiejsze woj. podlaskie). Nazwa gminy pochodzi od wsi Dowspuda, jednakże siedzibą gminy były Raczki^[3].

Za Królestwa Polskiego gmina należała do powiatu augustowskiego w guberni suwalskiej^[4]^[5]^[6]. 31 maja 1870^[7] do gminy przyłączono pozbawione praw miejskich Raczki^[8].

W okresie międzywojennym gmina Dowspuda należała do powiatu augustowskiego w woj. białostockim^[3]. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina składała się 25 gromad: Chomontowo, Grabowo, Grabowo Majątek, Jabłońskie, Jankielówka, Janówka, Jaśki, Lipówka, Ludwinowo, Mazurki, Mikołajówek, Moczydły, Planta, Posielanie, Pruska Mała, Pruska Wielka, Raczki, Sołdacka Słoboda, Sucha Wieś, Szkocja, Topiłówka, Witówka, Wronowo, Wysokie, Ziółkowo^[9]. Ludwinowo stanowiło eksklawę gminy Dowspuda i powiatu augustowskiego na terenie gminy Wólka i powiatu suwalskiego^[3].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[10]. Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[11]. Jej dawny obszar należy obecnie do gmin Raczki i Augustów.

Miejscowości

Miejscowości i osady na podstawie spisu powszechnego z 30 września 1921^[12].

Wsie: Chodorki, Chomontowo, Grabowo, Iwanówka, Jabłońskie, Jankielówka, Janówka Kościelna, Jaśki, Korytki, Lipówka, Ludwinowo, Mazurki, Mikołajówek, Moczydły, Planta, Posielanie, Pruska Mała, Pruska Wielka, Raczki, Słoboda, Sucha Wieś, Topiłówka, Witówka, Wronowo, Wysokie, Zajaśki Leśne, Ziółkowo
Folwarki: Dowspuda, Grabowo, Nowy Dworek, Planta, Szkocja
Osady: Mazurki Nowe, Michaliszki, Wronowo, Zabagnie
Kolonie: Hawenlok, Podwronowo, Serebranka, Witówka
Leśniczówki: Okół, Podlipówka, Podmoczydły, Podtopiłówek I, Podtopiłówek II, Podwitówka, Słuczanka, Ślepsk, Zajaśki Leśne, Zalesie

Ludność

Rok	1880^[13]	1909^[14]	1921^[12]	1946^[15]
Liczba ludności	7796	8223	6037	5608

Przypisy

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
↑ Do 28 września 1954 roku
↑ ^a ^b ^c Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
↑ Powiat augustowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 51 .
↑ 19 maja 1870 wg kalendarza juliańskiego
↑ Postanowienie z 27 lutego (11 marca) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 93)
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ ^a ^b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. V: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924, s. 2-3.
↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. II. Warszawa: 1881, s. 136.
↑ Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego. Rok 1913. Warszawa: 1914, s. 30.
↑ Powszechny sumaryczny spis ludności. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1947, s. 35.

[1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.

[2] Do 28 września 1954 roku

[gus-3] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[4] Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)

[5] Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)

[6] Powiat augustowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 51 .

[7] 19 maja 1870 wg kalendarza juliańskiego

[8] Postanowienie z 27 lutego (11 marca) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 93)

[9] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[10] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[11] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[bialostockie1924-12] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. V: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924, s. 2-3.

[13] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. II. Warszawa: 1881, s. 136.

[14] Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego. Rok 1913. Warszawa: 1914, s. 30.

[15] Powszechny sumaryczny spis ludności. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1947, s. 35.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Przynależność wojewódzka	gubernia suwalska (1867–1915) woj. białostockie (II RP) (1919–39) woj. białostockie (1945–75)
Gminy miejskie	Augustów Lipsk (do 1870) Raczki (do 1870) Sopoćkinie (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Augustów (od 1973) Balla Wielka (do 1939 →) Bargłów (Kościelny) Dębowo (do 1954) Dowspuda (do 1954) Hołynka (do 1939 →) Kolnica (do 1954) Kurjanka (do 1936) Lipsk (19??–54) Łabno (do 1939 →) Nowinka (od 1973) Petropawłowsk (1870–19??) Płaska (od 1973) Szczebro-Olszanka (do 1954) Sztabin Wołłowiczowce (do 1939 →)
Gromady (1954–72)	Bargłów (1954–72) Bartniki (1954–55 →) Białobrzegi (1954–72) Dębowo (1954–61) Dreństwo (← 1955–61) Gruszki (1954–71) Huta (1954–61) Jaminy (1954–72) Janówka (1954–72) Jastrzębna (1954–55 ~~→ i ←~~ 1956–61) Krasnybór (1954–72) Kurianka (1954–55 →) Lipsk (1954–55 →) Monkinie (1954–71) Netta (1954–71) Nowinka (1954–72) Olszanka (1954–71) Płaska (1972) Pomiany (1954–71) Pruska (1961–72) Pruska Mała (1954–57) Rutki Nowe / Nowe Rutki (1954–71) Rygałówka (1954–55 →) Sucha Rzeczka (1954–71) Sucha Wieś (1954 →) Sztabin (1954–72) Tajno Stare (← 1955–61) Woźnawieś (← 1955–57 →) Żarnowo (1954–72)